महाभारत 5.164 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 164→

[mh-5-164] • 38 श्लोकाः

भीष्म उवाच। शकुनिर् मातुलस् ते ऽसौ रथ एको नराधिप। प्रसज्य पाण्डवैर् वैरं योत्स्यते नात्र संशयः।

bhīṣma uvāca. śakunir mātulas te 'sau ratha eko narādhipa. prasajya pāṇḍavair vairaṃ yotsyate nātra saṃśayaḥ.

एतस्य सैन्या दुर्धर्षाः समरे ऽप्रतियायिनः। विकृतायुधभूयिष्ठा वायुवेगसमा जवे।

etasya sainyā durdharṣāḥ samare 'pratiyāyinaḥ. vikṛtāyudhabhūyiṣṭhā vāyuvegasamā jave.

द्रोणपुत्रो महेष्वासः सर्वेषाम् अति धन्विनाम्। समरे चित्रयोधी च दृढास्त्रश् च महारथः।

droṇaputro maheṣvāsaḥ sarveṣām ati dhanvinām. samare citrayodhī ca dṛḍhāstraś ca mahārathaḥ.

एतस्य हि महाराज यथा गाण्डीवधन्वनः। शरासनाद् विनिर्मुक्ताः संसक्ता यान्ति सायकाः।

etasya hi mahārāja yathā gāṇḍīvadhanvanaḥ. śarāsanād vinirmuktāḥ saṃsaktā yānti sāyakāḥ.

नैष शक्यो मया वीरः संख्यातुं रथसत्तमः। निर्दहेद् अपि लोकांस् त्रीन् इच्छन्न् एष महायशाः।

naiṣa śakyo mayā vīraḥ saṃkhyātuṃ rathasattamaḥ. nirdahed api lokāṃs trīn icchann eṣa mahāyaśāḥ.

क्रोधस् तेजश् च तपसा संभृतो ऽऽश्रमवासिना। द्रोणेनानुगृहीतश् च दिव्यैर् अस्त्रैर् उदारधीः।

krodhas tejaś ca tapasā saṃbhṛto ''śramavāsinā. droṇenānugṛhītaś ca divyair astrair udāradhīḥ.

दोषस् त्व् अस्य महान् एको येनैष भरतर्षभ। न मे रथो नातिरथो मतः पार्थिवसत्तम।

doṣas tv asya mahān eko yenaiṣa bharatarṣabha. na me ratho nātiratho mataḥ pārthivasattama.

जीवितं प्रियम् अत्यर्थम् आयुष्कामः सदा द्विजः। न ह्य् अस्य सदृशः कश् चिद् उभयोः सेनयोर् अपि।

jīvitaṃ priyam atyartham āyuṣkāmaḥ sadā dvijaḥ. na hy asya sadṛśaḥ kaś cid ubhayoḥ senayor api.

हन्याद् एकरथेनैव देवानाम् अपि वाहिनीम्। वपुष्मांस् तलघोषेण स्फोटयेद् अपि पर्वतान्।

hanyād ekarathenaiva devānām api vāhinīm. vapuṣmāṃs talaghoṣeṇa sphoṭayed api parvatān.

असंख्येयगुणो वीरः प्रहर्ता दारुणद्युतिः। दण्डपाणिर् इवासह्यः कालवत् प्रचरिष्यति।

asaṃkhyeyaguṇo vīraḥ prahartā dāruṇadyutiḥ. daṇḍapāṇir ivāsahyaḥ kālavat pracariṣyati.

युगान्ताग्निसमः क्रोधे सिंहग्रीवो महामतिः। एष भारत युद्धस्य पृष्ठं संशमयिष्यति।

yugāntāgnisamaḥ krodhe siṃhagrīvo mahāmatiḥ. eṣa bhārata yuddhasya pṛṣṭhaṃ saṃśamayiṣyati.

पिता त्व् अस्य महातेजा वृद्धो ऽपि युवभिर् वरः। रणे कर्म महत् कर्ता तत्र मे नास्ति संशयः। पितास्य तु रणे कर्म महत् कर्ता न संशयः।

pitā tv asya mahātejā vṛddho 'pi yuvabhir varaḥ. raṇe karma mahat kartā tatra me nāsti saṃśayaḥ. pitāsya tu raṇe karma mahat kartā na saṃśayaḥ.

अस्त्रवेगानिलोद्धूतः सेनाकक्षेन्धनोत्थितः। पाण्डुपुत्रस्य सैन्यानि प्रधक्ष्यति जये धृतः।

astravegāniloddhūtaḥ senākakṣendhanotthitaḥ. pāṇḍuputrasya sainyāni pradhakṣyati jaye dhṛtaḥ.

रथयूथपयूथानां यूथपः स नरर्षभः। भारद्वाजात्मजः कर्ता कर्म तीव्रं हिताय वः।

rathayūthapayūthānāṃ yūthapaḥ sa nararṣabhaḥ. bhāradvājātmajaḥ kartā karma tīvraṃ hitāya vaḥ.

सर्वमूर्धाभिषिक्तानाम् आचार्यः स्थविरो गुरुः। गच्छेद् अन्तं सृञ्जयानां प्रियस् त्व् अस्य धनंजयः।

sarvamūrdhābhiṣiktānām ācāryaḥ sthaviro guruḥ. gacched antaṃ sṛñjayānāṃ priyas tv asya dhanaṃjayaḥ.

नैष जातु महेष्वासः पार्थम् अक्लिष्टकारिणम्। हन्याद् आचार्यकं दीप्तं संस्मृत्य गुणनिर्जितम्।

naiṣa jātu maheṣvāsaḥ pārtham akliṣṭakāriṇam. hanyād ācāryakaṃ dīptaṃ saṃsmṛtya guṇanirjitam.

श्लाघत्य् एष सदा वीरः पार्थस्य गुणविस्तरैः। पुत्राद् अभ्यधिकं चैव भारद्वाजो ऽनुपश्यति।

ślāghaty eṣa sadā vīraḥ pārthasya guṇavistaraiḥ. putrād abhyadhikaṃ caiva bhāradvājo 'nupaśyati.

हन्याद् एकरथेनैव देवगन्धर्वदानवान्। एकीभूतान् अपि रणे दिव्यैर् अस्त्रैः प्रतापवान्।

hanyād ekarathenaiva devagandharvadānavān. ekībhūtān api raṇe divyair astraiḥ pratāpavān.

पौरवो राजशार्दूलस् तव राजन् महारथः। मतो मम रथो वीर परवीररथारुजः।

pauravo rājaśārdūlas tava rājan mahārathaḥ. mato mama ratho vīra paravīrarathārujaḥ.

स्वेन सैन्येन सहितः प्रतपञ् शत्रुवाहिनीम्। प्रधक्ष्यति स पाञ्चालान् कक्षं कृष्णगतिर् यथा।

svena sainyena sahitaḥ pratapañ śatruvāhinīm. pradhakṣyati sa pāñcālān kakṣaṃ kṛṣṇagatir yathā.

सत्यव्रतो रथवरो राजपुत्रो महारथः। तव राजन् रिपुबले कालवत् प्रचरिष्यति।

satyavrato rathavaro rājaputro mahārathaḥ. tava rājan ripubale kālavat pracariṣyati.

एतस्य योधा राजेन्द्र विचित्रकवचायुधाः। विचरिष्यन्ति संग्रामे निघ्नन्तः शात्रवांस् तव।

etasya yodhā rājendra vicitrakavacāyudhāḥ. vicariṣyanti saṃgrāme nighnantaḥ śātravāṃs tava.

वृषसेनो रथाग्र्यस् ते कर्णपुत्रो महारथः। प्रधक्ष्यति रिपूणां ते बलानि बलिनां वरः।

vṛṣaseno rathāgryas te karṇaputro mahārathaḥ. pradhakṣyati ripūṇāṃ te balāni balināṃ varaḥ.

जलसंधो महातेजा राजन् रथवरस् तव। त्यक्ष्यते समरे प्राणान् मागधः परवीरहा।

jalasaṃdho mahātejā rājan rathavaras tava. tyakṣyate samare prāṇān māgadhaḥ paravīrahā.

एष योत्स्यति संग्रामे गजस्कन्धविशारदः। रथेन वा महाबाहुः क्षपयञ् शत्रुवाहिनीम्।

eṣa yotsyati saṃgrāme gajaskandhaviśāradaḥ. rathena vā mahābāhuḥ kṣapayañ śatruvāhinīm.

रथ एष महाराज मतो मम नरर्षभः। त्वदर्थे त्यक्ष्यति प्राणान् सह सैन्यो महारणे।

ratha eṣa mahārāja mato mama nararṣabhaḥ. tvadarthe tyakṣyati prāṇān saha sainyo mahāraṇe.

एष विक्रान्तयोधी च चित्रयोधी च संगरे। वीतभीश् चापि ते राजञ् शात्रवैः सह योत्स्यते।

eṣa vikrāntayodhī ca citrayodhī ca saṃgare. vītabhīś cāpi te rājañ śātravaiḥ saha yotsyate.

बाह्लीको ऽतिरथश् चैव समरे चानिवर्तिता। मम राजन् मतो युद्धे शूरो वैवस्वतोपमः।

bāhlīko 'tirathaś caiva samare cānivartitā. mama rājan mato yuddhe śūro vaivasvatopamaḥ.

न ह्य् एष समरं प्राप्य निवर्तेत कथं चन। यथा सततगो राजन् नाभिहत्य परान् रणे।

na hy eṣa samaraṃ prāpya nivarteta kathaṃ cana. yathā satatago rājan nābhihatya parān raṇe.

सेनापतिर् महाराज सत्यवांस् ते महारथः। रणेष्व् अद्भुतकर्मा च रथः पररथारुजः।

senāpatir mahārāja satyavāṃs te mahārathaḥ. raṇeṣv adbhutakarmā ca rathaḥ pararathārujaḥ.

एतस्य समरं दृष्ट्वा न व्यथास्ति कथं चन। उत्स्मयन्न् अभ्युपैत्य् एष परान् रथपथे स्थितान्।

etasya samaraṃ dṛṣṭvā na vyathāsti kathaṃ cana. utsmayann abhyupaity eṣa parān rathapathe sthitān.

एष चारिषु विक्रान्तः कर्म सत्पुरुषोचितम्। कर्ता विमर्दे सुमहत् त्वदर्थे पुरुषोत्तमः।

eṣa cāriṣu vikrāntaḥ karma satpuruṣocitam. kartā vimarde sumahat tvadarthe puruṣottamaḥ.

अलायुधो राक्षसेन्द्रः क्रूरकर्मा महाबलः। हनिष्यति परान् राजन् पूर्ववैरम् अनुस्मरन्।

alāyudho rākṣasendraḥ krūrakarmā mahābalaḥ. haniṣyati parān rājan pūrvavairam anusmaran.

एष राक्षससैन्यानां सर्वेषां रथसत्तमः। मायावी दृढवैरश् च समरे विचरिष्यति।

eṣa rākṣasasainyānāṃ sarveṣāṃ rathasattamaḥ. māyāvī dṛḍhavairaś ca samare vicariṣyati.

प्राग्ज्योतिषाधिपो वीरो भगदत्तः प्रतापवान्। गजाङ्कुशधरश्रेष्ठो रथे चैव विशारदः।

prāgjyotiṣādhipo vīro bhagadattaḥ pratāpavān. gajāṅkuśadharaśreṣṭho rathe caiva viśāradaḥ.

एतेन युद्धम् अभवत् पुरा गाण्डीवधन्वनः। दिवसान् सुबहून् राजन्न् उभयोर् जयगृद्धिनोः।

etena yuddham abhavat purā gāṇḍīvadhanvanaḥ. divasān subahūn rājann ubhayor jayagṛddhinoḥ.

ततः सखायं गान्धारे मानयन् पाकशासनम्। अकरोत् संविदं तेन पाण्डवेन महात्मना।

tataḥ sakhāyaṃ gāndhāre mānayan pākaśāsanam. akarot saṃvidaṃ tena pāṇḍavena mahātmanā.

एष योत्स्यति संग्रामे गजस्कन्धविशारदः। ऐरावतगतो राजा देवानाम् इव वासवः।

eṣa yotsyati saṃgrāme gajaskandhaviśāradaḥ. airāvatagato rājā devānām iva vāsavaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...