महाभारत 5.59 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 59→

[mh-5-59] • 23 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। संजयस्य वचः श्रुत्वा प्रज्ञाचक्षुर् नरेश्वरः। ततः संख्यातुम् आरेभे तद् वचो गुणदोषतः।

vaiśaṃpāyana uvāca. saṃjayasya vacaḥ śrutvā prajñācakṣur nareśvaraḥ. tataḥ saṃkhyātum ārebhe tad vaco guṇadoṣataḥ.

प्रसंख्याय च सौक्ष्म्येण गुणदोषान् विचक्षणः। यथावन् मतितत्त्वेन जयकामः सुतान् प्रति।

prasaṃkhyāya ca saukṣmyeṇa guṇadoṣān vicakṣaṇaḥ. yathāvan matitattvena jayakāmaḥ sutān prati.

बलाबले विनिश्चित्य याथातथ्येन बुद्धिमान्। यदा तु मेने भूयिष्ठं तद् वचो गुणदोषतः। पुनर् एव कुरूणां च पाण्डवानां च बुद्धिमान्। शक्तिं संख्यातुम् आरेभे तदा वै मनुजाधिपः।

balābale viniścitya yāthātathyena buddhimān. yadā tu mene bhūyiṣṭhaṃ tad vaco guṇadoṣataḥ. punar eva kurūṇāṃ ca pāṇḍavānāṃ ca buddhimān. śaktiṃ saṃkhyātum ārebhe tadā vai manujādhipaḥ.

देवमानुषयोः शक्त्या तेजसा चैव पाण्डवान्। कुरूञ् शक्त्याल्पतरया दुर्योधनम् अथाब्रवीत्।

devamānuṣayoḥ śaktyā tejasā caiva pāṇḍavān. kurūñ śaktyālpatarayā duryodhanam athābravīt.

दुर्योधनेयं चिन्ता मे शश्वन् नाप्य् उपशाम्यति। ईदृशे ऽभिनिविष्टस्य पृथिवीक्षयकारके। अधर्मे चायशस्ये च कार्ये महति दारुणे। पाण्डवैर् विग्रहस् तात सर्वथा तं न रोचये। सत्यं ह्य् एतद् अहं मन्ये प्रत्यक्षं नानुमानतः।

duryodhaneyaṃ cintā me śaśvan nāpy upaśāmyati. īdṛśe 'bhiniviṣṭasya pṛthivīkṣayakārake. adharme cāyaśasye ca kārye mahati dāruṇe. pāṇḍavair vigrahas tāta sarvathā taṃ na rocaye. satyaṃ hy etad ahaṃ manye pratyakṣaṃ nānumānataḥ.

आत्मजेषु परं स्नेहं सर्वभूतानि कुर्वते। प्रियाणि चैषां कुर्वन्ति यथाशक्ति हितानि च।

ātmajeṣu paraṃ snehaṃ sarvabhūtāni kurvate. priyāṇi caiṣāṃ kurvanti yathāśakti hitāni ca.

एवम् एवोपकर्तॄणां प्रायशो लक्षयामहे। इच्छन्ति बहुलं सन्तः प्रतिकर्तुं महत् प्रियम्।

evam evopakartṝṇāṃ prāyaśo lakṣayāmahe. icchanti bahulaṃ santaḥ pratikartuṃ mahat priyam.

अग्निः साचिव्यकर्ता स्यात् खाण्डवे तत् कृतं स्मरन्। अर्जुनस्यातिभीमे ऽस्मिन् कुरुपाण्डुसमागमे।

agniḥ sācivyakartā syāt khāṇḍave tat kṛtaṃ smaran. arjunasyātibhīme 'smin kurupāṇḍusamāgame.

जातगृध्याभिपन्नाश् च पाण्डवानाम् अनेकशः। धर्मादयो भविष्यन्ति समाहूता दिवौकसः।

jātagṛdhyābhipannāś ca pāṇḍavānām anekaśaḥ. dharmādayo bhaviṣyanti samāhūtā divaukasaḥ.

भीष्मद्रोणकृपादीनां भयाद् अशनिसंमितम्। रिरक्षिषन्तः संरम्भं गमिष्यन्तीति मे मतिः।

bhīṣmadroṇakṛpādīnāṃ bhayād aśanisaṃmitam. rirakṣiṣantaḥ saṃrambhaṃ gamiṣyantīti me matiḥ.

ते देवसहिताः पार्था न शक्याः प्रतिवीक्षितुम्। मानुषेण नरव्याघ्रा वीर्यवन्तो ऽस्त्रपारगाः।

te devasahitāḥ pārthā na śakyāḥ prativīkṣitum. mānuṣeṇa naravyāghrā vīryavanto 'strapāragāḥ.

दुरासदं यस्य दिव्यं गाण्डीवं धनुर् उत्तमम्। वारुणौ चाक्षयौ दिव्यौ शरपूर्णौ महेषुधी।

durāsadaṃ yasya divyaṃ gāṇḍīvaṃ dhanur uttamam. vāruṇau cākṣayau divyau śarapūrṇau maheṣudhī.

वानरश् च ध्वजो दिव्यो निःसङ्गो धूमवद् गतिः। रथश् च चतुरन्तायां यस्य नास्ति समस् त्विषा।

vānaraś ca dhvajo divyo niḥsaṅgo dhūmavad gatiḥ. rathaś ca caturantāyāṃ yasya nāsti samas tviṣā.

महामेघनिभश् चापि निर्घोषः श्रूयते जनैः। महाशनिसमः शब्दः शात्रवाणां भयंकरः।

mahāmeghanibhaś cāpi nirghoṣaḥ śrūyate janaiḥ. mahāśanisamaḥ śabdaḥ śātravāṇāṃ bhayaṃkaraḥ.

यं चातिमानुषं वीर्ये कृत्स्नो लोको व्यवस्यति। देवानाम् अपि जेतारं यं विदुः पार्थिवा रणे।

yaṃ cātimānuṣaṃ vīrye kṛtsno loko vyavasyati. devānām api jetāraṃ yaṃ viduḥ pārthivā raṇe.

शतानि पञ्च चैवेषून् उद्वपन्न् इव दृश्यते। निमेषान्तरमात्रेण मुञ्चन् दूरं च पातयन्।

śatāni pañca caiveṣūn udvapann iva dṛśyate. nimeṣāntaramātreṇa muñcan dūraṃ ca pātayan.

यम् आह भीष्मो द्रोणश् च कृपो द्रौणिस् तथैव च। मद्रराजस् तथा शल्यो मध्यस्था ये च मानवाः।

yam āha bhīṣmo droṇaś ca kṛpo drauṇis tathaiva ca. madrarājas tathā śalyo madhyasthā ye ca mānavāḥ.

युद्धायावस्थितं पार्थं पार्थिवैर् अतिमानुषैः। अशक्यं रथशार्दूलं पराजेतुम् अरिंदमम्।

yuddhāyāvasthitaṃ pārthaṃ pārthivair atimānuṣaiḥ. aśakyaṃ rathaśārdūlaṃ parājetum ariṃdamam.

क्षिपत्य् एकेन वेगेन पञ्च बाणशतानि यः। सदृशं बाहुवीर्येण कार्तवीर्यस्य पाण्डवम्।

kṣipaty ekena vegena pañca bāṇaśatāni yaḥ. sadṛśaṃ bāhuvīryeṇa kārtavīryasya pāṇḍavam.

तम् अर्जुनं महेष्वासं महेन्द्रोपेन्द्ररक्षितम्। निघ्नन्तम् इव पश्यामि विमर्दे ऽस्मिन् महामृधे।

tam arjunaṃ maheṣvāsaṃ mahendropendrarakṣitam. nighnantam iva paśyāmi vimarde 'smin mahāmṛdhe.

इत्य् एवं चिन्तयन् कृत्स्नम् अहोरात्राणि भारत। अनिद्रो निःसुखश् चास्मि कुरूणां शमचिन्तया।

ity evaṃ cintayan kṛtsnam ahorātrāṇi bhārata. anidro niḥsukhaś cāsmi kurūṇāṃ śamacintayā.

क्षयोदयो ऽयं सुमहान् कुरूणां प्रत्युपस्थितः। अस्य चेत् कलहस्यान्तः शमाद् अन्यो न विद्यते।

kṣayodayo 'yaṃ sumahān kurūṇāṃ pratyupasthitaḥ. asya cet kalahasyāntaḥ śamād anyo na vidyate.

शमो मे रोचते नित्यं पार्थैस् तात न विग्रहः। कुरुभ्यो हि सदा मन्ये पाण्डवाञ् शक्तिमत्तरान्।

śamo me rocate nityaṃ pārthais tāta na vigrahaḥ. kurubhyo hi sadā manye pāṇḍavāñ śaktimattarān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...