महाभारत 5.27 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 27→

[mh-5-27] • 27 श्लोकाः

संजय उवाच। धर्मे नित्या पाण्डव ते विचेष्टा; लोके श्रुता दृश्यते चापि पार्थ। महास्रावं जीवितं चाप्य् अनित्यं; संपश्य त्वं पाण्डव मा विनीनशः।

saṃjaya uvāca. dharme nityā pāṇḍava te viceṣṭā; loke śrutā dṛśyate cāpi pārtha. mahāsrāvaṃ jīvitaṃ cāpy anityaṃ; saṃpaśya tvaṃ pāṇḍava mā vinīnaśaḥ.

न चेद् भागं कुरवो ऽन्यत्र युद्धात्; प्रयच्छन्ते तुभ्यम् अजातशत्रो। भैक्षचर्याम् अन्धकवृष्णिराज्ये; श्रेयो मन्ये न तु युद्धेन राज्यम्।

na ced bhāgaṃ kuravo 'nyatra yuddhāt; prayacchante tubhyam ajātaśatro. bhaikṣacaryām andhakavṛṣṇirājye; śreyo manye na tu yuddhena rājyam.

अल्पकालं जीवितं यन् मनुष्ये; महास्रावं नित्यदुःखं चलं च। भूयश् च तद् वयसो नानुरूपं; तस्मात् पापं पाण्डव मा प्रसार्षीः।

alpakālaṃ jīvitaṃ yan manuṣye; mahāsrāvaṃ nityaduḥkhaṃ calaṃ ca. bhūyaś ca tad vayaso nānurūpaṃ; tasmāt pāpaṃ pāṇḍava mā prasārṣīḥ.

कामा मनुष्यं प्रसजन्त एव; धर्मस्य ये विघ्नमूलं नरेन्द्र। पूर्वं नरस् तान् धृतिमान् विनिघ्नंल्; लोके प्रशंसां लभते ऽनवद्याम्।

kāmā manuṣyaṃ prasajanta eva; dharmasya ye vighnamūlaṃ narendra. pūrvaṃ naras tān dhṛtimān vinighnaṃl; loke praśaṃsāṃ labhate 'navadyām.

निबन्धनी ह्य् अर्थतृष्णेह पार्थ; ताम् एषतो बाध्यते धर्म एव। धर्मं तु यः प्रवृणीते स बुद्धः; कामे गृद्धो हीयते ऽर्थानुरोधात्।

nibandhanī hy arthatṛṣṇeha pārtha; tām eṣato bādhyate dharma eva. dharmaṃ tu yaḥ pravṛṇīte sa buddhaḥ; kāme gṛddho hīyate 'rthānurodhāt.

धर्मं कृत्वा कर्मणां तात मुख्यं; महाप्रतापः सवितेव भाति। हानेन धर्मस्य महीम् अपीमां; लब्ध्वा नरः सीदति पापबुद्धिः।

dharmaṃ kṛtvā karmaṇāṃ tāta mukhyaṃ; mahāpratāpaḥ saviteva bhāti. hānena dharmasya mahīm apīmāṃ; labdhvā naraḥ sīdati pāpabuddhiḥ.

वेदो ऽधीतश् चरितं ब्रह्मचर्यं; यज्ञैर् इष्टं ब्राह्मणेभ्यश् च दत्तम्। परं स्थानं मन्यमानेन भूय; आत्मा दत्तो वर्षपूगं सुखेभ्यः।

vedo 'dhītaś caritaṃ brahmacaryaṃ; yajñair iṣṭaṃ brāhmaṇebhyaś ca dattam. paraṃ sthānaṃ manyamānena bhūya; ātmā datto varṣapūgaṃ sukhebhyaḥ.

सुखप्रिये सेवमानो ऽतिवेलं; योगाभ्यासे यो न करोति कर्म। वित्तक्षये हीनसुखो ऽतिवेलं; दुःखं शेते कामवेगप्रणुन्नः।

sukhapriye sevamāno 'tivelaṃ; yogābhyāse yo na karoti karma. vittakṣaye hīnasukho 'tivelaṃ; duḥkhaṃ śete kāmavegapraṇunnaḥ.

एवं पुनर् अर्थचर्याप्रसक्तो; हित्वा धर्मं यः प्रकरोत्य् अधर्मम्। अश्रद्दधत् परलोकाय मूढो; हित्वा देहं तप्यते प्रेत्य मन्दः।

evaṃ punar arthacaryāprasakto; hitvā dharmaṃ yaḥ prakaroty adharmam. aśraddadhat paralokāya mūḍho; hitvā dehaṃ tapyate pretya mandaḥ.

न कर्मणां विप्रणाशो ऽस्त्य् अमुत्र; पुण्यानां वाप्य् अथ वा पापकानाम्। पूर्वं कर्तुर् गच्छति पुण्यपापं; पश्चात् त्व् एतद् अनुयात्य् एव कर्ता।

na karmaṇāṃ vipraṇāśo 'sty amutra; puṇyānāṃ vāpy atha vā pāpakānām. pūrvaṃ kartur gacchati puṇyapāpaṃ; paścāt tv etad anuyāty eva kartā.

न्यायोपेतं ब्राह्मणेभ्यो यदन्नं; श्रद्धापूतं गन्धरसोपपन्नम्। अन्वाहार्येषूत्तमदक्षिणेषु; तथारूपं कर्म विख्यायते ते।

nyāyopetaṃ brāhmaṇebhyo yadannaṃ; śraddhāpūtaṃ gandharasopapannam. anvāhāryeṣūttamadakṣiṇeṣu; tathārūpaṃ karma vikhyāyate te.

इह क्षेत्रे क्रियते पार्थ कार्यं; न वै किं चिद् विद्यते प्रेत्य कार्यम्। कृतं त्वया पारलोक्यं च कार्यं; पुण्यं महत् सद्भिर् अनुप्रशस्तम्।

iha kṣetre kriyate pārtha kāryaṃ; na vai kiṃ cid vidyate pretya kāryam. kṛtaṃ tvayā pāralokyaṃ ca kāryaṃ; puṇyaṃ mahat sadbhir anupraśastam.

जहाति मृत्युं च जरां भयं च; न क्षुत्पिपासे मनसश् चाप्रियाणि। न कर्तव्यं विद्यते तत्र किं चिद्; अन्यत्र वै इन्द्रियप्रीणनार्थात्।

jahāti mṛtyuṃ ca jarāṃ bhayaṃ ca; na kṣutpipāse manasaś cāpriyāṇi. na kartavyaṃ vidyate tatra kiṃ cid; anyatra vai indriyaprīṇanārthāt.

एवंरूपं कर्मफलं नरेन्द्र; मात्रावता हृदयस्य प्रियेण। स क्रोधजं पाण्डव हर्षजं च; लोकाव् उभौ मा प्रहासीश् चिराय।

evaṃrūpaṃ karmaphalaṃ narendra; mātrāvatā hṛdayasya priyeṇa. sa krodhajaṃ pāṇḍava harṣajaṃ ca; lokāv ubhau mā prahāsīś cirāya.

अन्तं गत्वा कर्मणां या प्रशंसा; सत्यं दमश् चार्जवम् आनृशंस्यम्। अश्वमेधो राजसूयस् तथेष्टः; पापस्यान्तं कर्मणो मा पुनर् गाः।

antaṃ gatvā karmaṇāṃ yā praśaṃsā; satyaṃ damaś cārjavam ānṛśaṃsyam. aśvamedho rājasūyas tatheṣṭaḥ; pāpasyāntaṃ karmaṇo mā punar gāḥ.

तच् चेद् एवं देशरूपेण पार्थाः; करिष्यध्वं कर्म पापं चिराय। निवसध्वं वर्षपूगान् वनेषु; दुःखं वासं पाण्डवा धर्महेतोः।

tac ced evaṃ deśarūpeṇa pārthāḥ; kariṣyadhvaṃ karma pāpaṃ cirāya. nivasadhvaṃ varṣapūgān vaneṣu; duḥkhaṃ vāsaṃ pāṇḍavā dharmahetoḥ.

अप्रव्रज्ये योजयित्वा पुरस्ताद्; आत्माधीनं यद् बलं ते तदासीत्। नित्यं पाञ्चालाः सचिवास् तवेमे; जनार्दनो युयुधानश् च वीरः।

apravrajye yojayitvā purastād; ātmādhīnaṃ yad balaṃ te tadāsīt. nityaṃ pāñcālāḥ sacivās taveme; janārdano yuyudhānaś ca vīraḥ.

मत्स्यो राजा रुक्मरथः सपुत्रः; प्रहारिभिः सह पुत्रैर् विराटः। राजानश् च ये विजिताः पुरस्तात्; त्वाम् एव ते संश्रयेयुः समस्ताः।

matsyo rājā rukmarathaḥ saputraḥ; prahāribhiḥ saha putrair virāṭaḥ. rājānaś ca ye vijitāḥ purastāt; tvām eva te saṃśrayeyuḥ samastāḥ.

महासहायः प्रतपन् बलस्थः; पुरस्कृतो वासुदेवार्जुनाभ्याम्। वरान् हनिष्यन् द्विषतो रङ्गमध्ये; व्यनेष्यथा धार्तराष्ट्रस्य दर्पम्।

mahāsahāyaḥ pratapan balasthaḥ; puraskṛto vāsudevārjunābhyām. varān haniṣyan dviṣato raṅgamadhye; vyaneṣyathā dhārtarāṣṭrasya darpam.

बलं कस्माद् वर्धयित्वा परस्य; निजान् कस्मात् कर्शयित्वा सहायान्। निरुष्य कस्माद् वर्षपूगान् वनेषु; युयुत्ससे पाण्डव हीनकालम्।

balaṃ kasmād vardhayitvā parasya; nijān kasmāt karśayitvā sahāyān. niruṣya kasmād varṣapūgān vaneṣu; yuyutsase pāṇḍava hīnakālam.

अप्रज्ञो वा पाण्डव युध्यमानो; अधर्मज्ञो वा भूतिपथाद् व्यपैति। प्रज्ञावान् वा बुध्यमानो ऽपि धर्मं; संरम्भाद् वा सो ऽपि भूतेर् अपैति।

aprajño vā pāṇḍava yudhyamāno; adharmajño vā bhūtipathād vyapaiti. prajñāvān vā budhyamāno 'pi dharmaṃ; saṃrambhād vā so 'pi bhūter apaiti.

नाधर्मे ते धीयते पार्थ बुद्धिर्; न संरम्भात् कर्म चकर्थ पापम्। अद्धा किं तत् कारणं यस्य हेतोः; प्रज्ञाविरुद्धं कर्म चिकीर्षसीदम्।

nādharme te dhīyate pārtha buddhir; na saṃrambhāt karma cakartha pāpam. addhā kiṃ tat kāraṇaṃ yasya hetoḥ; prajñāviruddhaṃ karma cikīrṣasīdam.

अव्याधिजं कटुकं शीर्षरोगं; यशोमुषं पापफलोदयं च। सतां पेयं यन् न पिबन्त्य् असन्तो; मन्युं महाराज पिब प्रशाम्य।

avyādhijaṃ kaṭukaṃ śīrṣarogaṃ; yaśomuṣaṃ pāpaphalodayaṃ ca. satāṃ peyaṃ yan na pibanty asanto; manyuṃ mahārāja piba praśāmya.

पापानुबन्धं को नु तं कामयेत; क्षमैव ते ज्यायसी नोत भोगाः। यत्र भीष्मः शांतनवो हतः स्याद्; यत्र द्रोणः सहपुत्रो हतः स्यात्।

pāpānubandhaṃ ko nu taṃ kāmayeta; kṣamaiva te jyāyasī nota bhogāḥ. yatra bhīṣmaḥ śāṃtanavo hataḥ syād; yatra droṇaḥ sahaputro hataḥ syāt.

कृपः शल्यः सौमदत्तिर् विकर्णो; विविंशतिः कर्णदुर्योधनौ च। एतान् हत्वा कीदृशं तत् सुखं स्याद्; यद् विन्देथास् तद् अनुब्रूहि पार्थ।

kṛpaḥ śalyaḥ saumadattir vikarṇo; viviṃśatiḥ karṇaduryodhanau ca. etān hatvā kīdṛśaṃ tat sukhaṃ syād; yad vindethās tad anubrūhi pārtha.

लब्ध्वापीमां पृथिवीं सागरान्तां; जरामृत्यू नैव हि त्वं प्रजह्याः। प्रियाप्रिये सुखदुःखे च राजन्न्; एवं विद्वान् नैव युद्धं कुरुष्व।

labdhvāpīmāṃ pṛthivīṃ sāgarāntāṃ; jarāmṛtyū naiva hi tvaṃ prajahyāḥ. priyāpriye sukhaduḥkhe ca rājann; evaṃ vidvān naiva yuddhaṃ kuruṣva.

अमात्यानां यदि कामस्य हेतोर्; एवंयुक्तं कर्म चिकीर्षसि त्वम्। अपाक्रमेः संप्रदाय स्वम् एभ्यो; मा गास् त्वं वै देवयानात् पथो ऽद्य।

amātyānāṃ yadi kāmasya hetor; evaṃyuktaṃ karma cikīrṣasi tvam. apākrameḥ saṃpradāya svam ebhyo; mā gās tvaṃ vai devayānāt patho 'dya.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents