महाभारत 5.58 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 58→

[mh-5-58] • 30 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। यद् अब्रूतां महात्मानौ वासुदेवधनंजयौ। तन् मे ब्रूहि महाप्राज्ञ शुश्रूषे वचनं तव।

dhṛtarāṣṭra uvāca. yad abrūtāṃ mahātmānau vāsudevadhanaṃjayau. tan me brūhi mahāprājña śuśrūṣe vacanaṃ tava.

संजय उवाच। शृणु राजन् यथा दृष्टौ मया कृष्णधनंजयौ। ऊचतुश् चापि यद् वीरौ तत् ते वक्ष्यामि भारत।

saṃjaya uvāca. śṛṇu rājan yathā dṛṣṭau mayā kṛṣṇadhanaṃjayau. ūcatuś cāpi yad vīrau tat te vakṣyāmi bhārata.

पादाङ्गुलीर् अभिप्रेक्षन् प्रयतो ऽहं कृताञ्जलिः। शुद्धान्तं प्राविशं राजन्न् आख्यातुं नरदेवयोः।

pādāṅgulīr abhiprekṣan prayato 'haṃ kṛtāñjaliḥ. śuddhāntaṃ prāviśaṃ rājann ākhyātuṃ naradevayoḥ.

नैवाभिमन्युर् न यमौ तं देशम् अभियान्ति वै। यत्र कृष्णौ च कृष्णा च सत्यभामा च भामिनी।

naivābhimanyur na yamau taṃ deśam abhiyānti vai. yatra kṛṣṇau ca kṛṣṇā ca satyabhāmā ca bhāminī.

उभौ मध्वासवक्षीबाव् उभौ चन्दनरूषितौ। एकपर्यङ्कशयनौ दृष्टौ मे केशवार्जुनौ। स्रग्विणौ वरवस्त्रौ तौ दिव्याभरणभूषितौ।

ubhau madhvāsavakṣībāv ubhau candanarūṣitau. ekaparyaṅkaśayanau dṛṣṭau me keśavārjunau. sragviṇau varavastrau tau divyābharaṇabhūṣitau.

नैकरत्नविचित्रं तु काञ्चनं महद् आसनम्। विविधास्तरणास्तीर्णं यत्रासाताम् अरिंदमौ। सत्याङ्कम् उपधानं तु कृत्वा शेते जनार्दनः।

naikaratnavicitraṃ tu kāñcanaṃ mahad āsanam. vividhāstaraṇāstīrṇaṃ yatrāsātām ariṃdamau. satyāṅkam upadhānaṃ tu kṛtvā śete janārdanaḥ.

अर्जुनोत्सङ्गगौ पादौ केशवस्योपलक्षये। अर्जुनस्य च कृष्णायां सत्यायां च महात्मनः।

arjunotsaṅgagau pādau keśavasyopalakṣaye. arjunasya ca kṛṣṇāyāṃ satyāyāṃ ca mahātmanaḥ.

काञ्चनं पादपीठं तु पार्थो मे प्रादिशत् तदा। तद् अहं पाणिना स्पृष्ट्वा ततो भूमाव् उपाविशम्।

kāñcanaṃ pādapīṭhaṃ tu pārtho me prādiśat tadā. tad ahaṃ pāṇinā spṛṣṭvā tato bhūmāv upāviśam.

ऊर्ध्वरेखतलौ पादौ पार्थस्य शुभलक्षणौ। पादपीठाद् अपहृतौ तत्रापश्यम् अहं शुभौ। न नूनं कल्मषं किं चिन् मम कर्मसु विद्यते। स्त्रीरत्नाभ्यां समेतौ यन् मिथो माम् अभ्यभाषताम्। विस्मयो मे महान् आसीद् आस्त्रं मे बहु संगतम्। हृष्टानि चैव रोमाणि दृष्ट्वा तौ सहिताव् उभौ।

ūrdhvarekhatalau pādau pārthasya śubhalakṣaṇau. pādapīṭhād apahṛtau tatrāpaśyam ahaṃ śubhau. na nūnaṃ kalmaṣaṃ kiṃ cin mama karmasu vidyate. strīratnābhyāṃ sametau yan mitho mām abhyabhāṣatām. vismayo me mahān āsīd āstraṃ me bahu saṃgatam. hṛṣṭāni caiva romāṇi dṛṣṭvā tau sahitāv ubhau.

श्यामौ बृहन्तौ तरुणौ शालस्कन्धाव् इवोद्गतौ। एकासनगतौ दृष्ट्वा भयं मां महद् आविशत्। ततो ऽभ्यचिन्तयं तत्र दृष्ट्वा तौ पुरुषर्षभौ।

śyāmau bṛhantau taruṇau śālaskandhāv ivodgatau. ekāsanagatau dṛṣṭvā bhayaṃ māṃ mahad āviśat. tato 'bhyacintayaṃ tatra dṛṣṭvā tau puruṣarṣabhau.

इन्द्रविष्णुसमाव् एतौ मन्दात्मा नावबुध्यते। संश्रयाद् द्रोणभीष्माभ्यां कर्णस्य च विकत्थनात्।

indraviṣṇusamāv etau mandātmā nāvabudhyate. saṃśrayād droṇabhīṣmābhyāṃ karṇasya ca vikatthanāt.

निदेशस्थाव् इमौ यस्य मानसस् तस्य सेत्स्यते। संकल्पो धर्मराजस्य निश्चयो मे तदाभवत्।

nideśasthāv imau yasya mānasas tasya setsyate. saṃkalpo dharmarājasya niścayo me tadābhavat.

सत्कृतश् चान्नपानाभ्याम् आच्छन्नो लब्धसत्क्रियः। अञ्जलिं मूर्ध्नि संधाय तौ संदेशम् अचोदयम्।

satkṛtaś cānnapānābhyām ācchanno labdhasatkriyaḥ. añjaliṃ mūrdhni saṃdhāya tau saṃdeśam acodayam.

धनुर्बाणोचितेनैकपाणिना शुभलक्षणम्। पादम् आनमयन् पार्थः केशवं समचोदयत्।

dhanurbāṇocitenaikapāṇinā śubhalakṣaṇam. pādam ānamayan pārthaḥ keśavaṃ samacodayat.

इन्द्रकेतुर् इवोत्थाय सर्वाभरणभूषितः। इन्द्रवीर्योपमः कृष्णः संविष्टो माभ्यभाषत।

indraketur ivotthāya sarvābharaṇabhūṣitaḥ. indravīryopamaḥ kṛṣṇaḥ saṃviṣṭo mābhyabhāṣata.

वाचं स वदतां श्रेष्ठो ह्लादिनीं वचनक्षमाम्। त्रासनीं धार्तराष्ट्राणां मृदुपूर्वां सुदारुणाम्। बहिश्चरस्य प्राणस्य प्रियस्य प्रियकारिणः। मतिमान् मतिम् आस्थाय केशवः संदधे वचः।

vācaṃ sa vadatāṃ śreṣṭho hlādinīṃ vacanakṣamām. trāsanīṃ dhārtarāṣṭrāṇāṃ mṛdupūrvāṃ sudāruṇām. bahiścarasya prāṇasya priyasya priyakāriṇaḥ. matimān matim āsthāya keśavaḥ saṃdadhe vacaḥ.

वाचं तां वचनार्हस्य शिक्षाक्षरसमन्विताम्। अश्रौषम् अहम् इष्टार्थां पश्चाद् धृदयशोषिणीम्।

vācaṃ tāṃ vacanārhasya śikṣākṣarasamanvitām. aśrauṣam aham iṣṭārthāṃ paścād dhṛdayaśoṣiṇīm.

वासुदेव उवाच। संजयेदं वचो ब्रूया धृतराष्ट्रं मनीषिणम्। शृण्वतः कुरुमुख्यस्य द्रोणस्यापि च शृण्वतः। आवयोर् वचनात् सूत ज्येष्ठान् अप्य् अभिवादयन्। यवीयसश् च कुशलं पश्चात् पृष्ट्वैवम् उत्तरम्।

vāsudeva uvāca. saṃjayedaṃ vaco brūyā dhṛtarāṣṭraṃ manīṣiṇam. śṛṇvataḥ kurumukhyasya droṇasyāpi ca śṛṇvataḥ. āvayor vacanāt sūta jyeṣṭhān apy abhivādayan. yavīyasaś ca kuśalaṃ paścāt pṛṣṭvaivam uttaram.

यजध्वं विपुलैर् यज्ञैर् विप्रेभ्यो दत्त दक्षिणाः। पुत्रैर् दारैश् च मोदध्वं महद् वो भयम् आगतम्।

yajadhvaṃ vipulair yajñair viprebhyo datta dakṣiṇāḥ. putrair dāraiś ca modadhvaṃ mahad vo bhayam āgatam.

अर्थांस् त्यजत पात्रेभ्यः सुतान् प्राप्नुत कामजान्। प्रियं प्रियेभ्यश् चरत राजा हि त्वरते जये।

arthāṃs tyajata pātrebhyaḥ sutān prāpnuta kāmajān. priyaṃ priyebhyaś carata rājā hi tvarate jaye.

ऋणम् एतत् प्रवृद्धं मे हृदयान् नापसर्पति। यद् गोविन्देति चुक्रोश कृष्णा मां दूरवासिनम्।

ṛṇam etat pravṛddhaṃ me hṛdayān nāpasarpati. yad govindeti cukrośa kṛṣṇā māṃ dūravāsinam.

तेजोमयं दुराधर्षं गाण्डीवं यस्य कार्मुकम्। मद्द्वितीयेन तेनेह वैरं वः सव्यसाचिना। कृष्णस्य तद् वचः श्रुत्वा भयं मां महद् आविशत्। तव पुत्रस्य लोभं तु वर्तमानं प्रमृश्यतः।

tejomayaṃ durādharṣaṃ gāṇḍīvaṃ yasya kārmukam. maddvitīyena teneha vairaṃ vaḥ savyasācinā. kṛṣṇasya tad vacaḥ śrutvā bhayaṃ māṃ mahad āviśat. tava putrasya lobhaṃ tu vartamānaṃ pramṛśyataḥ.

मद्द्वितीयं पुनः पार्थं कः प्रार्थयितुम् इच्छति। यो न कालपरीतो वाप्य् अपि साक्षात् पुरंदरः।

maddvitīyaṃ punaḥ pārthaṃ kaḥ prārthayitum icchati. yo na kālaparīto vāpy api sākṣāt puraṃdaraḥ.

बाहुभ्याम् उद्वहेद् भूमिं दहेत् क्रुद्ध इमाः प्रजाः। पातयेत् त्रिदिवाद् देवान् यो ऽर्जुनं समरे जयेत्।

bāhubhyām udvahed bhūmiṃ dahet kruddha imāḥ prajāḥ. pātayet tridivād devān yo 'rjunaṃ samare jayet.

देवासुरमनुष्येषु यक्षगन्धर्वभोगिषु। न तं पश्याम्य् अहं युद्धे पाण्डवं यो ऽभ्ययाद् रणे।

devāsuramanuṣyeṣu yakṣagandharvabhogiṣu. na taṃ paśyāmy ahaṃ yuddhe pāṇḍavaṃ yo 'bhyayād raṇe.

यत् तद् विराटनगरे श्रूयते महद् अद्भुतम्। एकस्य च बहूनां च पर्याप्तं तन् निदर्शनम्।

yat tad virāṭanagare śrūyate mahad adbhutam. ekasya ca bahūnāṃ ca paryāptaṃ tan nidarśanam.

एकेन पाण्डुपुत्रेण विराटनगरे यदा। भग्नाः पलायन्त दिशः पर्याप्तं तन् निदर्शनम्।

ekena pāṇḍuputreṇa virāṭanagare yadā. bhagnāḥ palāyanta diśaḥ paryāptaṃ tan nidarśanam.

बलं वीर्यं च तेजश् च शीघ्रता लघुहस्तता। अविषादश् च धैर्यं च पार्थान् नान्यत्र विद्यते।

balaṃ vīryaṃ ca tejaś ca śīghratā laghuhastatā. aviṣādaś ca dhairyaṃ ca pārthān nānyatra vidyate.

संजय उवाच। इत्य् अब्रवीद् धृषीकेशः पार्थम् उद्धर्षयन् गिरा। गर्जन् समयवर्षीव गगने पाकशासनः।

saṃjaya uvāca. ity abravīd dhṛṣīkeśaḥ pārtham uddharṣayan girā. garjan samayavarṣīva gagane pākaśāsanaḥ.

केशवस्य वचः श्रुत्वा किरीटी श्वेतवाहनः। अर्जुनस् तन् महद् वाक्यम् अब्रवील् लोमहर्षणम्।

keśavasya vacaḥ śrutvā kirīṭī śvetavāhanaḥ. arjunas tan mahad vākyam abravīl lomaharṣaṇam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...