महाभारत 5.47 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 47→

[mh-5-47] • 103 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। पृच्छामि त्वां संजय राजमध्ये; किम् अब्रवीद् वाक्यम् अदीनसत्त्वः। धनंजयस् तात युधां प्रणेता; दुरात्मनां जीवितच्छिन् महात्मा।

dhṛtarāṣṭra uvāca. pṛcchāmi tvāṃ saṃjaya rājamadhye; kim abravīd vākyam adīnasattvaḥ. dhanaṃjayas tāta yudhāṃ praṇetā; durātmanāṃ jīvitacchin mahātmā.

संजय उवाच। दुर्योधनो वाचम् इमां शृणोतु; यद् अब्रवीद् अर्जुनो योत्स्यमानः। युधिष्ठिरस्यानुमते महात्मा; धनंजयः शृण्वतः केशवस्य।

saṃjaya uvāca. duryodhano vācam imāṃ śṛṇotu; yad abravīd arjuno yotsyamānaḥ. yudhiṣṭhirasyānumate mahātmā; dhanaṃjayaḥ śṛṇvataḥ keśavasya.

अन्वत्रस्तो बाहुवीर्यं विदान; उपह्वरे वासुदेवस्य धीरः। अवोचन् मां योत्स्यमानः किरीटी; मध्ये ब्रूया धार्तराष्ट्रं कुरूणाम्। संशृण्वतस् तस्य दुर्भाषिणो वै। दुरात्मनः सूतपुत्रस्य सूत। यो योद्धुम् आशंसति मां सदैव। मन्दप्रज्ञः कालपक्वो ऽतिमूढः।

anvatrasto bāhuvīryaṃ vidāna; upahvare vāsudevasya dhīraḥ. avocan māṃ yotsyamānaḥ kirīṭī; madhye brūyā dhārtarāṣṭraṃ kurūṇām. saṃśṛṇvatas tasya durbhāṣiṇo vai. durātmanaḥ sūtaputrasya sūta. yo yoddhum āśaṃsati māṃ sadaiva. mandaprajñaḥ kālapakvo 'timūḍhaḥ.

ये वै राजानः पाण्डवायोधनाय; समानीताः शृण्वतां चापि तेषाम्। यथा समग्रं वचनं मयोक्तं; सहामात्यं श्रावयेथा नृपं तम्।

ye vai rājānaḥ pāṇḍavāyodhanāya; samānītāḥ śṛṇvatāṃ cāpi teṣām. yathā samagraṃ vacanaṃ mayoktaṃ; sahāmātyaṃ śrāvayethā nṛpaṃ tam.

यथा नूनं देवराजस्य देवाः; शुश्रूषन्ते वज्रहस्तस्य सर्वे। तथाशृण्वन् पाण्डवाः सृञ्जयाश् च; किरीटिना वाचम् उक्तां समर्थाम्।

yathā nūnaṃ devarājasya devāḥ; śuśrūṣante vajrahastasya sarve. tathāśṛṇvan pāṇḍavāḥ sṛñjayāś ca; kirīṭinā vācam uktāṃ samarthām.

इत्य् अब्रवीद् अर्जुनो योत्स्यमानो; गाण्डीवधन्वा लोहितपद्मनेत्रः। न चेद् राज्यं मुञ्चति धार्तराष्ट्रो; युधिष्ठिरस्याजमीढस्य राज्ञः। अस्ति नूनं कर्म कृतं पुरस्ताद्; अनिर्विष्टं पापकं धार्तराष्ट्रैः।

ity abravīd arjuno yotsyamāno; gāṇḍīvadhanvā lohitapadmanetraḥ. na ced rājyaṃ muñcati dhārtarāṣṭro; yudhiṣṭhirasyājamīḍhasya rājñaḥ. asti nūnaṃ karma kṛtaṃ purastād; anirviṣṭaṃ pāpakaṃ dhārtarāṣṭraiḥ.

येषां युद्धं भीमसेनार्जुनाभ्यां; तथाश्विभ्यां वासुदेवेन चैव। तथा पाञ्चालैः सृञ्जयैश् चापि राजन्। शैनेयेन ध्रुवम् आत्तायुधेन; धृष्टद्युम्नेनाथ शिखण्डिना च। युधिष्ठिरेणेन्द्रकल्पेन चैव; यो ऽपध्यानान् निर्दहेद् गां दिवं च।

yeṣāṃ yuddhaṃ bhīmasenārjunābhyāṃ; tathāśvibhyāṃ vāsudevena caiva. tathā pāñcālaiḥ sṛñjayaiś cāpi rājan. śaineyena dhruvam āttāyudhena; dhṛṣṭadyumnenātha śikhaṇḍinā ca. yudhiṣṭhireṇendrakalpena caiva; yo 'padhyānān nirdahed gāṃ divaṃ ca.

तैश् चेद् युद्धं मन्यते धार्तराष्ट्रो; निर्वृत्तो ऽर्थः सकलः पाण्डवानाम्। नूनं ह्य् एतान् निर्दहेद् गाण्डिवं च। मा तत् कार्षीः पाण्डवार्थाय हेतोर्; उपैहि युद्धं यदि मन्यसे त्वम्।

taiś ced yuddhaṃ manyate dhārtarāṣṭro; nirvṛtto 'rthaḥ sakalaḥ pāṇḍavānām. nūnaṃ hy etān nirdahed gāṇḍivaṃ ca. mā tat kārṣīḥ pāṇḍavārthāya hetor; upaihi yuddhaṃ yadi manyase tvam.

यां तां वने दुःखशय्याम् उवास; प्रव्राजितः पाण्डवो धर्मचारी। तपोदमाभ्यां धर्मगुप्त्या धनेन। आशिष्यते दुःखतराम् अनर्थाम्; अन्त्यां शय्यां धार्तराष्ट्रः परासुः।

yāṃ tāṃ vane duḥkhaśayyām uvāsa; pravrājitaḥ pāṇḍavo dharmacārī. tapodamābhyāṃ dharmaguptyā dhanena. āśiṣyate duḥkhatarām anarthām; antyāṃ śayyāṃ dhārtarāṣṭraḥ parāsuḥ.

ह्रिया ज्ञानेन तपसा दमेन; क्रोधेनाथो धर्मगुप्त्या धनेन। अन्यायवृत्तः कुरुपाण्डवेयान्; अध्यातिष्ठद् धार्तराष्ट्रो दुरात्मा।

hriyā jñānena tapasā damena; krodhenātho dharmaguptyā dhanena. anyāyavṛttaḥ kurupāṇḍaveyān; adhyātiṣṭhad dhārtarāṣṭro durātmā.

मायोपधः प्रणिधानार्जवाभ्यां; तपोदमाभ्यां धर्मगुप्त्या बलेन। सत्यं ब्रुवन् प्रीतियुक्त्यानृतेन; तितिक्षमाणः क्लिश्यमानो ऽतिवेलम्।

māyopadhaḥ praṇidhānārjavābhyāṃ; tapodamābhyāṃ dharmaguptyā balena. satyaṃ bruvan prītiyuktyānṛtena; titikṣamāṇaḥ kliśyamāno 'tivelam.

यदा ज्येष्ठः पाण्डवः संशितात्मा; क्रोधं यत् तं वर्षपूगान् सुघोरम्। अवस्रष्टा कुरुषूद्वृत्तचेतास्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadā jyeṣṭhaḥ pāṇḍavaḥ saṃśitātmā; krodhaṃ yat taṃ varṣapūgān sughoram. avasraṣṭā kuruṣūdvṛttacetās; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

कृष्णवर्त्मेव ज्वलितः समिद्धो; यथा दहेत् कक्षम् अग्निर् निदाघे। एवं दग्धा धार्तराष्ट्रस्य सेनां; युधिष्ठिरः क्रोधदीप्तो ऽनुवीक्ष्य।

kṛṣṇavartmeva jvalitaḥ samiddho; yathā dahet kakṣam agnir nidāghe. evaṃ dagdhā dhārtarāṣṭrasya senāṃ; yudhiṣṭhiraḥ krodhadīpto 'nuvīkṣya.

यदा द्रष्टा भीमसेनं रणस्थं; गदाहस्तं क्रोधविषं वमन्तम्। दुर्मर्षणं पाण्डवं भीमवेगं; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्। अपि गुप्तम् इन्द्रकल्पैर् नृपालैः। सेनाग्रगं दंशितं भीमसेनं। स्वालक्षणं वीरहणं परेषाम्। घ्नन्तं चमूम् अन्तकसंनिकाशं। तदा स्मर्ता वचनस्यातिमानी। यदा द्रष्टा भीमसेनेन नागान्। निपातितान् गिरिकूटप्रकाशान्। कुम्भैर् इवासृग् वमतो भिन्नकुम्भांस्। तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadā draṣṭā bhīmasenaṃ raṇasthaṃ; gadāhastaṃ krodhaviṣaṃ vamantam. durmarṣaṇaṃ pāṇḍavaṃ bhīmavegaṃ; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat. api guptam indrakalpair nṛpālaiḥ. senāgragaṃ daṃśitaṃ bhīmasenaṃ. svālakṣaṇaṃ vīrahaṇaṃ pareṣām. ghnantaṃ camūm antakasaṃnikāśaṃ. tadā smartā vacanasyātimānī. yadā draṣṭā bhīmasenena nāgān. nipātitān girikūṭaprakāśān. kumbhair ivāsṛg vamato bhinnakumbhāṃs. tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

महासिंहो गाव इव प्रविश्य; गदापाणिर् धार्तराष्ट्रान् उपेत्य। यदा भीमो भीमरूपो निहन्ता; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

mahāsiṃho gāva iva praviśya; gadāpāṇir dhārtarāṣṭrān upetya. yadā bhīmo bhīmarūpo nihantā; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

महाभये वीतभयः कृतास्त्रः; समागमे शत्रुबलावमर्दी। सकृद् रथेन प्रतियाद् रथौघान्; पदातिसंघान् गदयाभिनिघ्नन्।

mahābhaye vītabhayaḥ kṛtāstraḥ; samāgame śatrubalāvamardī. sakṛd rathena pratiyād rathaughān; padātisaṃghān gadayābhinighnan.

सैन्यान् अनेकांस् तरसा विमृद्नन्; यदा क्षेप्ता धार्तराष्ट्रस्य सैन्यम्। छिन्दन् वनं परशुनेव शूरस्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

sainyān anekāṃs tarasā vimṛdnan; yadā kṣeptā dhārtarāṣṭrasya sainyam. chindan vanaṃ paraśuneva śūras; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

तृणप्रायं ज्वलनेनेव दग्धं; ग्रामं यथा धार्तराष्ट्रः समीक्ष्य। पक्वं सस्यं वैद्युतेनेव दग्धं; परासिक्तं विपुलं स्वं बलौघम्।

tṛṇaprāyaṃ jvalaneneva dagdhaṃ; grāmaṃ yathā dhārtarāṣṭraḥ samīkṣya. pakvaṃ sasyaṃ vaidyuteneva dagdhaṃ; parāsiktaṃ vipulaṃ svaṃ balaugham.

हतप्रवीरं विमुखं भयार्तं; पराङ्मुखं प्रायशो ऽधृष्टयोधम्। शस्त्रार्चिषा भीमसेनेन दग्धं; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

hatapravīraṃ vimukhaṃ bhayārtaṃ; parāṅmukhaṃ prāyaśo 'dhṛṣṭayodham. śastrārciṣā bhīmasenena dagdhaṃ; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

उपासङ्गाद् उद्धरन् दक्षिणेन; परःशतान् नकुलश् चित्रयोधी। यदा रथाग्र्यो रथिनः प्रचेता; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

upāsaṅgād uddharan dakṣiṇena; paraḥśatān nakulaś citrayodhī. yadā rathāgryo rathinaḥ pracetā; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

सुखोचितो दुःखशय्यां वनेषु; दीर्घं कालं नकुलो याम् अशेत। आशीविषः क्रुद्ध इव श्वसन् भृशं; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

sukhocito duḥkhaśayyāṃ vaneṣu; dīrghaṃ kālaṃ nakulo yām aśeta. āśīviṣaḥ kruddha iva śvasan bhṛśaṃ; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

त्यक्तात्मानः पार्थिवायोधनाय; समादिष्टा धर्मराजेन वीराः। रथैः शुभ्रैः सैन्यम् अभिद्रवन्तो; दृष्ट्वा पश्चात् तप्स्यते धार्तराष्ट्रः।

tyaktātmānaḥ pārthivāyodhanāya; samādiṣṭā dharmarājena vīrāḥ. rathaiḥ śubhraiḥ sainyam abhidravanto; dṛṣṭvā paścāt tapsyate dhārtarāṣṭraḥ.

शिशून् कृतास्त्रान् अशिशुप्रकाशान्; यदा द्रष्टा कौरवः पञ्च शूरान्। त्यक्त्वा प्राणान् केकयान् आद्रवन्तस्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

śiśūn kṛtāstrān aśiśuprakāśān; yadā draṣṭā kauravaḥ pañca śūrān. tyaktvā prāṇān kekayān ādravantas; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

यदा गतोद्वाहम् अकूजनाक्षं; सुवर्णतारं रथम् आततायी। दान्तैर् युक्तं सहदेवो ऽधिरूढः; शिरांसि राज्ञां क्षेप्स्यते मार्गणौघैः।

yadā gatodvāham akūjanākṣaṃ; suvarṇatāraṃ ratham ātatāyī. dāntair yuktaṃ sahadevo 'dhirūḍhaḥ; śirāṃsi rājñāṃ kṣepsyate mārgaṇaughaiḥ.

महाभये संप्रवृत्ते रथस्थं; विवर्तमानं समरे कृतास्त्रम्। सर्वां दिशं संपतन्तं समीक्ष्य; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

mahābhaye saṃpravṛtte rathasthaṃ; vivartamānaṃ samare kṛtāstram. sarvāṃ diśaṃ saṃpatantaṃ samīkṣya; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

ह्रीनिषेधो निपुणः सत्यवादी; महाबलः सर्वधर्मोपपन्नः। गान्धारिम् आर्च्छंस् तुमुले क्षिप्रकारी; क्षेप्ता जनान् सहदेवस् तरस्वी।

hrīniṣedho nipuṇaḥ satyavādī; mahābalaḥ sarvadharmopapannaḥ. gāndhārim ārcchaṃs tumule kṣiprakārī; kṣeptā janān sahadevas tarasvī.

यदा द्रष्टा द्रौपदेयान् महेषूञ्; शूरान् कृतास्त्रान् रथयुद्धकोविदान्। आशीविषान् घोरविषान् इवायतस्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadā draṣṭā draupadeyān maheṣūñ; śūrān kṛtāstrān rathayuddhakovidān. āśīviṣān ghoraviṣān ivāyatas; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

यदाभिमन्युः परवीरघाती; शरैः परान् मेघ इवाभिवर्षन्। विगाहिता कृष्णसमः कृतास्त्रस्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadābhimanyuḥ paravīraghātī; śaraiḥ parān megha ivābhivarṣan. vigāhitā kṛṣṇasamaḥ kṛtāstras; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

यदा द्रष्टा बालम् अबालवीर्यं; द्विषच्चमूं मृत्युम् इवापतन्तम्। सौभद्रम् इन्द्रप्रतिमं कृतास्त्रं; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadā draṣṭā bālam abālavīryaṃ; dviṣaccamūṃ mṛtyum ivāpatantam. saubhadram indrapratimaṃ kṛtāstraṃ; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

प्रभद्रकाः शीघ्रतरा युवानो; विशारदाः सिंहसमानवीर्याः। यदा क्षेप्तारो धार्तराष्ट्रान् ससैन्यांस्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

prabhadrakāḥ śīghratarā yuvāno; viśāradāḥ siṃhasamānavīryāḥ. yadā kṣeptāro dhārtarāṣṭrān sasainyāṃs; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

वृद्धौ विराटद्रुपदौ महारथौ; पृथक् चमूभ्याम् अभिवर्तमानौ। यदा द्रष्टारौ धार्तराष्ट्रान् ससैन्यांस्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

vṛddhau virāṭadrupadau mahārathau; pṛthak camūbhyām abhivartamānau. yadā draṣṭārau dhārtarāṣṭrān sasainyāṃs; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

यदा कृतास्त्रो द्रुपदः प्रचिन्वञ्; शिरांसि यूनां समरे रथस्थः। क्रुद्धः शरैश् छेत्स्यति चापमुक्तैस्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadā kṛtāstro drupadaḥ pracinvañ; śirāṃsi yūnāṃ samare rathasthaḥ. kruddhaḥ śaraiś chetsyati cāpamuktais; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

यदा विराटः परवीरघाती; मर्मान्तरे शत्रुचमूं प्रवेष्टा। मत्स्यैः सार्धम् अनृशंसरूपैस्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadā virāṭaḥ paravīraghātī; marmāntare śatrucamūṃ praveṣṭā. matsyaiḥ sārdham anṛśaṃsarūpais; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

ज्येष्ठं मात्स्यानाम् अनृशंसरूपं; विराटपुत्रं रथिनं पुरस्तात्। यदा द्रष्टा दंशितं पाण्डवार्थे; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

jyeṣṭhaṃ mātsyānām anṛśaṃsarūpaṃ; virāṭaputraṃ rathinaṃ purastāt. yadā draṣṭā daṃśitaṃ pāṇḍavārthe; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

रणे हते कौरवाणां प्रवीरे; शिखण्डिना सत्तमे शंतनूजे। न जातु नः शत्रवो धारयेयुर्; असंशयं सत्यम् एतद् ब्रवीमि।

raṇe hate kauravāṇāṃ pravīre; śikhaṇḍinā sattame śaṃtanūje. na jātu naḥ śatravo dhārayeyur; asaṃśayaṃ satyam etad bravīmi.

यदा शिखण्डी रथिनः प्रचिन्वन्; भीष्मं रथेनाभियाता वरूथी। दिव्यैर् हयैर् अवमृद्नन् रथौघांस्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadā śikhaṇḍī rathinaḥ pracinvan; bhīṣmaṃ rathenābhiyātā varūthī. divyair hayair avamṛdnan rathaughāṃs; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

यदा द्रष्टा सृञ्जयानाम् अनीके; धृष्टद्युम्नं प्रमुखे रोचमानम्। अस्त्रं यस्मै गुह्यम् उवाच धीमान्; द्रोणस् तदा तप्स्यति धार्तराष्ट्रः।

yadā draṣṭā sṛñjayānām anīke; dhṛṣṭadyumnaṃ pramukhe rocamānam. astraṃ yasmai guhyam uvāca dhīmān; droṇas tadā tapsyati dhārtarāṣṭraḥ.

यदा स सेनापतिर् अप्रमेयः; पराभवन्न् इषुभिर् धार्तराष्ट्रान्। द्रोणं रणे शत्रुसहो ऽभियाता; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadā sa senāpatir aprameyaḥ; parābhavann iṣubhir dhārtarāṣṭrān. droṇaṃ raṇe śatrusaho 'bhiyātā; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

ह्रीमान् मनीषी बलवान् मनस्वी; स लक्ष्मीवान् सोमकानां प्रबर्हः। न जातु तं शत्रवो ऽन्ये सहेरन्; येषां स स्याद् अग्रणीर् वृष्णिसिंहः।

hrīmān manīṣī balavān manasvī; sa lakṣmīvān somakānāṃ prabarhaḥ. na jātu taṃ śatravo 'nye saheran; yeṣāṃ sa syād agraṇīr vṛṣṇisiṃhaḥ.

ब्रूयाच् च मा प्रवृणीष्वेति लोके; युद्धे ऽद्वितीयं सचिवं रथस्थम्। शिनेर् नप्तारं प्रवृणीम सात्यकिं; महाबलं वीतभयं कृतास्त्रम्। महोरस्को दीर्घबाहुः प्रमाथी। युद्धे ऽद्वितीयः परमास्त्रवेदी। शिनेर् नप्ता तालमात्रायुधो ऽयं। महारथो वीतभयः कृतास्त्रः।

brūyāc ca mā pravṛṇīṣveti loke; yuddhe 'dvitīyaṃ sacivaṃ rathastham. śiner naptāraṃ pravṛṇīma sātyakiṃ; mahābalaṃ vītabhayaṃ kṛtāstram. mahorasko dīrghabāhuḥ pramāthī. yuddhe 'dvitīyaḥ paramāstravedī. śiner naptā tālamātrāyudho 'yaṃ. mahāratho vītabhayaḥ kṛtāstraḥ.

यदा शिनीनाम् अधिपो मयोक्तः; शरैः परान् मेघ इव प्रवर्षन्। प्रच्छादयिष्यञ् शरजालेन योधांस्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadā śinīnām adhipo mayoktaḥ; śaraiḥ parān megha iva pravarṣan. pracchādayiṣyañ śarajālena yodhāṃs; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

यदा धृतिं कुरुते योत्स्यमानः; स दीर्घबाहुर् दृढधन्वा महात्मा। सिंहस्येव गन्धम् आघ्राय गावः; संवेष्टन्ते शत्रवो ऽस्माद् यथाग्नेः।

yadā dhṛtiṃ kurute yotsyamānaḥ; sa dīrghabāhur dṛḍhadhanvā mahātmā. siṃhasyeva gandham āghrāya gāvaḥ; saṃveṣṭante śatravo 'smād yathāgneḥ.

स दीर्घबाहुर् दृढधन्वा महात्मा; भिन्द्याद् गिरीन् संहरेत् सर्वलोकान्। अस्त्रे कृती निपुणः क्षिप्रहस्तो; दिवि स्थितः सूर्य इवाभिभाति।

sa dīrghabāhur dṛḍhadhanvā mahātmā; bhindyād girīn saṃharet sarvalokān. astre kṛtī nipuṇaḥ kṣiprahasto; divi sthitaḥ sūrya ivābhibhāti.

चित्रः सूक्ष्मः सुकृतो यादवस्य; अस्त्रे योगो वृष्णिसिंहस्य भूयान्। यथाविधं योगम् आहुः प्रशस्तं; सर्वैर् गुणैः सात्यकिस् तैर् उपेतः।

citraḥ sūkṣmaḥ sukṛto yādavasya; astre yogo vṛṣṇisiṃhasya bhūyān. yathāvidhaṃ yogam āhuḥ praśastaṃ; sarvair guṇaiḥ sātyakis tair upetaḥ.

हिरण्मयं श्वेतहयैश् चतुर्भिर्; यदा युक्तं स्यन्दनं माधवस्य। द्रष्टा युद्धे सात्यकेर् वै सुयोधनस्; तदा तप्स्यत्य् अकृतात्मा स मन्दः।

hiraṇmayaṃ śvetahayaiś caturbhir; yadā yuktaṃ syandanaṃ mādhavasya. draṣṭā yuddhe sātyaker vai suyodhanas; tadā tapsyaty akṛtātmā sa mandaḥ.

यदा रथं हेममणिप्रकाशं; श्वेताश्वयुक्तं वानरकेतुम् उग्रम्। द्रष्टा रणे संयतं केशवेन; तदा तप्स्यत्य् अकृतात्मा स मन्दः।

yadā rathaṃ hemamaṇiprakāśaṃ; śvetāśvayuktaṃ vānaraketum ugram. draṣṭā raṇe saṃyataṃ keśavena; tadā tapsyaty akṛtātmā sa mandaḥ.

यदा मौर्व्यास् तलनिष्पेषम् उग्रं; महाशब्दं वज्रनिष्पेषतुल्यम्। विधूयमानस्य महारणे मया; गाण्डीवस्य श्रोष्यति मन्दबुद्धिः।

yadā maurvyās talaniṣpeṣam ugraṃ; mahāśabdaṃ vajraniṣpeṣatulyam. vidhūyamānasya mahāraṇe mayā; gāṇḍīvasya śroṣyati mandabuddhiḥ.

तदा मूढो धृतराष्ट्रस्य पुत्रस्; तप्ता युद्धे दुर्मतिर् दुःसहायः। दृष्ट्वा सैन्यं बाणवर्षान्धकारं; प्रभज्यन्तं गोकुलवद् रणाग्रे।

tadā mūḍho dhṛtarāṣṭrasya putras; taptā yuddhe durmatir duḥsahāyaḥ. dṛṣṭvā sainyaṃ bāṇavarṣāndhakāraṃ; prabhajyantaṃ gokulavad raṇāgre.

बलाहकाद् उच्चरन्तीव विद्युत्; सहस्रघ्नी द्विषतां संगमेषु। विद्युत् स्फुलिङ्गान् इव घोररूपान्। अस्थिच्छिदो मर्मभिदो वमेच् छरांस्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

balāhakād uccarantīva vidyut; sahasraghnī dviṣatāṃ saṃgameṣu. vidyut sphuliṅgān iva ghorarūpān. asthicchido marmabhido vamec charāṃs; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

यदा द्रष्टा ज्यामुखाद् बाणसंघान्; गाण्डीवमुक्तान् पततः शिताग्रान्। नागान् हयान् वर्मिणश् चाददानांस्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadā draṣṭā jyāmukhād bāṇasaṃghān; gāṇḍīvamuktān patataḥ śitāgrān. nāgān hayān varmiṇaś cādadānāṃs; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

यदा मन्दः परबाणान् विमुक्तान्; ममेषुभिर् ह्रियमाणान् प्रतीपम्। तिर्यग् विद्वांश् छिद्यमानान् क्षुरप्रैस्; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadā mandaḥ parabāṇān vimuktān; mameṣubhir hriyamāṇān pratīpam. tiryag vidvāṃś chidyamānān kṣuraprais; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

यदा विपाठा मद्भुजविप्रमुक्ता; द्विजाः फलानीव महीरुहाग्रात्। प्रच्छेत्तार उत्तमाङ्गानि यूनां; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadā vipāṭhā madbhujavipramuktā; dvijāḥ phalānīva mahīruhāgrāt. pracchettāra uttamāṅgāni yūnāṃ; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

यदा द्रष्टा पततः स्यन्दनेभ्यो; महागजेभ्यो ऽश्वगतांश् च योधान्। शरैर् हतान् पातितांश् चैव रङ्गे; तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्। असंप्राप्तान् अस्त्रपथं परस्य। यदा द्रष्टा नश्यतो धार्तराष्ट्रान्। अकुर्वतः कर्म युद्धे समन्तात्। तदा युद्धं धार्तराष्ट्रो ऽन्वतप्स्यत्।

yadā draṣṭā patataḥ syandanebhyo; mahāgajebhyo 'śvagatāṃś ca yodhān. śarair hatān pātitāṃś caiva raṅge; tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat. asaṃprāptān astrapathaṃ parasya. yadā draṣṭā naśyato dhārtarāṣṭrān. akurvataḥ karma yuddhe samantāt. tadā yuddhaṃ dhārtarāṣṭro 'nvatapsyat.

पदातिसंघान् रथसंघान् समन्ताद्; व्यात्ताननः काल इवाततेषुः। प्रणोत्स्यामि ज्वलितैर् बाणवर्षैः; शत्रूंस् तदा तप्स्यति मन्दबुद्धिः।

padātisaṃghān rathasaṃghān samantād; vyāttānanaḥ kāla ivātateṣuḥ. praṇotsyāmi jvalitair bāṇavarṣaiḥ; śatrūṃs tadā tapsyati mandabuddhiḥ.

सर्वा दिशः संपतता रथेन; रजोध्वस्तं गाण्डिवेनापकृत्तम्। यदा द्रष्टा स्वबलं संप्रमूढं; तदा पश्चात् तप्स्यति मन्दबुद्धिः।

sarvā diśaḥ saṃpatatā rathena; rajodhvastaṃ gāṇḍivenāpakṛttam. yadā draṣṭā svabalaṃ saṃpramūḍhaṃ; tadā paścāt tapsyati mandabuddhiḥ.

कांदिग्भूतं छिन्नगात्रं विसंज्ञं; दुर्योधनो द्रक्ष्यति सर्वसैन्यम्। हताश्ववीराग्र्यनरेन्द्रनागं; पिपासितं श्रान्तपत्रं भयार्तम्।

kāṃdigbhūtaṃ chinnagātraṃ visaṃjñaṃ; duryodhano drakṣyati sarvasainyam. hatāśvavīrāgryanarendranāgaṃ; pipāsitaṃ śrāntapatraṃ bhayārtam.

आर्तस्वरं हन्यमानं हतं च; विकीर्णकेशास्थिकपालसंघम्। प्रजापतेः कर्म यथार्धनिष्ठितं; तदा दृष्ट्वा तप्स्यते मन्दबुद्धिः।

ārtasvaraṃ hanyamānaṃ hataṃ ca; vikīrṇakeśāsthikapālasaṃgham. prajāpateḥ karma yathārdhaniṣṭhitaṃ; tadā dṛṣṭvā tapsyate mandabuddhiḥ.

यदा रथे गाण्डिवं वासुदेवं; दिव्यं शङ्खं पाञ्चजन्यं हयांश् च। यदा मूर्व्यां मूलनिःशेषम् उग्रं। महाशब्दं वज्रनिष्पेषतुल्यम्। दोधूयमानस्य महारणे मया। गाञ्जीवनादं श्रोष्यते मन्दबुद्धिः। तूणाव् अक्षय्यौ देवदत्तं च मां च; द्रष्टा युद्धे धार्तराष्ट्रः समेतान्।

yadā rathe gāṇḍivaṃ vāsudevaṃ; divyaṃ śaṅkhaṃ pāñcajanyaṃ hayāṃś ca. yadā mūrvyāṃ mūlaniḥśeṣam ugraṃ. mahāśabdaṃ vajraniṣpeṣatulyam. dodhūyamānasya mahāraṇe mayā. gāñjīvanādaṃ śroṣyate mandabuddhiḥ. tūṇāv akṣayyau devadattaṃ ca māṃ ca; draṣṭā yuddhe dhārtarāṣṭraḥ sametān.

उद्वर्तयन् दस्युसंघान् समेतान्; प्रवर्तयन् युगम् अन्यद् युगान्ते। यदा धक्ष्याम्य् अग्निवत् कौरवेयांस्; तदा तप्ता धृतराष्ट्रः सपुत्रः।

udvartayan dasyusaṃghān sametān; pravartayan yugam anyad yugānte. yadā dhakṣyāmy agnivat kauraveyāṃs; tadā taptā dhṛtarāṣṭraḥ saputraḥ.

सहभ्राता सहपुत्रः ससैन्यो; भ्रष्टैश्वर्यः क्रोधवशो ऽल्पचेताः। दर्पस्यान्ते विहिते वेपमानः; पश्चान् मन्दस् तप्स्यति धार्तराष्ट्रः।

sahabhrātā sahaputraḥ sasainyo; bhraṣṭaiśvaryaḥ krodhavaśo 'lpacetāḥ. darpasyānte vihite vepamānaḥ; paścān mandas tapsyati dhārtarāṣṭraḥ.

पूर्वाह्णे मां कृतजप्यं कदा चिद्; विप्रः प्रोवाचोदकान्ते मनोज्ञम्। कर्तव्यं ते दुष्करं कर्म पार्थ; योद्धव्यं ते शत्रुभिः सव्यसाचिन्।

pūrvāhṇe māṃ kṛtajapyaṃ kadā cid; vipraḥ provācodakānte manojñam. kartavyaṃ te duṣkaraṃ karma pārtha; yoddhavyaṃ te śatrubhiḥ savyasācin.

इन्द्रो वा ते हरिवान् वज्रहस्तः; पुरस्ताद् यातु समरे ऽरीन् विनिघ्नन्। सुग्रीवयुक्तेन रथेन वा ते; पश्चात् कृष्णो रक्षतु वासुदेवः।

indro vā te harivān vajrahastaḥ; purastād yātu samare 'rīn vinighnan. sugrīvayuktena rathena vā te; paścāt kṛṣṇo rakṣatu vāsudevaḥ.

वव्रे चाहं वज्रहस्तान् महेन्द्राद्; अस्मिन् युद्धे वासुदेवं सहायम्। स मे लब्धो दस्युवधाय कृष्णो; मन्ये चैतद् विहितं दैवतैर् मे।

vavre cāhaṃ vajrahastān mahendrād; asmin yuddhe vāsudevaṃ sahāyam. sa me labdho dasyuvadhāya kṛṣṇo; manye caitad vihitaṃ daivatair me.

अयुध्यमानो मनसापि यस्य; जयं कृष्णः पुरुषस्याभिनन्देत्। ध्रुवं सर्वान् सो ऽभ्यतीयाद् अमित्रान्; सेन्द्रान् देवान् मानुषे नास्ति चिन्ता।

ayudhyamāno manasāpi yasya; jayaṃ kṛṣṇaḥ puruṣasyābhinandet. dhruvaṃ sarvān so 'bhyatīyād amitrān; sendrān devān mānuṣe nāsti cintā.

स बाहुभ्यां सागरम् उत्तितीर्षेन्; महोदधिं सलिलस्याप्रमेयम्। तेजस्विनं कृष्णम् अत्यन्तशूरं; युद्धेन यो वासुदेवं जिगीषेत्।

sa bāhubhyāṃ sāgaram uttitīrṣen; mahodadhiṃ salilasyāprameyam. tejasvinaṃ kṛṣṇam atyantaśūraṃ; yuddhena yo vāsudevaṃ jigīṣet.

गिरिं य इच्छेत तलेन भेत्तुं; शिलोच्चयं श्वेतम् अतिप्रमाणम्। तस्यैव पाणिः सनखो विशीर्येन्; न चापि किं चित् स गिरेस् तु कुर्यात्।

giriṃ ya iccheta talena bhettuṃ; śiloccayaṃ śvetam atipramāṇam. tasyaiva pāṇiḥ sanakho viśīryen; na cāpi kiṃ cit sa gires tu kuryāt.

अग्निं समिद्धं शमयेद् भुजाभ्यां; चन्द्रं च सूर्यं च निवारयेत। हरेद् देवानाम् अमृतं प्रसह्य; युद्धेन यो वासुदेवं जिगीषेत्।

agniṃ samiddhaṃ śamayed bhujābhyāṃ; candraṃ ca sūryaṃ ca nivārayeta. hared devānām amṛtaṃ prasahya; yuddhena yo vāsudevaṃ jigīṣet.

यो रुक्मिणीम् एकरथेन भोज्याम्; उत्साद्य राज्ञां विषयं प्रसह्य। उवाह भार्यां यशसा ज्वलन्तीं; यस्यां जज्ञे रौक्मिणेयो महात्मा।

yo rukmiṇīm ekarathena bhojyām; utsādya rājñāṃ viṣayaṃ prasahya. uvāha bhāryāṃ yaśasā jvalantīṃ; yasyāṃ jajñe raukmiṇeyo mahātmā.

अयं गान्धारांस् तरसा संप्रमथ्य; जित्वा पुत्रान् नग्नजितः समग्रान्। बद्धं मुमोच विनदन्तं प्रसह्य; सुदर्शनीयं देवतानां ललामम्।

ayaṃ gāndhārāṃs tarasā saṃpramathya; jitvā putrān nagnajitaḥ samagrān. baddhaṃ mumoca vinadantaṃ prasahya; sudarśanīyaṃ devatānāṃ lalāmam.

अयं कवाटे निजघान पाण्ड्यं; तथा कलिङ्गान् दन्तकूरे ममर्द। अनेन दग्धा वर्षपूगान् विनाथा; वाराणसी नगरी संबभूव।

ayaṃ kavāṭe nijaghāna pāṇḍyaṃ; tathā kaliṅgān dantakūre mamarda. anena dagdhā varṣapūgān vināthā; vārāṇasī nagarī saṃbabhūva.

यं स्म युद्धे मन्यते ऽन्यैर् अजेयम्; एकलव्यं नाम निषादराजम्। वेगेनेव शैलम् अभिहत्य जम्भः; शेते स कृष्णेन हतः परासुः।

yaṃ sma yuddhe manyate 'nyair ajeyam; ekalavyaṃ nāma niṣādarājam. vegeneva śailam abhihatya jambhaḥ; śete sa kṛṣṇena hataḥ parāsuḥ.

तथोग्रसेनस्य सुतं प्रदुष्टं; वृष्ण्यन्धकानां मध्यगां तपन्तम्। अपातयद् बलदेवद्वितीयो; हत्वा ददौ चोग्रसेनाय राज्यम्।

tathograsenasya sutaṃ praduṣṭaṃ; vṛṣṇyandhakānāṃ madhyagāṃ tapantam. apātayad baladevadvitīyo; hatvā dadau cograsenāya rājyam.

अयं सौभं योधयाम् आस खस्थं; विभीषणं मायया शाल्वराजम्। सौभद्वारि प्रत्यगृह्णाच् छतघ्नीं; दोर्भ्यां क एनं विषहेत मर्त्यः।

ayaṃ saubhaṃ yodhayām āsa khasthaṃ; vibhīṣaṇaṃ māyayā śālvarājam. saubhadvāri pratyagṛhṇāc chataghnīṃ; dorbhyāṃ ka enaṃ viṣaheta martyaḥ.

प्राग्ज्योतिषं नाम बभूव दुर्गं; पुरं घोरम् असुराणाम् असह्यम्। महाबलो नरकस् तत्र भौमो; जहारादित्या मणिकुण्डले शुभे।

prāgjyotiṣaṃ nāma babhūva durgaṃ; puraṃ ghoram asurāṇām asahyam. mahābalo narakas tatra bhaumo; jahārādityā maṇikuṇḍale śubhe.

न तं देवाः सह शक्रेण सेहिरे; समागता आहरणाय भीताः। दृष्ट्वा च ते विक्रमं केशवस्य; बलं तथैवास्त्रम् अवारणीयम्।

na taṃ devāḥ saha śakreṇa sehire; samāgatā āharaṇāya bhītāḥ. dṛṣṭvā ca te vikramaṃ keśavasya; balaṃ tathaivāstram avāraṇīyam.

जानन्तो ऽस्य प्रकृतिं केशवस्य; न्ययोजयन् दस्युवधाय कृष्णम्। स तत् कर्म प्रतिशुश्राव दुष्करम्; ऐश्वर्यवान् सिद्धिषु वासुदेवः।

jānanto 'sya prakṛtiṃ keśavasya; nyayojayan dasyuvadhāya kṛṣṇam. sa tat karma pratiśuśrāva duṣkaram; aiśvaryavān siddhiṣu vāsudevaḥ.

निर्मोचने षट् सहस्राणि हत्वा; संछिद्य पाशान् सहसा क्षुरान्तान्। मुरं हत्वा विनिहत्यौघराक्षसं; निर्मोचनं चापि जगाम वीरः।

nirmocane ṣaṭ sahasrāṇi hatvā; saṃchidya pāśān sahasā kṣurāntān. muraṃ hatvā vinihatyaugharākṣasaṃ; nirmocanaṃ cāpi jagāma vīraḥ.

तत्रैव तेनास्य बभूव युद्धं; महाबलेनातिबलस्य विष्णोः। शेते स कृष्णेन हतः परासुर्; वातेनेव मथितः कर्णिकारः।

tatraiva tenāsya babhūva yuddhaṃ; mahābalenātibalasya viṣṇoḥ. śete sa kṛṣṇena hataḥ parāsur; vāteneva mathitaḥ karṇikāraḥ.

आहृत्य कृष्णो मणिकुण्डले ते; हत्वा च भौमं नरकं मुरं च। श्रिया वृतो यशसा चैव धीमान्; प्रत्याजगामाप्रतिमप्रभावः।

āhṛtya kṛṣṇo maṇikuṇḍale te; hatvā ca bhaumaṃ narakaṃ muraṃ ca. śriyā vṛto yaśasā caiva dhīmān; pratyājagāmāpratimaprabhāvaḥ.

तस्मै वरान् अददंस् तत्र देवा; दृष्ट्वा भीमं कर्म रणे कृतं तत्। श्रमश् च ते युध्यमानस्य न स्याद्; आकाशे वा अप्सु चैव क्रमः स्यात्।

tasmai varān adadaṃs tatra devā; dṛṣṭvā bhīmaṃ karma raṇe kṛtaṃ tat. śramaś ca te yudhyamānasya na syād; ākāśe vā apsu caiva kramaḥ syāt.

शस्त्राणि गात्रे च न ते क्रमेरन्न्; इत्य् एव कृष्णश् च ततः कृतार्थः। एवंरूपे वासुदेवे ऽप्रमेये; महाबले गुणसंपत् सदैव।

śastrāṇi gātre ca na te kramerann; ity eva kṛṣṇaś ca tataḥ kṛtārthaḥ. evaṃrūpe vāsudeve 'prameye; mahābale guṇasaṃpat sadaiva.

तम् असह्यं विष्णुम् अनन्तवीर्यम्; आशंसते धार्तराष्ट्रो बलेन। यदा ह्य् एनं तर्कयते दुरात्मा; तच् चाप्य् अयं सहते ऽस्मान् समीक्ष्य।

tam asahyaṃ viṣṇum anantavīryam; āśaṃsate dhārtarāṣṭro balena. yadā hy enaṃ tarkayate durātmā; tac cāpy ayaṃ sahate 'smān samīkṣya.

पर्यागतं मम कृष्णस्य चैव; यो मन्यते कलहं संप्रयुज्य। शक्यं हर्तुं पाण्डवानां ममत्वं; तद् वेदिता संयुगं तत्र गत्वा।

paryāgataṃ mama kṛṣṇasya caiva; yo manyate kalahaṃ saṃprayujya. śakyaṃ hartuṃ pāṇḍavānāṃ mamatvaṃ; tad veditā saṃyugaṃ tatra gatvā.

नमस्कृत्वा शांतनवाय राज्ञे; द्रोणायाथो सहपुत्राय चैव। शारद्वतायाप्रतिद्वन्द्विने च; योत्स्याम्य् अहं राज्यम् अभीप्समानः।

namaskṛtvā śāṃtanavāya rājñe; droṇāyātho sahaputrāya caiva. śāradvatāyāpratidvandvine ca; yotsyāmy ahaṃ rājyam abhīpsamānaḥ.

धर्मेणास्त्रं नियतं तस्य मन्ये; यो योत्स्यते पाण्डवैर् धर्मचारी। मिथ्याग्लहे निर्जिता वै नृशंसैः; संवत्सरान् द्वादश पाण्डुपुत्राः।

dharmeṇāstraṃ niyataṃ tasya manye; yo yotsyate pāṇḍavair dharmacārī. mithyāglahe nirjitā vai nṛśaṃsaiḥ; saṃvatsarān dvādaśa pāṇḍuputrāḥ.

अवाप्य कृच्छ्रं विहितं ह्य् अरण्ये; दीर्घं कालं चैकम् अज्ञातचर्याम्। ते ह्य् अकस्माज् जीवितं पाण्डवानां; न मृष्यन्ते धार्तराष्ट्राः पदस्थाः।

avāpya kṛcchraṃ vihitaṃ hy araṇye; dīrghaṃ kālaṃ caikam ajñātacaryām. te hy akasmāj jīvitaṃ pāṇḍavānāṃ; na mṛṣyante dhārtarāṣṭrāḥ padasthāḥ.

ते चेद् अस्मान् युध्यमानाञ् जयेयुर्; देवैर् अपीन्द्रप्रमुखैः सहायैः। धर्माद् अधर्मश् चरितो गरीयान्; इति ध्रुवं नास्ति कृतं न साधु।

te ced asmān yudhyamānāñ jayeyur; devair apīndrapramukhaiḥ sahāyaiḥ. dharmād adharmaś carito garīyān; iti dhruvaṃ nāsti kṛtaṃ na sādhu.

न चेद् इमं पुरुषं कर्मबद्धं; न चेद् अस्मान् मन्यते ऽसौ विशिष्टान्। आशंसे ऽहं वासुदेवद्वितीयो; दुर्योधनं सानुबन्धं निहन्तुम्।

na ced imaṃ puruṣaṃ karmabaddhaṃ; na ced asmān manyate 'sau viśiṣṭān. āśaṃse 'haṃ vāsudevadvitīyo; duryodhanaṃ sānubandhaṃ nihantum.

न चेद् इदं कर्म नरेषु बद्धं; न विद्यते पुरुषस्य स्वकर्म। इदं च तच् चापि समीक्ष्य नूनं; पराजयो धार्तराष्ट्रस्य साधुः।

na ced idaṃ karma nareṣu baddhaṃ; na vidyate puruṣasya svakarma. idaṃ ca tac cāpi samīkṣya nūnaṃ; parājayo dhārtarāṣṭrasya sādhuḥ.

प्रत्यक्षं वः कुरवो यद् ब्रवीमि; युध्यमाना धार्तराष्ट्रा न सन्ति। अन्यत्र युद्धात् कुरवः परीप्सन्; न युध्यतां शेष इहास्ति कश् चित्।

pratyakṣaṃ vaḥ kuravo yad bravīmi; yudhyamānā dhārtarāṣṭrā na santi. anyatra yuddhāt kuravaḥ parīpsan; na yudhyatāṃ śeṣa ihāsti kaś cit.

हत्वा त्व् अहं धार्तराष्ट्रान् सकर्णान्; राज्यं कुरूणाम् अवजेता समग्रम्। यद् वः कार्यं तत् कुरुध्वं यथास्वम्; इष्टान् दारान् आत्मजांश् चोपभुङ्क्त।

hatvā tv ahaṃ dhārtarāṣṭrān sakarṇān; rājyaṃ kurūṇām avajetā samagram. yad vaḥ kāryaṃ tat kurudhvaṃ yathāsvam; iṣṭān dārān ātmajāṃś copabhuṅkta.

अप्य् एवं नो ब्राह्मणाः सन्ति वृद्धा; बहुश्रुताः शीलवन्तः कुलीनाः। सांवत्सरा ज्योतिषि चापि युक्ता; नक्षत्रयोगेषु च निश्चयज्ञाः।

apy evaṃ no brāhmaṇāḥ santi vṛddhā; bahuśrutāḥ śīlavantaḥ kulīnāḥ. sāṃvatsarā jyotiṣi cāpi yuktā; nakṣatrayogeṣu ca niścayajñāḥ.

उच्चावचं दैवयुक्तं रहस्यं; दिव्याः प्रश्ना मृगचक्रा मुहूर्ताः। क्षयं महान्तं कुरुसृञ्जयानां; निवेदयन्ते पाण्डवानां जयं च।

uccāvacaṃ daivayuktaṃ rahasyaṃ; divyāḥ praśnā mṛgacakrā muhūrtāḥ. kṣayaṃ mahāntaṃ kurusṛñjayānāṃ; nivedayante pāṇḍavānāṃ jayaṃ ca.

तथा हि नो मन्यते ऽजातशत्रुः; संसिद्धार्थो द्विषतां निग्रहाय। जनार्दनश् चाप्य् अपरोक्षविद्यो; न संशयं पश्यति वृष्णिसिंहः।

tathā hi no manyate 'jātaśatruḥ; saṃsiddhārtho dviṣatāṃ nigrahāya. janārdanaś cāpy aparokṣavidyo; na saṃśayaṃ paśyati vṛṣṇisiṃhaḥ.

अहं च जानामि भविष्यरूपं; पश्यामि बुद्ध्या स्वयम् अप्रमत्तः। दृष्टिश् च मे न व्यथते पुराणी; युध्यमाना धार्तराष्ट्रा न सन्ति।

ahaṃ ca jānāmi bhaviṣyarūpaṃ; paśyāmi buddhyā svayam apramattaḥ. dṛṣṭiś ca me na vyathate purāṇī; yudhyamānā dhārtarāṣṭrā na santi.

अनालब्धं जृम्भति गाण्डिवं धनुर्; अनालब्धा कम्पति मे धनुर्ज्या। बाणाश् च मे तूणमुखाद् विसृज्य; मुहुर् मुहुर् गन्तुम् उशन्ति चैव।

anālabdhaṃ jṛmbhati gāṇḍivaṃ dhanur; anālabdhā kampati me dhanurjyā. bāṇāś ca me tūṇamukhād visṛjya; muhur muhur gantum uśanti caiva.

सैक्यः कोशान् निःसरति प्रसन्नो; हित्वेव जीर्णाम् उरगस् त्वचं स्वाम्। ध्वजे वाचो रौद्ररूपा वदन्ति; कदा रथो योक्ष्यते ते किरीटिन्।

saikyaḥ kośān niḥsarati prasanno; hitveva jīrṇām uragas tvacaṃ svām. dhvaje vāco raudrarūpā vadanti; kadā ratho yokṣyate te kirīṭin.

गोमायुसंघाश् च वदन्ति रात्रौ; रक्षांस्य् अथो निष्पतन्त्य् अन्तरिक्षात्। मृगाः शृगालाः शितिकण्ठाश् च काका; गृध्रा बडाश् चैव तरक्षवश् च।

gomāyusaṃghāś ca vadanti rātrau; rakṣāṃsy atho niṣpatanty antarikṣāt. mṛgāḥ śṛgālāḥ śitikaṇṭhāś ca kākā; gṛdhrā baḍāś caiva tarakṣavaś ca.

सुपर्णपाताश् च पतन्ति पश्चाद्; दृष्ट्वा रथं श्वेतहयप्रयुक्तम्। अहं ह्य् एकः पार्थिवान् सर्वयोधाञ्; शरान् वर्षन् मृत्युलोकं नयेयम्।

suparṇapātāś ca patanti paścād; dṛṣṭvā rathaṃ śvetahayaprayuktam. ahaṃ hy ekaḥ pārthivān sarvayodhāñ; śarān varṣan mṛtyulokaṃ nayeyam.

समाददानः पृथग् अस्त्रमार्गान्; यथाग्निर् इद्धो गहनं निदाघे। स्थूणाकर्णं पाशुपतं च घोरं; तथा ब्रह्मास्त्रं यच् च शक्रो विवेद।

samādadānaḥ pṛthag astramārgān; yathāgnir iddho gahanaṃ nidāghe. sthūṇākarṇaṃ pāśupataṃ ca ghoraṃ; tathā brahmāstraṃ yac ca śakro viveda.

वधे धृतो वेगवतः प्रमुञ्चन्; नाहं प्रजाः किं चिद् इवावशिष्ये। शान्तिं लप्स्ये परमो ह्य् एष भावः; स्थिरो मम ब्रूहि गावल्गणे तान्।

vadhe dhṛto vegavataḥ pramuñcan; nāhaṃ prajāḥ kiṃ cid ivāvaśiṣye. śāntiṃ lapsye paramo hy eṣa bhāvaḥ; sthiro mama brūhi gāvalgaṇe tān.

नित्यं पुनः सचिवैर् यैर् अवोचद्; देवान् अपीन्द्रप्रमुखान् सहायान्। तैर् मन्यते कलहं संप्रयुज्य; स धार्तराष्ट्रः पश्यत मोहम् अस्य।

nityaṃ punaḥ sacivair yair avocad; devān apīndrapramukhān sahāyān. tair manyate kalahaṃ saṃprayujya; sa dhārtarāṣṭraḥ paśyata moham asya.

वृद्धो भीष्मः शांतनवः कृपश् च; द्रोणः सपुत्रो विदुरश् च धीमान्। एते सर्वे यद् वदन्ते तद् अस्तु; आयुष्मन्तः कुरवः सन्तु सर्वे।

vṛddho bhīṣmaḥ śāṃtanavaḥ kṛpaś ca; droṇaḥ saputro viduraś ca dhīmān. ete sarve yad vadante tad astu; āyuṣmantaḥ kuravaḥ santu sarve.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents