महाभारत 5.43 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 43→

[mh-5-43] • 38 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। कस्यैष मौनः कतरन् नु मौनं। प्रब्रूहि विद्वन्न् इह मौनभावम्। मौनेन विद्वान् उत याति मौनं। सनत्सुजात उवाच। कथं मुने मौनम् इहाचरन्ति। यतो न वेदा मनसा सहैनम्। अनुप्रविशन्ति ततो ऽथ मौनम्। यत्रोत्थितो वेदशब्दस् तथायं। स तन्मयत्वेन विभाति राजन्।

dhṛtarāṣṭra uvāca. kasyaiṣa maunaḥ kataran nu maunaṃ. prabrūhi vidvann iha maunabhāvam. maunena vidvān uta yāti maunaṃ. sanatsujāta uvāca. kathaṃ mune maunam ihācaranti. yato na vedā manasā sahainam. anupraviśanti tato 'tha maunam. yatrotthito vedaśabdas tathāyaṃ. sa tanmayatvena vibhāti rājan.

धृतराष्ट्र उवाच। ऋचो यजूंष्य् अधीते यः सामवेदं च यो द्विजः। पापानि कुर्वन् पापेन लिप्यते न स लिप्यते।

dhṛtarāṣṭra uvāca. ṛco yajūṃṣy adhīte yaḥ sāmavedaṃ ca yo dvijaḥ. pāpāni kurvan pāpena lipyate na sa lipyate.

सनत्सुजात उवाच। नैनं सामान्य् ऋचो वापि न यजूंषि विचक्षण। त्रायन्ते कर्मणः पापान् न ते मिथ्या ब्रवीम्य् अहम्।

sanatsujāta uvāca. nainaṃ sāmāny ṛco vāpi na yajūṃṣi vicakṣaṇa. trāyante karmaṇaḥ pāpān na te mithyā bravīmy aham.

न छन्दांसि वृजिनात् तारयन्ति; मायाविनं मायया वर्तमानम्। नीडं शकुन्ता इव जातपक्षाश्; छन्दांस्य् एनं प्रजहत्य् अन्तकाले।

na chandāṃsi vṛjināt tārayanti; māyāvinaṃ māyayā vartamānam. nīḍaṃ śakuntā iva jātapakṣāś; chandāṃsy enaṃ prajahaty antakāle.

धृतराष्ट्र उवाच। न चेद् वेदा वेदविदं शक्तास् त्रातुं विचक्षण। अथ कस्मात् प्रलापो ऽयं ब्राह्मणानां सनातनः।

dhṛtarāṣṭra uvāca. na ced vedā vedavidaṃ śaktās trātuṃ vicakṣaṇa. atha kasmāt pralāpo 'yaṃ brāhmaṇānāṃ sanātanaḥ.

सनत्सुजात उवाच। तस्यैव नामादिविशेषरूपैर्। इदं जगद् भाति महानुभाव। निर्दिश्य सम्यक् प्रवदन्ति वेदास्। तद् विश्ववैरूप्यम् उदाहरन्ति। तदर्थम् उक्तं तप एतद् इज्या। ताभ्याम् असौ पुण्यम् उपैति विद्वान्। पुण्येन पापं विनिहत्य पश्चात्। संजायते ज्ञानविदीपितात्मा। ज्ञानेन चात्मानम् उपैति विद्वान्। अथान्यथा वर्गफलानुकाङ्क्षी। अस्मिन् कृतं तत् परिगृह्य सर्वम्। अमुत्र भुङ्क्ते पुनर् एति मार्गम्। तपस् तप्यति यो ऽरण्ये मुनिर् मूलफलाशनः। ब्राह्मणानां तपः स्वृद्धम् अन्येषां तावद् एव तत्। एतत् समृद्धम् अत्यृद्धं तपो भवति केवलम्। अस्मिंल् लोके तपस् तप्तं फलम् अन्यत्र दृश्यते। ब्राह्मणानाम् इमे लोका ऋद्धे तपसि संयताः।

sanatsujāta uvāca. tasyaiva nāmādiviśeṣarūpair. idaṃ jagad bhāti mahānubhāva. nirdiśya samyak pravadanti vedās. tad viśvavairūpyam udāharanti. tadartham uktaṃ tapa etad ijyā. tābhyām asau puṇyam upaiti vidvān. puṇyena pāpaṃ vinihatya paścāt. saṃjāyate jñānavidīpitātmā. jñānena cātmānam upaiti vidvān. athānyathā vargaphalānukāṅkṣī. asmin kṛtaṃ tat parigṛhya sarvam. amutra bhuṅkte punar eti mārgam. tapas tapyati yo 'raṇye munir mūlaphalāśanaḥ. brāhmaṇānāṃ tapaḥ svṛddham anyeṣāṃ tāvad eva tat. etat samṛddham atyṛddhaṃ tapo bhavati kevalam. asmiṃl loke tapas taptaṃ phalam anyatra dṛśyate. brāhmaṇānām ime lokā ṛddhe tapasi saṃyatāḥ.

धृतराष्ट्र उवाच। कथं समृद्धम् अप्य् ऋद्धं तपो भवति केवलम्। सनत्सुजात तद् ब्रूहि यथा विद्याम तद् वयम्। सनत्सुजात उवाच। निष्कल्मषं तपस् त्व् एतत् केवलं परिचक्षते। एतत् समृद्धम् अप्य् ऋद्धं तपो भवति नान्यथा। तपोमूलम् इदं सर्वं यन् मां पृच्छसि क्षत्रिय। धृतराष्ट्र उवाच। तपसा वेदविद्वांसः परं त्व् अमृतम् आप्नुयुः। कल्मषं तपसो ब्रूहि श्रुतं निष्कल्मषं तपः। सनत्सुजात येनेदं विद्यां गुह्यं सनातनम्। श्रीर् एवम् एका यो ऽधीते तच् च तावच् च तत्समम्।

dhṛtarāṣṭra uvāca. kathaṃ samṛddham apy ṛddhaṃ tapo bhavati kevalam. sanatsujāta tad brūhi yathā vidyāma tad vayam. sanatsujāta uvāca. niṣkalmaṣaṃ tapas tv etat kevalaṃ paricakṣate. etat samṛddham apy ṛddhaṃ tapo bhavati nānyathā. tapomūlam idaṃ sarvaṃ yan māṃ pṛcchasi kṣatriya. dhṛtarāṣṭra uvāca. tapasā vedavidvāṃsaḥ paraṃ tv amṛtam āpnuyuḥ. kalmaṣaṃ tapaso brūhi śrutaṃ niṣkalmaṣaṃ tapaḥ. sanatsujāta yenedaṃ vidyāṃ guhyaṃ sanātanam. śrīr evam ekā yo 'dhīte tac ca tāvac ca tatsamam.

सनत्सुजात उवाच। क्रोधादयो द्वादश यस्य दोषास्; तथा नृशंसादि षड् अत्र राजन्। धर्मादयो द्वादश चाततानाः; शास्त्रे गुणा ये विदिता द्विजानाम्।

sanatsujāta uvāca. krodhādayo dvādaśa yasya doṣās; tathā nṛśaṃsādi ṣaḍ atra rājan. dharmādayo dvādaśa cātatānāḥ; śāstre guṇā ye viditā dvijānām.

क्रोधः कामो लोभमोहौ विवित्सा;कृपासूया मानशोकौ स्पृहा च। ईर्ष्या जुगुप्सा च मनुष्यदोषा; वर्ज्याः सदा द्वादशैते नरेण।

krodhaḥ kāmo lobhamohau vivitsā;kṛpāsūyā mānaśokau spṛhā ca. īrṣyā jugupsā ca manuṣyadoṣā; varjyāḥ sadā dvādaśaite nareṇa.

एकैकम् एते राजेन्द्र मनुष्यान् पर्युपासते। लिप्समानो ऽन्तरं तेषां मृगाणाम् इव लुब्धकः।

ekaikam ete rājendra manuṣyān paryupāsate. lipsamāno 'ntaraṃ teṣāṃ mṛgāṇām iva lubdhakaḥ.

विकत्थनः स्पृहयालुर् मनस्वी; बिभ्रत् कोपं चपलो ऽरक्षणश् च। एते प्राप्ताः षण् नरान् पापधर्मान्; प्रकुर्वते नोत सन्तः सुदुर्गे।

vikatthanaḥ spṛhayālur manasvī; bibhrat kopaṃ capalo 'rakṣaṇaś ca. ete prāptāḥ ṣaṇ narān pāpadharmān; prakurvate nota santaḥ sudurge.

संभोगसंविद् द्विषम् एधमानो; दत्तानुतापी कृपणो ऽबलीयान्। वर्गप्रशंसी वनितासु द्वेष्टा; एते ऽपरे सप्त नृशंसधर्माः।

saṃbhogasaṃvid dviṣam edhamāno; dattānutāpī kṛpaṇo 'balīyān. vargapraśaṃsī vanitāsu dveṣṭā; ete 'pare sapta nṛśaṃsadharmāḥ.

धर्मश् च सत्यं च दमस् तपश् च; अमात्सर्यं ह्रीस् तितिक्षानसूया। यज्ञश् च दानं च धृतिः श्रुतं च; महाव्रता द्वादश ब्राह्मणस्य।

dharmaś ca satyaṃ ca damas tapaś ca; amātsaryaṃ hrīs titikṣānasūyā. yajñaś ca dānaṃ ca dhṛtiḥ śrutaṃ ca; mahāvratā dvādaśa brāhmaṇasya.

यस् त्व् एतेभ्यः प्रवसेद् द्वादशेभ्यः; सर्वाम् अपीमां पृथिवीं प्रशिष्यात्। त्रिभिर् द्वाभ्याम् एकतो वा विशिष्टो; नास्य स्वम् अस्तीति स वेदितव्यः।

yas tv etebhyaḥ pravased dvādaśebhyaḥ; sarvām apīmāṃ pṛthivīṃ praśiṣyāt. tribhir dvābhyām ekato vā viśiṣṭo; nāsya svam astīti sa veditavyaḥ.

दमस् त्यागो ऽप्रमादश् च एतेष्व् अमृतम् आहितम्। तानि सत्यमुखान्य् आहुर् ब्राह्मणा ये मनीषिणः। दोषत्यागो ऽप्रमादः स्यात् स चाप्य् अष्टगुणो मतः।

damas tyāgo 'pramādaś ca eteṣv amṛtam āhitam. tāni satyamukhāny āhur brāhmaṇā ye manīṣiṇaḥ. doṣatyāgo 'pramādaḥ syāt sa cāpy aṣṭaguṇo mataḥ.

दमो ऽष्टादशदोषः स्यात् प्रतिकूलं कृताकृते। अनृतं चाभ्यसूया च कामार्थौ च तथा स्पृहा।

damo 'ṣṭādaśadoṣaḥ syāt pratikūlaṃ kṛtākṛte. anṛtaṃ cābhyasūyā ca kāmārthau ca tathā spṛhā.

क्रोधः शोकस् तथा तृष्णा लोभः पैशुन्यम् एव च। मत्सरश् च विवित्सा च परितापस् तथा रतिः।

krodhaḥ śokas tathā tṛṣṇā lobhaḥ paiśunyam eva ca. matsaraś ca vivitsā ca paritāpas tathā ratiḥ.

अपस्मारः सातिवादस् तथा संभावनात्मनि। लोकद्वेषो ऽभिमानश् च विवादः प्राणिपीडनम्। परिवादो ऽतिवादश् च परितापो ऽक्षमा धृतिः। असिद्धिः पापकृत्यं च हिंसा चेति प्रकीर्तिताः। एतैर् विमुक्तो दोषैर् यः स दमः सद्भिर् उच्यते। मदो ऽष्टादशदोषः स्यात् त्यागो भवति षड्गुणः। विपर्ययाः स्मृता एते मददोषा उदाहृताः। श्रेयांस् तु षड्विधस् त्यागस् तृतीयस् तत्र दुष्करः। तेन दुःखं तरन्त्य् एव तस्मिंस् त्यक्ते जितं भवेत्। दोषा दमस्य ये प्रोक्तास् तान् दोषान् परिवर्जयेत्।

apasmāraḥ sātivādas tathā saṃbhāvanātmani. lokadveṣo 'bhimānaś ca vivādaḥ prāṇipīḍanam. parivādo 'tivādaś ca paritāpo 'kṣamā dhṛtiḥ. asiddhiḥ pāpakṛtyaṃ ca hiṃsā ceti prakīrtitāḥ. etair vimukto doṣair yaḥ sa damaḥ sadbhir ucyate. mado 'ṣṭādaśadoṣaḥ syāt tyāgo bhavati ṣaḍguṇaḥ. viparyayāḥ smṛtā ete madadoṣā udāhṛtāḥ. śreyāṃs tu ṣaḍvidhas tyāgas tṛtīyas tatra duṣkaraḥ. tena duḥkhaṃ taranty eva tasmiṃs tyakte jitaṃ bhavet. doṣā damasya ye proktās tān doṣān parivarjayet.

श्रेयांस् तु षड्विधस् त्यागः प्रियं प्राप्य न हृष्यति। अप्रिये तु समुत्पन्ने व्यथां जातु न चार्च्छति।

śreyāṃs tu ṣaḍvidhas tyāgaḥ priyaṃ prāpya na hṛṣyati. apriye tu samutpanne vyathāṃ jātu na cārcchati.

इष्टान् दारांश् च पुत्रांश् च न चान्यं यद् वचो भवेत्। अर्हते याचमानाय प्रदेयं तद् वचो भवेत्। इष्टापूर्तं द्वितीयं स्यान् नित्यं वैराग्ययोगतः। कामत्यागश् च राजेन्द्र स तृतीय इति स्मृतः। अप्रमादी भवेद् एतैः स चाप्य् अष्टगुणो महान्। सत्यं ध्यानं समाधानं चोद्यं वैराग्यम् एव च। अस्तेयो ब्रह्मचर्यं च तथासंग्रह एव च। एवं दोषा मदस्योक्तास् तान् दोषान् परिवर्जयेत्। दोषत्यागो ऽप्रमादः स्यात् स चाप्य् अष्टगुणो मतः। तांस् तु सत्यमुखान् आहुः सत्ये ह्य् अमृतम् आहितम्। सत्यात्मा भव राजेन्द्र सत्ये लोकाः प्रतिष्ठिताः। निवृत्तेनैव दोषेण तपोव्रतम् इहाचरेत्। एतद् धातृकृतं वृत्तं सत्यम् एव सतां व्रतम्। अप्य् अवाच्यं वदत्य् एव स तृतीयो गुणः स्मृतः।

iṣṭān dārāṃś ca putrāṃś ca na cānyaṃ yad vaco bhavet. arhate yācamānāya pradeyaṃ tad vaco bhavet. iṣṭāpūrtaṃ dvitīyaṃ syān nityaṃ vairāgyayogataḥ. kāmatyāgaś ca rājendra sa tṛtīya iti smṛtaḥ. apramādī bhaved etaiḥ sa cāpy aṣṭaguṇo mahān. satyaṃ dhyānaṃ samādhānaṃ codyaṃ vairāgyam eva ca. asteyo brahmacaryaṃ ca tathāsaṃgraha eva ca. evaṃ doṣā madasyoktās tān doṣān parivarjayet. doṣatyāgo 'pramādaḥ syāt sa cāpy aṣṭaguṇo mataḥ. tāṃs tu satyamukhān āhuḥ satye hy amṛtam āhitam. satyātmā bhava rājendra satye lokāḥ pratiṣṭhitāḥ. nivṛttenaiva doṣeṇa tapovratam ihācaret. etad dhātṛkṛtaṃ vṛttaṃ satyam eva satāṃ vratam. apy avācyaṃ vadaty eva sa tṛtīyo guṇaḥ smṛtaḥ.

त्यक्तैर् द्रव्यैर् यो भवति नोपयुङ्क्ते च कामतः। न च द्रव्यैस् तद् भवति नोपयुक्तैश् च कामतः। न च कर्मसु तद् धीनः शिष्यबुद्धिर् नरो यथा। सर्वैर् एव गुणैर् युक्तो द्रव्यवान् अपि यो भवेत्। षट्प्रकारम् इमं त्यागं बुद्ध्वान्यन् नावशिष्यते।

tyaktair dravyair yo bhavati nopayuṅkte ca kāmataḥ. na ca dravyais tad bhavati nopayuktaiś ca kāmataḥ. na ca karmasu tad dhīnaḥ śiṣyabuddhir naro yathā. sarvair eva guṇair yukto dravyavān api yo bhavet. ṣaṭprakāram imaṃ tyāgaṃ buddhvānyan nāvaśiṣyate.

अप्रमादो ऽष्टदोषः स्यात् तान् दोषान् परिवर्जयेत्। इन्द्रियेभ्यश् च पञ्चभ्यो मनसश् चैव भारत। अतीतानागतेभ्यश् च मुक्तो ह्य् एतैः सुखी भवेत्।

apramādo 'ṣṭadoṣaḥ syāt tān doṣān parivarjayet. indriyebhyaś ca pañcabhyo manasaś caiva bhārata. atītānāgatebhyaś ca mukto hy etaiḥ sukhī bhavet.

दोषैर् एतैर् विमुक्तं तु गुणैर् एतैः समन्वितम्। एतत् समृद्धम् अप्य् ऋद्धं तपो भवति केवलम्। यन् मां पृच्छसि राजेन्द्र किं भूयः श्रोतुम् इच्छसि। एतत् पापहरं शुद्धं जन्ममृत्युजरापहम्।

doṣair etair vimuktaṃ tu guṇair etaiḥ samanvitam. etat samṛddham apy ṛddhaṃ tapo bhavati kevalam. yan māṃ pṛcchasi rājendra kiṃ bhūyaḥ śrotum icchasi. etat pāpaharaṃ śuddhaṃ janmamṛtyujarāpaham.

धृतराष्ट्र उवाच। आख्यानपञ्चमैर् वेदैर् भूयिष्ठं कथ्यते जनः। तथैवान्ये चतुर्वेदास् त्रिवेदाश् च तथापरे।

dhṛtarāṣṭra uvāca. ākhyānapañcamair vedair bhūyiṣṭhaṃ kathyate janaḥ. tathaivānye caturvedās trivedāś ca tathāpare.

द्विवेदाश् चैकवेदाश् च अनृचश् च तथापरे। तेषां तु कतमः स स्याद् यम् अहं वेद ब्राह्मणम्।

dvivedāś caikavedāś ca anṛcaś ca tathāpare. teṣāṃ tu katamaḥ sa syād yam ahaṃ veda brāhmaṇam.

सनत्सुजात उवाच। एकस्य वेदस्याज्ञानाद् वेदास् ते बहवो ऽभवन्। सत्यस्यैकस्य राजेन्द्र सत्ये कश् चिद् अवस्थितः। एवं वेदम् अनुत्साद्य प्रज्ञां महति कुर्वते।

sanatsujāta uvāca. ekasya vedasyājñānād vedās te bahavo 'bhavan. satyasyaikasya rājendra satye kaś cid avasthitaḥ. evaṃ vedam anutsādya prajñāṃ mahati kurvate.

दानम् अध्ययनं यज्ञो लोभाद् एतत् प्रवर्तते। सत्यात् प्रच्यवमानानां संकल्पो वितथो भवेत्।

dānam adhyayanaṃ yajño lobhād etat pravartate. satyāt pracyavamānānāṃ saṃkalpo vitatho bhavet.

ततो यज्ञः प्रतायेत सत्यस्यैवावधारणात्। मनसान्यस्य भवति वाचान्यस्योत कर्मणा। संकल्पसिद्धः पुरुषः संकल्पान् अधितिष्ठति।

tato yajñaḥ pratāyeta satyasyaivāvadhāraṇāt. manasānyasya bhavati vācānyasyota karmaṇā. saṃkalpasiddhaḥ puruṣaḥ saṃkalpān adhitiṣṭhati.

अनैभृत्येन वै तस्य दीक्षितव्रतम् आचरेत्। नामैतद् धातुनिर्वृत्तं सत्यम् एव सतां परम्। ज्ञानं वै नाम प्रत्यक्षं परोक्षं जायते तपः।

anaibhṛtyena vai tasya dīkṣitavratam ācaret. nāmaitad dhātunirvṛttaṃ satyam eva satāṃ param. jñānaṃ vai nāma pratyakṣaṃ parokṣaṃ jāyate tapaḥ.

विद्याद् बहु पठन्तं तु बहुपाठीति ब्राह्मणम्। तस्मात् क्षत्रिय मा मंस्था जल्पितेनैव ब्राह्मणम्। य एव सत्यान् नापैति स ज्ञेयो ब्राह्मणस् त्वया। छन्दांसि नाम द्विपदां वरिष्ठ। स्वच्छन्दयोगेन भवन्ति तत्र। छन्दोविदस् तेन च तान् अधीत्य। गता हि वेदस्य न वेद्यम् आर्याः। न वेदानां वेदिता कश् चिद् अस्ति। वेद्येन वेदं न विदुर् न वेद्यम्। यो वेद वेदं स च वेद वेद्यं। यो वेद वेद्यं न स वेद सत्यम्। यो वेद वेदान् स च वेद वेद्यं। न तं विदुर् वेदविदो न वेदाः। तथापि वेदेन विदन्ति वेदं। ये ब्राह्मणा वेदविदो भवन्ति। धामांशभागस्य तथा हि वेदा। यथा हि शाखा च महीरुहस्य। संवेदने चैव यथामनन्ति। तस्मिन् हि सत्ये परमात्मनो ऽर्थे।

vidyād bahu paṭhantaṃ tu bahupāṭhīti brāhmaṇam. tasmāt kṣatriya mā maṃsthā jalpitenaiva brāhmaṇam. ya eva satyān nāpaiti sa jñeyo brāhmaṇas tvayā. chandāṃsi nāma dvipadāṃ variṣṭha. svacchandayogena bhavanti tatra. chandovidas tena ca tān adhītya. gatā hi vedasya na vedyam āryāḥ. na vedānāṃ veditā kaś cid asti. vedyena vedaṃ na vidur na vedyam. yo veda vedaṃ sa ca veda vedyaṃ. yo veda vedyaṃ na sa veda satyam. yo veda vedān sa ca veda vedyaṃ. na taṃ vidur vedavido na vedāḥ. tathāpi vedena vidanti vedaṃ. ye brāhmaṇā vedavido bhavanti. dhāmāṃśabhāgasya tathā hi vedā. yathā hi śākhā ca mahīruhasya. saṃvedane caiva yathāmananti. tasmin hi satye paramātmano 'rthe.

छन्दांसि नाम क्षत्रिय तान्य् अथर्वा; जगौ पुरस्ताद् ऋषिसर्ग एषः। छन्दोविदस् ते य उ तान् अधीत्य; न वेद्यवेदस्य विदुर् न वेद्यम्।

chandāṃsi nāma kṣatriya tāny atharvā; jagau purastād ṛṣisarga eṣaḥ. chandovidas te ya u tān adhītya; na vedyavedasya vidur na vedyam.

न वेदानां वेदिता कश् चिद् अस्ति; कश् चिद् वेदान् बुध्यते वापि राजन्। यो वेद वेदान् न स वेद वेद्यं; सत्ये स्थितो यस् तु स वेद वेद्यम्।

na vedānāṃ veditā kaś cid asti; kaś cid vedān budhyate vāpi rājan. yo veda vedān na sa veda vedyaṃ; satye sthito yas tu sa veda vedyam.

अभिजानामि ब्राह्मणम् आख्यातारं विचक्षणम्। एवं यो हि विजानाति स जानाति परं हि तत्। परं हि तत् परं ब्रह्म जानात्य् एव च ब्राह्मणः। यो वै विजानाति परं मयोक्तं। स वै विजानाति परं क्रमेण। नास्य पर्येषणं गच्छेत् प्रत्यर्थिषु कथं चन। अविचिन्वन्न् इमं वेदे ततः पश्यति तं प्रभुम्। यश् छिन्नविचिकित्सः सन्न् आचष्टे सर्वसंशयान्।

abhijānāmi brāhmaṇam ākhyātāraṃ vicakṣaṇam. evaṃ yo hi vijānāti sa jānāti paraṃ hi tat. paraṃ hi tat paraṃ brahma jānāty eva ca brāhmaṇaḥ. yo vai vijānāti paraṃ mayoktaṃ. sa vai vijānāti paraṃ krameṇa. nāsya paryeṣaṇaṃ gacchet pratyarthiṣu kathaṃ cana. avicinvann imaṃ vede tataḥ paśyati taṃ prabhum. yaś chinnavicikitsaḥ sann ācaṣṭe sarvasaṃśayān.

तस्य पर्येषणं गच्छेत् प्राचीनं नोत दक्षिणम्। नार्वाचीनं कुतस् तिर्यङ् नादिशं तु कथं चन।

tasya paryeṣaṇaṃ gacchet prācīnaṃ nota dakṣiṇam. nārvācīnaṃ kutas tiryaṅ nādiśaṃ tu kathaṃ cana.

तूष्णींभूत उपासीत न चेष्टेन् मनसा अपि। अभ्यावर्तेत ब्रह्मास्य अन्तरात्मनि वै श्रितम्।

tūṣṇīṃbhūta upāsīta na ceṣṭen manasā api. abhyāvarteta brahmāsya antarātmani vai śritam.

मौनाद् धि स मुनिर् भवति नारण्यवसनान् मुनिः। अक्षरं तत् तु यो वेद स मुनिः श्रेष्ठ उच्यते।

maunād dhi sa munir bhavati nāraṇyavasanān muniḥ. akṣaraṃ tat tu yo veda sa muniḥ śreṣṭha ucyate.

सर्वार्थानां व्याकरणाद् वैयाकरण उच्यते। तन् मूलतो व्याकरणं व्याकरोतीति तत् तथा। प्रत्यक्षदर्शी लोकानां सर्वदर्शी भवेन् नरः।

sarvārthānāṃ vyākaraṇād vaiyākaraṇa ucyate. tan mūlato vyākaraṇaṃ vyākarotīti tat tathā. pratyakṣadarśī lokānāṃ sarvadarśī bhaven naraḥ.

सत्ये वै ब्राह्मणस् तिष्ठन् ब्रह्म पश्यति क्षत्रिय। ज्ञानादिषु स्थितो ऽप्य् एवं क्षत्रिय ब्रह्म पश्यति। वेदानां चानुपूर्व्येण एतद् विद्वन् ब्रवीमि ते।

satye vai brāhmaṇas tiṣṭhan brahma paśyati kṣatriya. jñānādiṣu sthito 'py evaṃ kṣatriya brahma paśyati. vedānāṃ cānupūrvyeṇa etad vidvan bravīmi te.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents