महाभारत 5.174 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 174→

[mh-5-174] • 26 श्लोकाः

भीष्म उवाच। ततस् ते तापसाः सर्वे कार्यवन्तो ऽभवंस् तदा। तां कन्यां चिन्तयन्तो वै किं कार्यम् इति धर्मिणः।

bhīṣma uvāca. tatas te tāpasāḥ sarve kāryavanto 'bhavaṃs tadā. tāṃ kanyāṃ cintayanto vai kiṃ kāryam iti dharmiṇaḥ.

के चिद् आहुः पितुर् वेश्म नीयताम् इति तापसाः। के चिद् अस्मदुपालम्भे मतिं चक्रुर् द्विजोत्तमाः।

ke cid āhuḥ pitur veśma nīyatām iti tāpasāḥ. ke cid asmadupālambhe matiṃ cakrur dvijottamāḥ.

के चिच् छाल्वपतिं गत्वा नियोज्यम् इति मेनिरे। नेति के चिद् व्यवस्यन्ति प्रत्याख्याता हि तेन सा।

ke cic chālvapatiṃ gatvā niyojyam iti menire. neti ke cid vyavasyanti pratyākhyātā hi tena sā.

एवं गते किं नु शक्यं भद्रे कर्तुं मनीषिभिः। पुनर् ऊचुश् च ते सर्वे तापसाः संशितव्रताः।

evaṃ gate kiṃ nu śakyaṃ bhadre kartuṃ manīṣibhiḥ. punar ūcuś ca te sarve tāpasāḥ saṃśitavratāḥ.

अलं प्रव्रजितेनेह भद्रे शृणु हितं वचः। इतो गच्छस्व भद्रं ते पितुर् एव निवेशनम्।

alaṃ pravrajiteneha bhadre śṛṇu hitaṃ vacaḥ. ito gacchasva bhadraṃ te pitur eva niveśanam.

प्रतिपत्स्यति राजा स पिता ते यद् अनन्तरम्। तत्र वत्स्यसि कल्याणि सुखं सर्वगुणान्विता। न च ते ऽन्या गतिर् न्याय्या भवेद् भद्रे यथा पिता।

pratipatsyati rājā sa pitā te yad anantaram. tatra vatsyasi kalyāṇi sukhaṃ sarvaguṇānvitā. na ca te 'nyā gatir nyāyyā bhaved bhadre yathā pitā.

पतिर् वापि गतिर् नार्याः पिता वा वरवर्णिनि। गतिः पतिः समस्थाया विषमे तु पिता गतिः।

patir vāpi gatir nāryāḥ pitā vā varavarṇini. gatiḥ patiḥ samasthāyā viṣame tu pitā gatiḥ.

प्रव्रज्या हि सुदुःखेयं सुकुमार्या विशेषतः। राजपुत्र्याः प्रकृत्या च कुमार्यास् तव भामिनि।

pravrajyā hi suduḥkheyaṃ sukumāryā viśeṣataḥ. rājaputryāḥ prakṛtyā ca kumāryās tava bhāmini.

भद्रे दोषा हि विद्यन्ते बहवो वरवर्णिनि। आश्रमे वै वसन्त्यास् ते न भवेयुः पितुर् गृहे।

bhadre doṣā hi vidyante bahavo varavarṇini. āśrame vai vasantyās te na bhaveyuḥ pitur gṛhe.

ततस् तु ते ऽब्रुवन् वाक्यं ब्राह्मणास् तां तपस्विनीम्। त्वाम् इहैकाकिनीं दृष्ट्वा निर्जने गहने वने। प्रार्थयिष्यन्ति राजेन्द्रास् तस्मान् मैवं मनः कृथाः।

tatas tu te 'bruvan vākyaṃ brāhmaṇās tāṃ tapasvinīm. tvām ihaikākinīṃ dṛṣṭvā nirjane gahane vane. prārthayiṣyanti rājendrās tasmān maivaṃ manaḥ kṛthāḥ.

अम्बोवाच। न शक्यं काशिनगरीं पुनर् गन्तुं पितुर् गृहान्। अवज्ञाता भविष्यामि बान्धवानां न संशयः।

ambovāca. na śakyaṃ kāśinagarīṃ punar gantuṃ pitur gṛhān. avajñātā bhaviṣyāmi bāndhavānāṃ na saṃśayaḥ.

उषिता ह्य् अन्यथा बाल्ये पितुर् वेश्मनि तापसाः। नाहं गमिष्ये भद्रं वस् तत्र यत्र पिता मम। तपस् तप्तुम् अभीप्सामि तापसैः परिपालिता।

uṣitā hy anyathā bālye pitur veśmani tāpasāḥ. nāhaṃ gamiṣye bhadraṃ vas tatra yatra pitā mama. tapas taptum abhīpsāmi tāpasaiḥ paripālitā.

यथा परे ऽपि मे लोके न स्याद् एवं महात्ययः। दौर्भाग्यं ब्राह्मणश्रेष्ठास् तस्मात् तप्स्याम्य् अहं तपः।

yathā pare 'pi me loke na syād evaṃ mahātyayaḥ. daurbhāgyaṃ brāhmaṇaśreṣṭhās tasmāt tapsyāmy ahaṃ tapaḥ.

भीष्म उवाच। इत्य् एवं तेषु विप्रेषु चिन्तयत्सु तथा तथा। राजर्षिस् तद् वनं प्राप्तस् तपस्वी होत्रवाहनः। तां तथा भामिनीं दृष्ट्वा श्रुत्वा चोद्विग्नमानसः।

bhīṣma uvāca. ity evaṃ teṣu vipreṣu cintayatsu tathā tathā. rājarṣis tad vanaṃ prāptas tapasvī hotravāhanaḥ. tāṃ tathā bhāminīṃ dṛṣṭvā śrutvā codvignamānasaḥ.

ततस् ते तापसाः सर्वे पूजयन्ति स्म तं नृपम्। पूजाभिः स्वागताद्याभिर् आसनेनोदकेन च।

tatas te tāpasāḥ sarve pūjayanti sma taṃ nṛpam. pūjābhiḥ svāgatādyābhir āsanenodakena ca.

तस्योपविष्टस्य ततो विश्रान्तस्योपशृण्वतः। पुनर् एव कथां चक्रुः कन्यां प्रति वनौकसः।

tasyopaviṣṭasya tato viśrāntasyopaśṛṇvataḥ. punar eva kathāṃ cakruḥ kanyāṃ prati vanaukasaḥ.

अम्बायास् तां कथां श्रुत्वा काशिराज्ञश् च भारत। राजर्षिः स महातेजा बभूवोद्विग्नमानसः। तां तथावादिनीं श्रुत्वा दृष्ट्वा च स महातपाः। राजर्षिः कृपयाविष्टो महात्मा होत्रवाहनः। स वेपमान उत्थाय मातुर् अस्याः पिता तदा। तां कन्याम् अङ्कम् आरोप्य पर्याश्वासयत प्रभो।

ambāyās tāṃ kathāṃ śrutvā kāśirājñaś ca bhārata. rājarṣiḥ sa mahātejā babhūvodvignamānasaḥ. tāṃ tathāvādinīṃ śrutvā dṛṣṭvā ca sa mahātapāḥ. rājarṣiḥ kṛpayāviṣṭo mahātmā hotravāhanaḥ. sa vepamāna utthāya mātur asyāḥ pitā tadā. tāṃ kanyām aṅkam āropya paryāśvāsayata prabho.

स ताम् अपृच्छत् कार्त्स्न्येन व्यसनोत्पत्तिम् आदितः। सा च तस्मै यथावृत्तं विस्तरेण न्यवेदयत्।

sa tām apṛcchat kārtsnyena vyasanotpattim āditaḥ. sā ca tasmai yathāvṛttaṃ vistareṇa nyavedayat.

ततः स राजर्षिर् अभूद् दुःखशोकसमन्वितः। कार्यं च प्रतिपेदे तन् मनसा सुमहातपाः।

tataḥ sa rājarṣir abhūd duḥkhaśokasamanvitaḥ. kāryaṃ ca pratipede tan manasā sumahātapāḥ.

अब्रवीद् वेपमानश् च कन्याम् आर्तां सुदुःखितः। मा गाः पितृगृहं भद्रे मातुस् ते जनको ह्य् अहम्।

abravīd vepamānaś ca kanyām ārtāṃ suduḥkhitaḥ. mā gāḥ pitṛgṛhaṃ bhadre mātus te janako hy aham.

दुःखं छेत्स्यामि ते ऽहं वै मयि वर्तस्व पुत्रिके। पर्याप्तं ते मनः पुत्रि यद् एवं परिशुष्यसि।

duḥkhaṃ chetsyāmi te 'haṃ vai mayi vartasva putrike. paryāptaṃ te manaḥ putri yad evaṃ pariśuṣyasi.

गच्छ मद्वचनाद् रामं जामदग्न्यं तपस्विनम्। रामस् तव महद् दुःखं शोकं चापनयिष्यति। हनिष्यति रणे भीष्मं न करिष्यति चेद् वचः।

gaccha madvacanād rāmaṃ jāmadagnyaṃ tapasvinam. rāmas tava mahad duḥkhaṃ śokaṃ cāpanayiṣyati. haniṣyati raṇe bhīṣmaṃ na kariṣyati ced vacaḥ.

तं गच्छ भार्गवश्रेष्ठं कालाग्निसमतेजसम्। प्रतिष्ठापयिता स त्वां समे पथि महातपाः।

taṃ gaccha bhārgavaśreṣṭhaṃ kālāgnisamatejasam. pratiṣṭhāpayitā sa tvāṃ same pathi mahātapāḥ.

ततस् तु सस्वरं बाष्पम् उत्सृजन्ती पुनः पुनः। अब्रवीत् पितरं मातुः सा तदा होत्रवाहनम्।

tatas tu sasvaraṃ bāṣpam utsṛjantī punaḥ punaḥ. abravīt pitaraṃ mātuḥ sā tadā hotravāhanam.

अभिवादयित्वा शिरसा गमिष्ये तव शासनात्। अपि नामाद्य पश्येयम् आर्यं तं लोकविश्रुतम्।

abhivādayitvā śirasā gamiṣye tava śāsanāt. api nāmādya paśyeyam āryaṃ taṃ lokaviśrutam.

कथं च तीव्रं दुःखं मे हनिष्यति स भार्गवः। एतद् इच्छाम्य् अहं श्रोतुम् अथ यास्यामि तत्र वै।

kathaṃ ca tīvraṃ duḥkhaṃ me haniṣyati sa bhārgavaḥ. etad icchāmy ahaṃ śrotum atha yāsyāmi tatra vai.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...