महाभारत 5.19 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 19→

[mh-5-19] • 32 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततः शल्यः सहानीकः कम्पयन्न् इव मेदिनीम्। जगाम धार्तराष्ट्रस्य नगरं नागसाह्वयम्। युयुधानस् ततो वीरः सात्वतानां महारथः। महता चतुरङ्गेण बलेनागाद् युधिष्ठिरम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ śalyaḥ sahānīkaḥ kampayann iva medinīm. jagāma dhārtarāṣṭrasya nagaraṃ nāgasāhvayam. yuyudhānas tato vīraḥ sātvatānāṃ mahārathaḥ. mahatā caturaṅgeṇa balenāgād yudhiṣṭhiram.

तस्य योधा महावीर्या नानादेशसमागताः। नानाप्रहरणा वीराः शोभयां चक्रिरे बलम्।

tasya yodhā mahāvīryā nānādeśasamāgatāḥ. nānāpraharaṇā vīrāḥ śobhayāṃ cakrire balam.

परश्वधैर् भिण्डिपालैः शक्तितोमरमुद्गरैः। शक्त्यृष्टिपरशुप्रासैः करवालैश् च निर्मलैः।

paraśvadhair bhiṇḍipālaiḥ śaktitomaramudgaraiḥ. śaktyṛṣṭiparaśuprāsaiḥ karavālaiś ca nirmalaiḥ.

खड्गकार्मुकनिर्यूहैः शरैश् च विविधैर् अपि। तैलधौतैः प्रकाशद्भिस् तद् अशोभत वै बलम्।

khaḍgakārmukaniryūhaiḥ śaraiś ca vividhair api. tailadhautaiḥ prakāśadbhis tad aśobhata vai balam.

तस्य मेघप्रकाशस्य शस्त्रैस् तैः शोभितस्य च। बभूव रूपं सैन्यस्य मेघस्येव सविद्युतः।

tasya meghaprakāśasya śastrais taiḥ śobhitasya ca. babhūva rūpaṃ sainyasya meghasyeva savidyutaḥ.

अक्षौहिणी हि सेना सा तदा यौधिष्ठिरं बलम्। प्रविश्यान्तर्दधे राजन् सागरं कुनदी यथा।

akṣauhiṇī hi senā sā tadā yaudhiṣṭhiraṃ balam. praviśyāntardadhe rājan sāgaraṃ kunadī yathā.

तथैवाक्षौहिणीं गृह्य चेदीनाम् ऋषभो बली। धृष्टकेतुर् उपागच्छत् पाण्डवान् अमितौजसः।

tathaivākṣauhiṇīṃ gṛhya cedīnām ṛṣabho balī. dhṛṣṭaketur upāgacchat pāṇḍavān amitaujasaḥ.

मागधश् च जयत्सेनो जारासंधिर् महाबलः। अक्षौहिण्यैव सैन्यस्य धर्मराजम् उपागमत्।

māgadhaś ca jayatseno jārāsaṃdhir mahābalaḥ. akṣauhiṇyaiva sainyasya dharmarājam upāgamat.

तथैव पाण्ड्यो राजेन्द्र सागरानूपवासिभिः। वृतो बहुविधैर् योधैर् युधिष्ठिरम् उपागमत्।

tathaiva pāṇḍyo rājendra sāgarānūpavāsibhiḥ. vṛto bahuvidhair yodhair yudhiṣṭhiram upāgamat.

तस्य सैन्यम् अतीवासीत् तस्मिन् बलसमागमे। प्रेक्षणीयतरं राजन् सुवेषं बलवत् तदा।

tasya sainyam atīvāsīt tasmin balasamāgame. prekṣaṇīyataraṃ rājan suveṣaṃ balavat tadā.

द्रुपदस्याप्य् अभूत् सेना नानादेशसमागतैः। शोभिता पुरुषैः शूरैः पुत्रैश् चास्य महारथैः।

drupadasyāpy abhūt senā nānādeśasamāgataiḥ. śobhitā puruṣaiḥ śūraiḥ putraiś cāsya mahārathaiḥ.

तथैव राजा मत्स्यानां विराटो वाहिनीपतिः। पार्वतीयैर् महीपालैः सहितः पाण्डवान् इयात्।

tathaiva rājā matsyānāṃ virāṭo vāhinīpatiḥ. pārvatīyair mahīpālaiḥ sahitaḥ pāṇḍavān iyāt.

इतश् चेतश् च पाण्डूनां समाजग्मुर् महात्मनाम्। अक्षौहिण्यस् तु सप्तैव विविधध्वजसंकुलाः। युयुत्समानाः कुरुभिः पाण्डवान् समहर्षयन्।

itaś cetaś ca pāṇḍūnāṃ samājagmur mahātmanām. akṣauhiṇyas tu saptaiva vividhadhvajasaṃkulāḥ. yuyutsamānāḥ kurubhiḥ pāṇḍavān samaharṣayan.

तथैव धार्तराष्ट्रस्य हर्षं समभिवर्धयन्। भगदत्तो महीपालः सेनाम् अक्षौहिणीं ददौ।

tathaiva dhārtarāṣṭrasya harṣaṃ samabhivardhayan. bhagadatto mahīpālaḥ senām akṣauhiṇīṃ dadau.

तस्य चीनैः किरातैश् च काञ्चनैर् इव संवृतम्। बभौ बलम् अनाधृष्यं कर्णिकारवनं यथा।

tasya cīnaiḥ kirātaiś ca kāñcanair iva saṃvṛtam. babhau balam anādhṛṣyaṃ karṇikāravanaṃ yathā.

तथा भूरिश्रवाः शूरः शल्यश् च कुरुनन्दन। दुर्योधनम् उपायाताव् अक्षौहिण्या पृथक् पृथक्।

tathā bhūriśravāḥ śūraḥ śalyaś ca kurunandana. duryodhanam upāyātāv akṣauhiṇyā pṛthak pṛthak.

कृतवर्मा च हार्दिक्यो भोजान्धकबलैः सह। अक्षौहिण्यैव सेनाया दुर्योधनम् उपागमत्।

kṛtavarmā ca hārdikyo bhojāndhakabalaiḥ saha. akṣauhiṇyaiva senāyā duryodhanam upāgamat.

तस्य तैः पुरुषव्याघ्रैर् वनमालाधरैर् बलम्। अशोभत यथा मत्तैर् वनं प्रक्रीडितैर् गजैः।

tasya taiḥ puruṣavyāghrair vanamālādharair balam. aśobhata yathā mattair vanaṃ prakrīḍitair gajaiḥ.

जयद्रथमुखाश् चान्ये सिन्धुसौवीरवासिनः। आजग्मुः पृथिवीपालाः कम्पयन्त इवाचलान्।

jayadrathamukhāś cānye sindhusauvīravāsinaḥ. ājagmuḥ pṛthivīpālāḥ kampayanta ivācalān.

तेषाम् अक्षौहिणी सेना बहुला विबभौ तदा। विधूयमाना वातेन बहुरूपा इवाम्बुदाः।

teṣām akṣauhiṇī senā bahulā vibabhau tadā. vidhūyamānā vātena bahurūpā ivāmbudāḥ.

सुदक्षिणश् च काम्बोजो यवनैश् च शकैस् तथा। आजगाम महाबाहुर् यवनेशश् च पार्थिवः। उपाजगाम कौरव्यम् अक्षौहिण्या विशां पते।

sudakṣiṇaś ca kāmbojo yavanaiś ca śakais tathā. ājagāma mahābāhur yavaneśaś ca pārthivaḥ. upājagāma kauravyam akṣauhiṇyā viśāṃ pate.

तस्य सेनासमावायः शलभानाम् इवाबभौ। स च संप्राप्य कौरव्यं तत्रैवान्तर्दधे तदा।

tasya senāsamāvāyaḥ śalabhānām ivābabhau. sa ca saṃprāpya kauravyaṃ tatraivāntardadhe tadā.

तथा माहिष्मतीवासी नीलो नीलायुधैः सह। महीपालो महावीर्यैर् दक्षिणापथवासिभिः।

tathā māhiṣmatīvāsī nīlo nīlāyudhaiḥ saha. mahīpālo mahāvīryair dakṣiṇāpathavāsibhiḥ.

आवन्त्यौ च महीपालौ महाबलसुसंवृतौ। पृथग् अक्षौहिणीभ्यां ताव् अभियातौ सुयोधनम्।

āvantyau ca mahīpālau mahābalasusaṃvṛtau. pṛthag akṣauhiṇībhyāṃ tāv abhiyātau suyodhanam.

केकयाश् च नरव्याघ्राः सोदर्याः पञ्च पार्थिवाः। संहर्षयन्तः कौरव्यम् अक्षौहिण्या समाद्रवन्।

kekayāś ca naravyāghrāḥ sodaryāḥ pañca pārthivāḥ. saṃharṣayantaḥ kauravyam akṣauhiṇyā samādravan.

इतश् चेतश् च सर्वेषां भूमिपानां महात्मनाम्। तिस्रो ऽन्याः समवर्तन्त वाहिन्यो भरतर्षभ।

itaś cetaś ca sarveṣāṃ bhūmipānāṃ mahātmanām. tisro 'nyāḥ samavartanta vāhinyo bharatarṣabha.

एवम् एकादशावृत्ताः सेना दुर्योधनस्य ताः। युयुत्समानाः कौन्तेयान् नानाध्वजसमाकुलाः।

evam ekādaśāvṛttāḥ senā duryodhanasya tāḥ. yuyutsamānāḥ kaunteyān nānādhvajasamākulāḥ.

न हास्तिनपुरे राजन्न् अवकाशो ऽभवत् तदा। राज्ञां सबलमुख्यानां प्राधान्येनापि भारत।

na hāstinapure rājann avakāśo 'bhavat tadā. rājñāṃ sabalamukhyānāṃ prādhānyenāpi bhārata.

ततः पञ्चनदं चैव कृत्स्नं च कुरुजाङ्गलम्। तथा रोहितकारण्यं मरुभूमिश् च केवला।

tataḥ pañcanadaṃ caiva kṛtsnaṃ ca kurujāṅgalam. tathā rohitakāraṇyaṃ marubhūmiś ca kevalā.

अहिच्छत्रं कालकूटं गङ्गाकूलं च भारत। वारणा वाटधानं च यामुनश् चैव पर्वतः।

ahicchatraṃ kālakūṭaṃ gaṅgākūlaṃ ca bhārata. vāraṇā vāṭadhānaṃ ca yāmunaś caiva parvataḥ.

एष देशः सुविस्तीर्णः प्रभूतधनधान्यवान्। बभूव कौरवेयाणां बलेन सुसमाकुलः।

eṣa deśaḥ suvistīrṇaḥ prabhūtadhanadhānyavān. babhūva kauraveyāṇāṃ balena susamākulaḥ.

तत्र सैन्यं तथायुक्तं ददर्श स पुरोहितः। यः स पाञ्चालराजेन प्रेषितः कौरवान् प्रति।

tatra sainyaṃ tathāyuktaṃ dadarśa sa purohitaḥ. yaḥ sa pāñcālarājena preṣitaḥ kauravān prati.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents