महाभारत 5.23 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 23→

[mh-5-23] • 27 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। राज्ञस् तु वचनं श्रुत्वा धृतराष्ट्रस्य संजयः। उपप्लव्यं ययौ द्रष्टुं पाण्डवान् अमितौजसः।

vaiśaṃpāyana uvāca. rājñas tu vacanaṃ śrutvā dhṛtarāṣṭrasya saṃjayaḥ. upaplavyaṃ yayau draṣṭuṃ pāṇḍavān amitaujasaḥ.

स तु राजानम् आसाद्य धर्मात्मानं युधिष्ठिरम्। प्रणिपत्य ततः पूर्वं सूतपुत्रो ऽभ्यभाषत।

sa tu rājānam āsādya dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram. praṇipatya tataḥ pūrvaṃ sūtaputro 'bhyabhāṣata.

गावल्गणिः संजयः सूतसूनुर्; अजातशत्रुम् अवदत् प्रतीतः। दिष्ट्या राजंस् त्वाम् अरोगं प्रपश्ये; सहायवन्तं च महेन्द्रकल्पम्।

gāvalgaṇiḥ saṃjayaḥ sūtasūnur; ajātaśatrum avadat pratītaḥ. diṣṭyā rājaṃs tvām arogaṃ prapaśye; sahāyavantaṃ ca mahendrakalpam.

अनामयं पृच्छति त्वाम्बिकेयो; वृद्धो राजा धृतराष्ट्रो मनीषी। कच्चिद् भीमः कुशली पाण्डवाग्र्यो; धनंजयस् तौ च माद्रीतनूजौ।

anāmayaṃ pṛcchati tvāmbikeyo; vṛddho rājā dhṛtarāṣṭro manīṣī. kaccid bhīmaḥ kuśalī pāṇḍavāgryo; dhanaṃjayas tau ca mādrītanūjau.

कच्चित् कृष्णा द्रौपदी राजपुत्री; सत्यव्रता वीरपत्नी सपुत्रा। मनस्विनी यत्र च वाञ्छसि त्वम्; इष्टान् कामान् भारत स्वस्तिकामः।

kaccit kṛṣṇā draupadī rājaputrī; satyavratā vīrapatnī saputrā. manasvinī yatra ca vāñchasi tvam; iṣṭān kāmān bhārata svastikāmaḥ.

युधिष्ठिर उवाच। गावल्गणे संजय स्वागतं ते; प्रीतात्माहं त्वाभिवदामि सूत। अनामयं प्रतिजाने तवाहं; सहानुजैः कुशली चास्मि विद्वन्।

yudhiṣṭhira uvāca. gāvalgaṇe saṃjaya svāgataṃ te; prītātmāhaṃ tvābhivadāmi sūta. anāmayaṃ pratijāne tavāhaṃ; sahānujaiḥ kuśalī cāsmi vidvan.

चिराद् इदं कुशलं भारतस्य; श्रुत्वा राज्ञः कुरुवृद्धस्य सूत। मन्ये साक्षाद् दृष्टम् अहं नरेन्द्रं; दृष्ट्वैव त्वां संजय प्रीतियोगात्।

cirād idaṃ kuśalaṃ bhāratasya; śrutvā rājñaḥ kuruvṛddhasya sūta. manye sākṣād dṛṣṭam ahaṃ narendraṃ; dṛṣṭvaiva tvāṃ saṃjaya prītiyogāt.

पितामहो नः स्थविरो मनस्वी; महाप्राज्ञः सर्वधर्मोपपन्नः। स कौरव्यः कुशली तात भीष्मो; यथापूर्वं वृत्तिर् अप्य् अस्य कच्चित्।

pitāmaho naḥ sthaviro manasvī; mahāprājñaḥ sarvadharmopapannaḥ. sa kauravyaḥ kuśalī tāta bhīṣmo; yathāpūrvaṃ vṛttir apy asya kaccit.

कच्चिद् राजा धृतराष्ट्रः सपुत्रो; वैचित्रवीर्यः कुशली महात्मा। महाराजो बाह्लिकः प्रातिपेयः; कच्चिद् विद्वान् कुशली सूतपुत्र।

kaccid rājā dhṛtarāṣṭraḥ saputro; vaicitravīryaḥ kuśalī mahātmā. mahārājo bāhlikaḥ prātipeyaḥ; kaccid vidvān kuśalī sūtaputra.

स सोमदत्तः कुशली तात कच्चिद्; भूरिश्रवाः सत्यसंधः शलश् च। द्रोणः सपुत्रश् च कृपश् च विप्रो; महेष्वासाः कच्चिद् एते ऽप्य् अरोगाः। शारद्वतः कुशली तात विप्रः।

sa somadattaḥ kuśalī tāta kaccid; bhūriśravāḥ satyasaṃdhaḥ śalaś ca. droṇaḥ saputraś ca kṛpaś ca vipro; maheṣvāsāḥ kaccid ete 'py arogāḥ. śāradvataḥ kuśalī tāta vipraḥ.

महाप्राज्ञाः सर्वशास्त्रावदाता; धनुर्भृतां मुख्यतमाः पृथिव्याम्। कच्चिन् मानं तात लभन्त एते; धनुर्भृतः कच्चिद् एते ऽप्य् अरोगाः।

mahāprājñāḥ sarvaśāstrāvadātā; dhanurbhṛtāṃ mukhyatamāḥ pṛthivyām. kaccin mānaṃ tāta labhanta ete; dhanurbhṛtaḥ kaccid ete 'py arogāḥ.

सर्वे कुरुभ्यः स्पृहयन्ति संजय; धनुर्धरा ये पृथिव्यां युवानः। येषां राष्ट्रे निवसति दर्शनीयो; महेष्वासः शीलवान् द्रोणपुत्रः।

sarve kurubhyaḥ spṛhayanti saṃjaya; dhanurdharā ye pṛthivyāṃ yuvānaḥ. yeṣāṃ rāṣṭre nivasati darśanīyo; maheṣvāsaḥ śīlavān droṇaputraḥ.

वैश्यापुत्रः कुशली तात कच्चिन्; महाप्राज्ञो राजपुत्रो युयुत्सुः। कर्णो ऽमात्यः कुशली तात कच्चित्; सुयोधनो यस्य मन्दो विधेयः।

vaiśyāputraḥ kuśalī tāta kaccin; mahāprājño rājaputro yuyutsuḥ. karṇo 'mātyaḥ kuśalī tāta kaccit; suyodhano yasya mando vidheyaḥ.

स्त्रियो वृद्धा भारतानां जनन्यो; महानस्यो दासभार्याश् च सूत। वध्वः पुत्रा भागिनेया भगिन्यो; दौहित्रा वा कच्चिद् अप्य् अव्यलीकाः।

striyo vṛddhā bhāratānāṃ jananyo; mahānasyo dāsabhāryāś ca sūta. vadhvaḥ putrā bhāgineyā bhaginyo; dauhitrā vā kaccid apy avyalīkāḥ.

कच्चिद् राजा ब्राह्मणानां यथावत्; प्रवर्तते पूर्ववत् तात वृत्तिम्। कच्चिद् दायान् मामकान् धार्तराष्ट्रो; द्विजातीनां संजय नोपहन्ति।

kaccid rājā brāhmaṇānāṃ yathāvat; pravartate pūrvavat tāta vṛttim. kaccid dāyān māmakān dhārtarāṣṭro; dvijātīnāṃ saṃjaya nopahanti.

कच्चिद् राजा धृतराष्ट्रः सपुत्र; उपेक्षते ब्राह्मणातिक्रमान् वै। कच्चिन् न हेतोर् इव वर्त्मभूत; उपेक्षते तेषु स न्यूनवृत्तिम्।

kaccid rājā dhṛtarāṣṭraḥ saputra; upekṣate brāhmaṇātikramān vai. kaccin na hetor iva vartmabhūta; upekṣate teṣu sa nyūnavṛttim.

एतज् ज्योतिर् उत्तमं जीवलोके; शुक्लं प्रजानां विहितं विधात्रा। ते चेल् लोभं न नियच्छन्ति मन्दाः; कृत्स्नो नाशो भविता कौरवाणाम्।

etaj jyotir uttamaṃ jīvaloke; śuklaṃ prajānāṃ vihitaṃ vidhātrā. te cel lobhaṃ na niyacchanti mandāḥ; kṛtsno nāśo bhavitā kauravāṇām.

कच्चिद् राजा धृतराष्ट्रः सपुत्रो; बुभूषते वृत्तिम् अमात्यवर्गे। कच्चिन् न भेदेन जिजीविषन्ति; सुहृद्रूपा दुर्हृदश् चैकमित्राः।

kaccid rājā dhṛtarāṣṭraḥ saputro; bubhūṣate vṛttim amātyavarge. kaccin na bhedena jijīviṣanti; suhṛdrūpā durhṛdaś caikamitrāḥ.

कच्चिन् न पापं कथयन्ति तात; ते पाण्डवानां कुरवः सर्व एव। द्रोणः सपुत्रश् च कृपश् च वीरो। नास्मासु पापानि वदन्ति कच्चित्। कच्चिद् राज्यं धृतराष्ट्रं सपुत्रं। समेत्याहुः कुरवः सर्व एव। कच्चिद् दृष्ट्वा दस्युसंघान् समेतान्; स्मरन्ति पार्थस्य युधां प्रणेतुः।

kaccin na pāpaṃ kathayanti tāta; te pāṇḍavānāṃ kuravaḥ sarva eva. droṇaḥ saputraś ca kṛpaś ca vīro. nāsmāsu pāpāni vadanti kaccit. kaccid rājyaṃ dhṛtarāṣṭraṃ saputraṃ. sametyāhuḥ kuravaḥ sarva eva. kaccid dṛṣṭvā dasyusaṃghān sametān; smaranti pārthasya yudhāṃ praṇetuḥ.

मौर्वीभुजाग्रप्रहितान् स्म तात; दोधूयमानेन धनुर्धरेण। गाण्डीवमुक्तान् स्तनयित्नुघोषान्; अजिह्मगान् कच्चिद् अनुस्मरन्ति। न तं दृष्ट्वा कच्चिद् अत्र प्रतीपं। गन्ता गृहाञ् जातु जगाम रङ्गात्।

maurvībhujāgraprahitān sma tāta; dodhūyamānena dhanurdhareṇa. gāṇḍīvamuktān stanayitnughoṣān; ajihmagān kaccid anusmaranti. na taṃ dṛṣṭvā kaccid atra pratīpaṃ. gantā gṛhāñ jātu jagāma raṅgāt.

न ह्य् अपश्यं कं चिद् अहं पृथिव्यां; श्रुतं समं वाधिकम् अर्जुनेन। यस्यैकषष्टिर् निशितास् तीक्ष्णधाराः; सुवाससः संमतो हस्तवापः।

na hy apaśyaṃ kaṃ cid ahaṃ pṛthivyāṃ; śrutaṃ samaṃ vādhikam arjunena. yasyaikaṣaṣṭir niśitās tīkṣṇadhārāḥ; suvāsasaḥ saṃmato hastavāpaḥ.

गदापाणिर् भीमसेनस् तरस्वी; प्रवेपयञ् शत्रुसंघान् अनीके। नागः प्रभिन्न इव नड्वलासु; चङ्क्रम्यते कच्चिद् एनं स्मरन्ति।

gadāpāṇir bhīmasenas tarasvī; pravepayañ śatrusaṃghān anīke. nāgaḥ prabhinna iva naḍvalāsu; caṅkramyate kaccid enaṃ smaranti.

माद्रीपुत्रः सहदेवः कलिङ्गान्; समागतान् अजयद् दन्तकूरे। वामेनास्यन् दक्षिणेनैव यो वै; महाबलं कच्चिद् एनं स्मरन्ति।

mādrīputraḥ sahadevaḥ kaliṅgān; samāgatān ajayad dantakūre. vāmenāsyan dakṣiṇenaiva yo vai; mahābalaṃ kaccid enaṃ smaranti.

उद्यन्न् अयं नकुलः प्रेषितो वै; गावल्गणे संजय पश्यतस् ते। दिशं प्रतीचीं वशम् आनयन् मे; माद्रीसुतं कच्चिद् एनं स्मरन्ति।

udyann ayaṃ nakulaḥ preṣito vai; gāvalgaṇe saṃjaya paśyatas te. diśaṃ pratīcīṃ vaśam ānayan me; mādrīsutaṃ kaccid enaṃ smaranti.

अभ्याभवो द्वैतवने य आसीद्; दुर्मन्त्रिते घोषयात्रागतानाम्। यत्र मन्दाञ् शत्रुवशं प्रयातान्; अमोचयद् भीमसेनो जयश् च।

abhyābhavo dvaitavane ya āsīd; durmantrite ghoṣayātrāgatānām. yatra mandāñ śatruvaśaṃ prayātān; amocayad bhīmaseno jayaś ca.

अहं पश्चाद् अर्जुनम् अभ्यरक्षं; माद्रीपुत्रौ भीमसेनश् च चक्रे। गाण्डीवभृच् छत्रुसंघान् उदस्य; स्वस्त्य् आगमत् कच्चिद् एनं स्मरन्ति।

ahaṃ paścād arjunam abhyarakṣaṃ; mādrīputrau bhīmasenaś ca cakre. gāṇḍīvabhṛc chatrusaṃghān udasya; svasty āgamat kaccid enaṃ smaranti.

न कर्मणा साधुनैकेन नूनं; कर्तुं शक्यं भवतीह संजय। सर्वात्मना परिजेतुं वयं चेन्; न शक्नुमो धृतराष्ट्रस्य पुत्रम्।

na karmaṇā sādhunaikena nūnaṃ; kartuṃ śakyaṃ bhavatīha saṃjaya. sarvātmanā parijetuṃ vayaṃ cen; na śaknumo dhṛtarāṣṭrasya putram.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...