महाभारत 5.165 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 165→

[mh-5-165] • 27 श्लोकाः

भीष्म उवाच। अचलो वृषकश् चैव भ्रातरौ सहिताव् उभौ। रथौ तव दुराधर्षौ शत्रून् विध्वंसयिष्यतः।

bhīṣma uvāca. acalo vṛṣakaś caiva bhrātarau sahitāv ubhau. rathau tava durādharṣau śatrūn vidhvaṃsayiṣyataḥ.

बलवन्तौ नरव्याघ्रौ दृढक्रोधौ प्रहारिणौ। गान्धारमुख्यौ तरुणौ दर्शनीयौ महाबलौ।

balavantau naravyāghrau dṛḍhakrodhau prahāriṇau. gāndhāramukhyau taruṇau darśanīyau mahābalau.

सखा ते दयितो नित्यं य एष रणकर्कशः। प्रोत्साहयति राजंस् त्वां विग्रहे पाण्डवैः सह।

sakhā te dayito nityaṃ ya eṣa raṇakarkaśaḥ. protsāhayati rājaṃs tvāṃ vigrahe pāṇḍavaiḥ saha.

परुषः कत्थनो नीचः कर्णो वैकर्तनस् तव। मन्त्री नेता च बन्धुश् च मानी चात्यन्तम् उच्छ्रितः।

paruṣaḥ katthano nīcaḥ karṇo vaikartanas tava. mantrī netā ca bandhuś ca mānī cātyantam ucchritaḥ.

एष नैव रथः पूर्णो नाप्य् एवातिरथो नृप। वियुक्तः कवचेनैष सहजेन विचेतनः। कुण्डलाभ्यां च दिव्याभ्यां वियुक्तः सततं घृणी।

eṣa naiva rathaḥ pūrṇo nāpy evātiratho nṛpa. viyuktaḥ kavacenaiṣa sahajena vicetanaḥ. kuṇḍalābhyāṃ ca divyābhyāṃ viyuktaḥ satataṃ ghṛṇī.

अभिशापाच् च रामस्य ब्राह्मणस्य च भाषणात्। करणानां वियोगाच् च तेन मे ऽर्धरथो मतः। नैष फल्गुनम् आसाद्य पुनर् जीवन् विमोक्ष्यते।

abhiśāpāc ca rāmasya brāhmaṇasya ca bhāṣaṇāt. karaṇānāṃ viyogāc ca tena me 'rdharatho mataḥ. naiṣa phalgunam āsādya punar jīvan vimokṣyate.

संजय उवाच। ततो ऽब्रवीन् महाबाहुर् द्रोणः शस्त्रभृतां वरः। एवम् एतद् यथात्थ त्वं न मिथ्यास्तीति किं चन।

saṃjaya uvāca. tato 'bravīn mahābāhur droṇaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ. evam etad yathāttha tvaṃ na mithyāstīti kiṃ cana.

रणे रणे ऽतिमानी च विमुखश् चैव दृश्यते। घृणी कर्णः प्रमादी च तेन मे ऽर्धरथो मतः।

raṇe raṇe 'timānī ca vimukhaś caiva dṛśyate. ghṛṇī karṇaḥ pramādī ca tena me 'rdharatho mataḥ.

एतच् छ्रुत्वा तु राधेयः क्रोधाद् उत्फुल्ललोचनः। उवाच भीष्मं राजेन्द्र तुदन् वाग्भिः प्रतोदवत्।

etac chrutvā tu rādheyaḥ krodhād utphullalocanaḥ. uvāca bhīṣmaṃ rājendra tudan vāgbhiḥ pratodavat.

पितामह यथेष्टं मां वाक्शरैर् उपकृन्तसि। अनागसं सदा द्वेषाद् एवम् एव पदे पदे। मर्षयामि च तत् सर्वं दुर्योधनकृतेन वै।

pitāmaha yatheṣṭaṃ māṃ vākśarair upakṛntasi. anāgasaṃ sadā dveṣād evam eva pade pade. marṣayāmi ca tat sarvaṃ duryodhanakṛtena vai.

त्वं तु मां मन्यसे ऽशक्तं यथा कापुरुषं तथा। भवान् अर्धरथो मह्यं मतो नास्त्य् अत्र संशयः।

tvaṃ tu māṃ manyase 'śaktaṃ yathā kāpuruṣaṃ tathā. bhavān ardharatho mahyaṃ mato nāsty atra saṃśayaḥ.

सर्वस्य जगतश् चैव गाङ्गेय न मृषा वदे। कुरूणाम् अहितो नित्यं न च राजावबुध्यते।

sarvasya jagataś caiva gāṅgeya na mṛṣā vade. kurūṇām ahito nityaṃ na ca rājāvabudhyate.

को हि नाम समानेषु राजसूदात्तकर्मसु। तेजोवधम् इमं कुर्याद् विभेदयिषुर् आहवे। यथा त्वं गुणनिर्देशाद् अपराधं चिकीर्षसि।

ko hi nāma samāneṣu rājasūdāttakarmasu. tejovadham imaṃ kuryād vibhedayiṣur āhave. yathā tvaṃ guṇanirdeśād aparādhaṃ cikīrṣasi.

न हायनैर् न पलितैर् न वित्तैर् न च बन्धुभिः। महारथत्वं संख्यातुं शक्यं क्षत्रस्य कौरव।

na hāyanair na palitair na vittair na ca bandhubhiḥ. mahārathatvaṃ saṃkhyātuṃ śakyaṃ kṣatrasya kaurava.

बलज्येष्ठं स्मृतं क्षत्रं मन्त्रज्येष्ठा द्विजातयः। धनज्येष्ठाः स्मृता वैश्याः शूद्रास् तु वयसाधिकाः।

balajyeṣṭhaṃ smṛtaṃ kṣatraṃ mantrajyeṣṭhā dvijātayaḥ. dhanajyeṣṭhāḥ smṛtā vaiśyāḥ śūdrās tu vayasādhikāḥ.

यथेच्छकं स्वयंग्राहाद् रथान् अतिरथांस् तथा। कामद्वेषसमायुक्तो मोहात् प्रकुरुते भवान्।

yathecchakaṃ svayaṃgrāhād rathān atirathāṃs tathā. kāmadveṣasamāyukto mohāt prakurute bhavān.

दुर्योधन महाबाहो साधु सम्यग् अवेक्ष्यताम्। त्यज्यतां दुष्टभावो ऽयं भीष्मः किल्बिषकृत् तव।

duryodhana mahābāho sādhu samyag avekṣyatām. tyajyatāṃ duṣṭabhāvo 'yaṃ bhīṣmaḥ kilbiṣakṛt tava.

भिन्ना हि सेना नृपते दुःसंधेया भवत्य् उत। मौलापि पुरुषव्याघ्र किम् उ नाना समुत्थिता।

bhinnā hi senā nṛpate duḥsaṃdheyā bhavaty uta. maulāpi puruṣavyāghra kim u nānā samutthitā.

एषां द्वैधं समुत्पन्नं योधानां युधि भारत। तेजोवधो नः क्रियते प्रत्यक्षेण विशेषतः।

eṣāṃ dvaidhaṃ samutpannaṃ yodhānāṃ yudhi bhārata. tejovadho naḥ kriyate pratyakṣeṇa viśeṣataḥ.

रथानां क्व च विज्ञानं क्व च भीष्मो ऽल्पचेतनः। अहम् आवारयिष्यामि पाण्डवानाम् अनीकिनीम्।

rathānāṃ kva ca vijñānaṃ kva ca bhīṣmo 'lpacetanaḥ. aham āvārayiṣyāmi pāṇḍavānām anīkinīm.

आसाद्य माम् अमोघेषुं गमिष्यन्ति दिशो दश। पाण्डवाः सहपञ्चालाः शार्दूलं वृषभा इव।

āsādya mām amogheṣuṃ gamiṣyanti diśo daśa. pāṇḍavāḥ sahapañcālāḥ śārdūlaṃ vṛṣabhā iva.

क्व च युद्धविमर्दो वा मन्त्राः सुव्याहृतानि वा। क्व च भीष्मो गतवया मन्दात्मा कालमोहितः।

kva ca yuddhavimardo vā mantrāḥ suvyāhṛtāni vā. kva ca bhīṣmo gatavayā mandātmā kālamohitaḥ.

स्पर्धते हि सदा नित्यं सर्वेण जगता सह। न चान्यं पुरुषं कं चिन् मन्यते मोघदर्शनः।

spardhate hi sadā nityaṃ sarveṇa jagatā saha. na cānyaṃ puruṣaṃ kaṃ cin manyate moghadarśanaḥ.

श्रोतव्यं खलु वृद्धानाम् इति शास्त्रनिदर्शनम्। न त्व् एवाप्य् अतिवृद्धानां पुनर् बाला हि ते मताः।

śrotavyaṃ khalu vṛddhānām iti śāstranidarśanam. na tv evāpy ativṛddhānāṃ punar bālā hi te matāḥ.

अहम् एको हनिष्यामि पाण्डवान् नात्र संशयः। सुयुद्धे राजशार्दूल यशो भीष्मं गमिष्यति।

aham eko haniṣyāmi pāṇḍavān nātra saṃśayaḥ. suyuddhe rājaśārdūla yaśo bhīṣmaṃ gamiṣyati.

कृतः सेनापतिस् त्व् एष त्वया भीष्मो नराधिप। सेनापतिं गुणो गन्ता न तु योधान् कथं चन।

kṛtaḥ senāpatis tv eṣa tvayā bhīṣmo narādhipa. senāpatiṃ guṇo gantā na tu yodhān kathaṃ cana.

नाहं जीवति गाङ्गेये योत्स्ये राजन् कथं चन। हते तु भीष्मे योधास्मि सर्वैर् एव महारथैः।

nāhaṃ jīvati gāṅgeye yotsye rājan kathaṃ cana. hate tu bhīṣme yodhāsmi sarvair eva mahārathaiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...