महाभारत 5.186 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 186→

[mh-5-186] • 36 श्लोकाः

भीष्म उवाच। ततो हलहलाशब्दो दिवि राजन् महान् अभूत्। प्रस्वापं भीष्म मा स्राक्षीर् इति कौरवनन्दन।

bhīṣma uvāca. tato halahalāśabdo divi rājan mahān abhūt. prasvāpaṃ bhīṣma mā srākṣīr iti kauravanandana.

अयुञ्जम् एव चैवाहं तद् अस्त्रं भृगुनन्दने। प्रस्वापं मां प्रयुञ्जानं नारदो वाक्यम् अब्रवीत्।

ayuñjam eva caivāhaṃ tad astraṃ bhṛgunandane. prasvāpaṃ māṃ prayuñjānaṃ nārado vākyam abravīt.

एते वियति कौरव्य दिवि देवगणाः स्थिताः। ते त्वां निवारयन्त्य् अद्य प्रस्वापं मा प्रयोजय।

ete viyati kauravya divi devagaṇāḥ sthitāḥ. te tvāṃ nivārayanty adya prasvāpaṃ mā prayojaya.

रामस् तपस्वी ब्रह्मण्यो ब्राह्मणश् च गुरुश् च ते। तस्यावमानं कौरव्य मा स्म कार्षीः कथं चन।

rāmas tapasvī brahmaṇyo brāhmaṇaś ca guruś ca te. tasyāvamānaṃ kauravya mā sma kārṣīḥ kathaṃ cana.

ततो ऽपश्यं दिविष्ठान् वै तान् अष्टौ ब्रह्मवादिनः। ते मां स्मयन्तो राजेन्द्र शनकैर् इदम् अब्रुवन्।

tato 'paśyaṃ diviṣṭhān vai tān aṣṭau brahmavādinaḥ. te māṃ smayanto rājendra śanakair idam abruvan.

यथाह भरतश्रेष्ठ नारदस् तत् तथा कुरु। एतद् धि परमं श्रेयो लोकानां भरतर्षभ।

yathāha bharataśreṣṭha nāradas tat tathā kuru. etad dhi paramaṃ śreyo lokānāṃ bharatarṣabha.

ततश् च प्रतिसंहृत्य तद् अस्त्रं स्वापनं मृधे। ब्रह्मास्त्रं दीपयां चक्रे तस्मिन् युधि यथाविधि।

tataś ca pratisaṃhṛtya tad astraṃ svāpanaṃ mṛdhe. brahmāstraṃ dīpayāṃ cakre tasmin yudhi yathāvidhi.

ततो रामो रुषितो राजपुत्र; दृष्ट्वा तद् अस्त्रं विनिवर्तितं वै। जितो ऽस्मि भीष्मेण सुमन्दबुद्धिर्; इत्य् एव वाक्यं सहसा व्यमुञ्चत्।

tato rāmo ruṣito rājaputra; dṛṣṭvā tad astraṃ vinivartitaṃ vai. jito 'smi bhīṣmeṇa sumandabuddhir; ity eva vākyaṃ sahasā vyamuñcat.

ततो ऽपश्यत् पितरं जामदग्न्यः; पितुस् तथा पितरं तस्य चान्यम्। त एवैनं संपरिवार्य तस्थुर्; ऊचुश् चैनं सान्त्वपूर्वं तदानीम्।

tato 'paśyat pitaraṃ jāmadagnyaḥ; pitus tathā pitaraṃ tasya cānyam. ta evainaṃ saṃparivārya tasthur; ūcuś cainaṃ sāntvapūrvaṃ tadānīm.

मा स्मैवं साहसं वत्स पुनः कार्षीः कथं चन। भीष्मेण संयुगं गन्तुं क्षत्रियेण विशेषतः।

mā smaivaṃ sāhasaṃ vatsa punaḥ kārṣīḥ kathaṃ cana. bhīṣmeṇa saṃyugaṃ gantuṃ kṣatriyeṇa viśeṣataḥ.

क्षत्रियस्य तु धर्मो ऽयं यद् युद्धं भृगुनन्दन। स्वाध्यायो व्रतचर्या च ब्राह्मणानां परं धनम्।

kṣatriyasya tu dharmo 'yaṃ yad yuddhaṃ bhṛgunandana. svādhyāyo vratacaryā ca brāhmaṇānāṃ paraṃ dhanam.

इदं निमित्ते कस्मिंश् चिद् अस्माभिर् उपमन्त्रितम्। शस्त्रधारणम् अत्युग्रं तच् च कार्यं कृतं त्वया।

idaṃ nimitte kasmiṃś cid asmābhir upamantritam. śastradhāraṇam atyugraṃ tac ca kāryaṃ kṛtaṃ tvayā.

वत्स पर्याप्तम् एतावद् भीष्मेण सह संयुगे। विमर्दस् ते महाबाहो व्यपयाहि रणाद् इतः।

vatsa paryāptam etāvad bhīṣmeṇa saha saṃyuge. vimardas te mahābāho vyapayāhi raṇād itaḥ.

पर्याप्तम् एतद् भद्रं ते तव कार्मुकधारणम्। विसर्जयैतद् दुर्धर्ष तपस् तप्यस्व भार्गव।

paryāptam etad bhadraṃ te tava kārmukadhāraṇam. visarjayaitad durdharṣa tapas tapyasva bhārgava.

एष भीष्मः शांतनवो देवैः सर्वैर् निवारितः। निवर्तस्व रणाद् अस्माद् इति चैव प्रचोदितः।

eṣa bhīṣmaḥ śāṃtanavo devaiḥ sarvair nivāritaḥ. nivartasva raṇād asmād iti caiva pracoditaḥ.

रामेण सह मा योत्सीर् गुरुणेति पुनः पुनः। न हि रामो रणे जेतुं त्वया न्याय्यः कुरूद्वह। मानं कुरुष्व गाङ्गेय ब्राह्मणस्य रणाजिरे।

rāmeṇa saha mā yotsīr guruṇeti punaḥ punaḥ. na hi rāmo raṇe jetuṃ tvayā nyāyyaḥ kurūdvaha. mānaṃ kuruṣva gāṅgeya brāhmaṇasya raṇājire.

वयं तु गुरवस् तुभ्यं ततस् त्वां वारयामहे। भीष्मो वसूनाम् अन्यतमो दिष्ट्या जीवसि पुत्रक।

vayaṃ tu guravas tubhyaṃ tatas tvāṃ vārayāmahe. bhīṣmo vasūnām anyatamo diṣṭyā jīvasi putraka.

गाङ्गेयः शंतनोः पुत्रो वसुर् एष महायशाः। कथं त्वया रणे जेतुं राम शक्यो निवर्त वै।

gāṅgeyaḥ śaṃtanoḥ putro vasur eṣa mahāyaśāḥ. kathaṃ tvayā raṇe jetuṃ rāma śakyo nivarta vai.

अर्जुनः पाण्डवश्रेष्ठः पुरंदरसुतो बली। नरः प्रजापतिर् वीरः पूर्वदेवः सनातनः।

arjunaḥ pāṇḍavaśreṣṭhaḥ puraṃdarasuto balī. naraḥ prajāpatir vīraḥ pūrvadevaḥ sanātanaḥ.

सव्यसाचीति विख्यातस् त्रिषु लोकेषु वीर्यवान्। भीष्ममृत्युर् यथाकालं विहितो वै स्वयंभुवा।

savyasācīti vikhyātas triṣu lokeṣu vīryavān. bhīṣmamṛtyur yathākālaṃ vihito vai svayaṃbhuvā.

एवम् उक्तः स पितृभिः पितॄन् रामो ऽब्रवीद् इदम्। नाहं युधि निवर्तेयम् इति मे व्रतम् आहितम्।

evam uktaḥ sa pitṛbhiḥ pitṝn rāmo 'bravīd idam. nāhaṃ yudhi nivarteyam iti me vratam āhitam.

न निवर्तितपूर्वं च कदा चिद् रणमूर्धनि। निवर्त्यताम् आपगेयः कामं युद्धात् पितामहाः। न त्व् अहं विनिवर्तिष्ये युद्धाद् अस्मात् कथं चन।

na nivartitapūrvaṃ ca kadā cid raṇamūrdhani. nivartyatām āpageyaḥ kāmaṃ yuddhāt pitāmahāḥ. na tv ahaṃ vinivartiṣye yuddhād asmāt kathaṃ cana.

ततस् ते मुनयो राजन्न् ऋचीकप्रमुखास् तदा। नारदेनैव सहिताः समागम्येदम् अब्रुवन्।

tatas te munayo rājann ṛcīkapramukhās tadā. nāradenaiva sahitāḥ samāgamyedam abruvan.

निवर्तस्व रणात् तात मानयस्व द्विजोत्तमान्। नेत्य् अवोचम् अहं तांश् च क्षत्रधर्मव्यपेक्षया।

nivartasva raṇāt tāta mānayasva dvijottamān. nety avocam ahaṃ tāṃś ca kṣatradharmavyapekṣayā.

मम व्रतम् इदं लोके नाहं युद्धात् कथं चन। विमुखो विनिवर्तेयं पृष्ठतो ऽभ्याहतः शरैः।

mama vratam idaṃ loke nāhaṃ yuddhāt kathaṃ cana. vimukho vinivarteyaṃ pṛṣṭhato 'bhyāhataḥ śaraiḥ.

नाहं लोभान् न कार्पण्यान् न भयान् नार्थकारणात्। त्यजेयं शाश्वतं धर्मम् इति मे निश्चिता मतिः।

nāhaṃ lobhān na kārpaṇyān na bhayān nārthakāraṇāt. tyajeyaṃ śāśvataṃ dharmam iti me niścitā matiḥ.

ततस् ते मुनयः सर्वे नारदप्रमुखा नृप। भागीरथी च मे माता रणमध्यं प्रपेदिरे।

tatas te munayaḥ sarve nāradapramukhā nṛpa. bhāgīrathī ca me mātā raṇamadhyaṃ prapedire.

तथैवात्तशरो धन्वी तथैव दृढनिश्चयः। स्थितो ऽहम् आहवे योद्धुं ततस् ते रामम् अब्रुवन्। समेत्य सहिता भूयः समरे भृगुनन्दनम्।

tathaivāttaśaro dhanvī tathaiva dṛḍhaniścayaḥ. sthito 'ham āhave yoddhuṃ tatas te rāmam abruvan. sametya sahitā bhūyaḥ samare bhṛgunandanam.

नावनीतं हि हृदयं विप्राणां शाम्य भार्गव। राम राम निवर्तस्व युद्धाद् अस्माद् द्विजोत्तम। अवध्यो हि त्वया भीष्मस् त्वं च भीष्मस्य भार्गव।

nāvanītaṃ hi hṛdayaṃ viprāṇāṃ śāmya bhārgava. rāma rāma nivartasva yuddhād asmād dvijottama. avadhyo hi tvayā bhīṣmas tvaṃ ca bhīṣmasya bhārgava.

एवं ब्रुवन्तस् ते सर्वे प्रतिरुध्य रणाजिरम्। न्यासयां चक्रिरे शस्त्रं पितरो भृगुनन्दनम्।

evaṃ bruvantas te sarve pratirudhya raṇājiram. nyāsayāṃ cakrire śastraṃ pitaro bhṛgunandanam.

ततो ऽहं पुनर् एवाथ तान् अष्टौ ब्रह्मवादिनः। अद्राक्षं दीप्यमानान् वै ग्रहान् अष्टाव् इवोदितान्।

tato 'haṃ punar evātha tān aṣṭau brahmavādinaḥ. adrākṣaṃ dīpyamānān vai grahān aṣṭāv ivoditān.

ते मां सप्रणयं वाक्यम् अब्रुवन् समरे स्थितम्। प्रैहि रामं महाबाहो गुरुं लोकहितं कुरु।

te māṃ sapraṇayaṃ vākyam abruvan samare sthitam. praihi rāmaṃ mahābāho guruṃ lokahitaṃ kuru.

दृष्ट्वा निवर्तितं रामं सुहृद्वाक्येन तेन वै। लोकानां च हितं कुर्वन्न् अहम् अप्य् आददे वचः।

dṛṣṭvā nivartitaṃ rāmaṃ suhṛdvākyena tena vai. lokānāṃ ca hitaṃ kurvann aham apy ādade vacaḥ.

ततो ऽहं रामम् आसाद्य ववन्दे भृशविक्षतः। रामश् चाभ्युत्स्मयन् प्रेम्णा माम् उवाच महातपाः।

tato 'haṃ rāmam āsādya vavande bhṛśavikṣataḥ. rāmaś cābhyutsmayan premṇā mām uvāca mahātapāḥ.

त्वत्समो नास्ति लोके ऽस्मिन् क्षत्रियः पृथिवीचरः। गम्यतां भीष्म युद्धे ऽस्मिंस् तोषितो ऽहं भृशं त्वया।

tvatsamo nāsti loke 'smin kṣatriyaḥ pṛthivīcaraḥ. gamyatāṃ bhīṣma yuddhe 'smiṃs toṣito 'haṃ bhṛśaṃ tvayā.

मम चैव समक्षं तां कन्याम् आहूय भार्गवः। उवाच दीनया वाचा मध्ये तेषां तपस्विनाम्।

mama caiva samakṣaṃ tāṃ kanyām āhūya bhārgavaḥ. uvāca dīnayā vācā madhye teṣāṃ tapasvinām.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...