महाभारत 5.192 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 192→

[mh-5-192] • 30 श्लोकाः

भीष्म उवाच। ततः शिखण्डिनो माता यथातत्त्वं नराधिप। आचचक्षे महाबाहो भर्त्रे कन्यां शिखण्डिनीम्।

bhīṣma uvāca. tataḥ śikhaṇḍino mātā yathātattvaṃ narādhipa. ācacakṣe mahābāho bhartre kanyāṃ śikhaṇḍinīm.

अपुत्रया मया राजन् सपत्नीनां भयाद् इदम्। कन्या शिखण्डिनी जाता पुरुषो वै निवेदितः।

aputrayā mayā rājan sapatnīnāṃ bhayād idam. kanyā śikhaṇḍinī jātā puruṣo vai niveditaḥ.

त्वया चैव नरश्रेष्ठ तन् मे प्रीत्यानुमोदितम्। पुत्रकर्म कृतं चैव कन्यायाः पार्थिवर्षभ। भार्या चोढा त्वया राजन् दशार्णाधिपतेः सुता।

tvayā caiva naraśreṣṭha tan me prītyānumoditam. putrakarma kṛtaṃ caiva kanyāyāḥ pārthivarṣabha. bhāryā coḍhā tvayā rājan daśārṇādhipateḥ sutā.

त्वया च प्राग् अभिहितं देववाक्यार्थदर्शनात्। कन्या भूत्वा पुमान् भावीत्य् एवं चैतद् उपेक्षितम्।

tvayā ca prāg abhihitaṃ devavākyārthadarśanāt. kanyā bhūtvā pumān bhāvīty evaṃ caitad upekṣitam.

एतच् छ्रुत्वा द्रुपदो यज्ञसेनः; सर्वं तत्त्वं मन्त्रविद्भ्यो निवेद्य। मन्त्रं राजा मन्त्रयाम् आस राजन्; यद् यद् युक्तं रक्षणे वै प्रजानाम्।

etac chrutvā drupado yajñasenaḥ; sarvaṃ tattvaṃ mantravidbhyo nivedya. mantraṃ rājā mantrayām āsa rājan; yad yad yuktaṃ rakṣaṇe vai prajānām.

संबन्धकं चैव समर्थ्य तस्मिन्; दाशार्णके वै नृपतौ नरेन्द्र। स्वयं कृत्वा विप्रलम्भं यथावन्; मन्त्रैकाग्रो निश्चयं वै जगाम।

saṃbandhakaṃ caiva samarthya tasmin; dāśārṇake vai nṛpatau narendra. svayaṃ kṛtvā vipralambhaṃ yathāvan; mantraikāgro niścayaṃ vai jagāma.

स्वभावगुप्तं नगरम् आपत्काले तु भारत। गोपयाम् आस राजेन्द्र सर्वतः समलंकृतम्।

svabhāvaguptaṃ nagaram āpatkāle tu bhārata. gopayām āsa rājendra sarvataḥ samalaṃkṛtam.

आर्तिं च परमां राजा जगाम सह भार्यया। दशार्णपतिना सार्धं विरोधे भरतर्षभ।

ārtiṃ ca paramāṃ rājā jagāma saha bhāryayā. daśārṇapatinā sārdhaṃ virodhe bharatarṣabha.

कथं संबन्धिना सार्धं न मे स्याद् विग्रहो महान्। इति संचिन्त्य मनसा दैवतान्य् अर्चयत् तदा।

kathaṃ saṃbandhinā sārdhaṃ na me syād vigraho mahān. iti saṃcintya manasā daivatāny arcayat tadā.

तं तु दृष्ट्वा तदा राजन् देवी देवपरं तथा। अर्चां प्रयुञ्जानम् अथो भार्या वचनम् अब्रवीत्।

taṃ tu dṛṣṭvā tadā rājan devī devaparaṃ tathā. arcāṃ prayuñjānam atho bhāryā vacanam abravīt.

देवानां प्रतिपत्तिश् च सत्या साधुमता सदा। सा तु दुःखार्णवं प्राप्य नः स्याद् अर्चयतां भृशम्।

devānāṃ pratipattiś ca satyā sādhumatā sadā. sā tu duḥkhārṇavaṃ prāpya naḥ syād arcayatāṃ bhṛśam.

दैवतानि च सर्वाणि पूज्यन्तां भूरिदक्षिणैः। अग्नयश् चापि हूयन्तां दाशार्णप्रतिषेधने।

daivatāni ca sarvāṇi pūjyantāṃ bhūridakṣiṇaiḥ. agnayaś cāpi hūyantāṃ dāśārṇapratiṣedhane.

अयुद्धेन निवृत्तिं च मनसा चिन्तयाभिभो। देवतानां प्रसादेन सर्वम् एतद् भविष्यति।

ayuddhena nivṛttiṃ ca manasā cintayābhibho. devatānāṃ prasādena sarvam etad bhaviṣyati.

मन्त्रिभिर् मन्त्रितं सार्धं त्वया यत् पृथुलोचन। पुरस्यास्याविनाशाय तच् च राजंस् तथा कुरु।

mantribhir mantritaṃ sārdhaṃ tvayā yat pṛthulocana. purasyāsyāvināśāya tac ca rājaṃs tathā kuru.

दैवं हि मानुषोपेतं भृशं सिध्यति पार्थिव। परस्परविरोधात् तु नानयोः सिद्धिर् अस्ति वै।

daivaṃ hi mānuṣopetaṃ bhṛśaṃ sidhyati pārthiva. parasparavirodhāt tu nānayoḥ siddhir asti vai.

तस्माद् विधाय नगरे विधानं सचिवैः सह। अर्चयस्व यथाकामं दैवतानि विशां पते।

tasmād vidhāya nagare vidhānaṃ sacivaiḥ saha. arcayasva yathākāmaṃ daivatāni viśāṃ pate.

एवं संभाषमाणौ तौ दृष्ट्वा शोकपरायणौ। शिखण्डिनी तदा कन्या व्रीडितेव मनस्विनी।

evaṃ saṃbhāṣamāṇau tau dṛṣṭvā śokaparāyaṇau. śikhaṇḍinī tadā kanyā vrīḍiteva manasvinī.

ततः सा चिन्तयाम् आस मत्कृते दुःखिताव् उभौ। इमाव् इति ततश् चक्रे मतिं प्राणविनाशने।

tataḥ sā cintayām āsa matkṛte duḥkhitāv ubhau. imāv iti tataś cakre matiṃ prāṇavināśane.

एवं सा निश्चयं कृत्वा भृशं शोकपरायणा। जगाम भवनं त्यक्त्वा गहनं निर्जनं वनम्।

evaṃ sā niścayaṃ kṛtvā bhṛśaṃ śokaparāyaṇā. jagāma bhavanaṃ tyaktvā gahanaṃ nirjanaṃ vanam.

यक्षेणर्द्धिमता राजन् स्थूणाकर्णेन पालितम्। तद्भयाद् एव च जनो विसर्जयति तद् वनम्।

yakṣeṇarddhimatā rājan sthūṇākarṇena pālitam. tadbhayād eva ca jano visarjayati tad vanam.

तत्र स्थूणस्य भवनं सुधामृत्तिकलेपनम्। लाजोल्लापिकधूमाढ्यम् उच्चप्राकारतोरणम्।

tatra sthūṇasya bhavanaṃ sudhāmṛttikalepanam. lājollāpikadhūmāḍhyam uccaprākāratoraṇam.

तत् प्रविश्य शिखण्डी सा द्रुपदस्यात्मजा नृप। अनश्नती बहुतिथं शरीरम् उपशोषयत्।

tat praviśya śikhaṇḍī sā drupadasyātmajā nṛpa. anaśnatī bahutithaṃ śarīram upaśoṣayat.

दर्शयाम् आस तां यक्षः स्थूणो मध्वक्षसंयुतः। किमर्थो ऽयं तवारम्भः करिष्ये ब्रूहि माचिरम्।

darśayām āsa tāṃ yakṣaḥ sthūṇo madhvakṣasaṃyutaḥ. kimartho 'yaṃ tavārambhaḥ kariṣye brūhi māciram.

अशक्यम् इति सा यक्षं पुनः पुनर् उवाच ह। करिष्यामीति चैनां स प्रत्युवाचाथ गुह्यकः।

aśakyam iti sā yakṣaṃ punaḥ punar uvāca ha. kariṣyāmīti caināṃ sa pratyuvācātha guhyakaḥ.

धनेश्वरस्यानुचरो वरदो ऽस्मि नृपात्मजे। अदेयम् अपि दास्यामि ब्रूहि यत् ते विवक्षितम्।

dhaneśvarasyānucaro varado 'smi nṛpātmaje. adeyam api dāsyāmi brūhi yat te vivakṣitam.

ततः शिखण्डी तत् सर्वम् अखिलेन न्यवेदयत्। तस्मै यक्षप्रधानाय स्थूणाकर्णाय भारत।

tataḥ śikhaṇḍī tat sarvam akhilena nyavedayat. tasmai yakṣapradhānāya sthūṇākarṇāya bhārata.

आपन्नो मे पिता यक्ष नचिराद् विनशिष्यति। अभियास्यति संक्रुद्धो दशार्णाधिपतिर् हि तम्।

āpanno me pitā yakṣa nacirād vinaśiṣyati. abhiyāsyati saṃkruddho daśārṇādhipatir hi tam.

महाबलो महोत्साहः स हेमकवचो नृपः। तस्माद् रक्षस्व मां यक्ष पितरं मातरं च मे।

mahābalo mahotsāhaḥ sa hemakavaco nṛpaḥ. tasmād rakṣasva māṃ yakṣa pitaraṃ mātaraṃ ca me.

प्रतिज्ञातो हि भवता दुःखप्रतिनयो मम। भवेयं पुरुषो यक्ष त्वत्प्रसादाद् अनिन्दितः।

pratijñāto hi bhavatā duḥkhapratinayo mama. bhaveyaṃ puruṣo yakṣa tvatprasādād aninditaḥ.

यावद् एव स राजा वै नोपयाति पुरं मम। तावद् एव महायक्ष प्रसादं कुरु गुह्यक।

yāvad eva sa rājā vai nopayāti puraṃ mama. tāvad eva mahāyakṣa prasādaṃ kuru guhyaka.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...