महाभारत 5.15 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 15→

[mh-5-15] • 32 श्लोकाः

शल्य उवाच। एवम् उक्तः स भगवाञ् शच्या पुनर् अथाब्रवीत्। विक्रमस्य न कालो ऽयं नहुषो बलवत्तरः।

śalya uvāca. evam uktaḥ sa bhagavāñ śacyā punar athābravīt. vikramasya na kālo 'yaṃ nahuṣo balavattaraḥ.

विवर्धितश् च ऋषिभिर् हव्यैः कव्यैश् च भामिनि। नीतिम् अत्र विधास्यामि देवि तां कर्तुम् अर्हसि।

vivardhitaś ca ṛṣibhir havyaiḥ kavyaiś ca bhāmini. nītim atra vidhāsyāmi devi tāṃ kartum arhasi.

गुह्यं चैतत् त्वया कार्यं नाख्यातव्यं शुभे क्व चित्। गत्वा नहुषम् एकान्ते ब्रवीहि तनुमध्यमे।

guhyaṃ caitat tvayā kāryaṃ nākhyātavyaṃ śubhe kva cit. gatvā nahuṣam ekānte bravīhi tanumadhyame.

ऋषियानेन दिव्येन माम् उपैहि जगत्पते। एवं तव वशे प्रीता भविष्यामीति तं वद।

ṛṣiyānena divyena mām upaihi jagatpate. evaṃ tava vaśe prītā bhaviṣyāmīti taṃ vada.

इत्य् उक्ता देवराजेन पत्नी सा कमलेक्षणा। एवम् अस्त्व् इत्य् अथोक्त्वा तु जगाम नहुषं प्रति।

ity uktā devarājena patnī sā kamalekṣaṇā. evam astv ity athoktvā tu jagāma nahuṣaṃ prati.

नहुषस् तां ततो दृष्ट्वा विस्मितो वाक्यम् अब्रवीत्। स्वागतं ते वरारोहे किं करोमि शुचिस्मिते।

nahuṣas tāṃ tato dṛṣṭvā vismito vākyam abravīt. svāgataṃ te varārohe kiṃ karomi śucismite.

भक्तं मां भज कल्याणि किम् इच्छसि मनस्विनि। तव कल्याणि यत् कार्यं तत् करिष्ये सुमध्यमे।

bhaktaṃ māṃ bhaja kalyāṇi kim icchasi manasvini. tava kalyāṇi yat kāryaṃ tat kariṣye sumadhyame.

न च व्रीडा त्वया कार्या सुश्रोणि मयि विश्वस। सत्येन वै शपे देवि कर्तास्मि वचनं तव।

na ca vrīḍā tvayā kāryā suśroṇi mayi viśvasa. satyena vai śape devi kartāsmi vacanaṃ tava.

इन्द्राण्य् उवाच। यो मे त्वया कृतः कालस् तम् आकाङ्क्षे जगत्पते। ततस् त्वम् एव भर्ता मे भविष्यसि सुराधिप।

indrāṇy uvāca. yo me tvayā kṛtaḥ kālas tam ākāṅkṣe jagatpate. tatas tvam eva bhartā me bhaviṣyasi surādhipa.

कार्यं च हृदि मे यत् तद् देवराजावधारय। वक्ष्यामि यदि मे राजन् प्रियम् एतत् करिष्यसि। वाक्यं प्रणयसंयुक्तं ततः स्यां वशगा तव।

kāryaṃ ca hṛdi me yat tad devarājāvadhāraya. vakṣyāmi yadi me rājan priyam etat kariṣyasi. vākyaṃ praṇayasaṃyuktaṃ tataḥ syāṃ vaśagā tava.

इन्द्रस्य वाजिनो वाहा हस्तिनो ऽथ रथास् तथा। इच्छाम्य् अहम् इहापूर्वं वाहनं ते सुराधिप। यन् न विष्णोर् न रुद्रस्य नासुराणां न रक्षसाम्।

indrasya vājino vāhā hastino 'tha rathās tathā. icchāmy aham ihāpūrvaṃ vāhanaṃ te surādhipa. yan na viṣṇor na rudrasya nāsurāṇāṃ na rakṣasām.

वहन्तु त्वां महाराज ऋषयः संगता विभो। सर्वे शिबिकया राजन्न् एतद् धि मम रोचते।

vahantu tvāṃ mahārāja ṛṣayaḥ saṃgatā vibho. sarve śibikayā rājann etad dhi mama rocate.

नासुरेषु न देवेषु तुल्यो भवितुम् अर्हसि। सर्वेषां तेज आदत्स्व स्वेन वीर्येण दर्शनात्। न ते प्रमुखतः स्थातुं कश् चिद् इच्छति वीर्यवान्।

nāsureṣu na deveṣu tulyo bhavitum arhasi. sarveṣāṃ teja ādatsva svena vīryeṇa darśanāt. na te pramukhataḥ sthātuṃ kaś cid icchati vīryavān.

शल्य उवाच। एवम् उक्तस् तु नहुषः प्राहृष्यत तदा किल। उवाच वचनं चापि सुरेन्द्रस् ताम् अनिन्दिताम्।

śalya uvāca. evam uktas tu nahuṣaḥ prāhṛṣyata tadā kila. uvāca vacanaṃ cāpi surendras tām aninditām.

अपूर्वं वाहनम् इदं त्वयोक्तं वरवर्णिनि। दृढं मे रुचितं देवि त्वद्वशो ऽस्मि वरानने।

apūrvaṃ vāhanam idaṃ tvayoktaṃ varavarṇini. dṛḍhaṃ me rucitaṃ devi tvadvaśo 'smi varānane.

न ह्य् अल्पवीर्यो भवति यो वाहान् कुरुते मुनीन्। अहं तपस्वी बलवान् भूतभव्यभवत्प्रभुः।

na hy alpavīryo bhavati yo vāhān kurute munīn. ahaṃ tapasvī balavān bhūtabhavyabhavatprabhuḥ.

मयि क्रुद्धे जगन् न स्यान् मयि सर्वं प्रतिष्ठितम्। देवदानवगन्धर्वाः किंनरोरगराक्षसाः।

mayi kruddhe jagan na syān mayi sarvaṃ pratiṣṭhitam. devadānavagandharvāḥ kiṃnaroragarākṣasāḥ.

न मे क्रुद्धस्य पर्याप्ताः सर्वे लोकाः शुचिस्मिते। चक्षुषा यं प्रपश्यामि तस्य तेजो हराम्य् अहम्। अहम् इन्द्रो ऽस्मि देवानां लोकानां च महेश्वरः। मयि हव्यं च कव्यं च लोकाश् चैव सनातनाः।

na me kruddhasya paryāptāḥ sarve lokāḥ śucismite. cakṣuṣā yaṃ prapaśyāmi tasya tejo harāmy aham. aham indro 'smi devānāṃ lokānāṃ ca maheśvaraḥ. mayi havyaṃ ca kavyaṃ ca lokāś caiva sanātanāḥ.

तस्मात् ते वचनं देवि करिष्यामि न संशयः। सप्तर्षयो मां वक्ष्यन्ति सर्वे ब्रह्मर्षयस् तथा। पश्य माहात्म्यम् अस्माकम् ऋद्धिं च वरवर्णिनि। हतौजसो मया सर्वे देवगन्धर्वदानवाः। यद् यस्य तेजः पश्यामि तस्य तेजो हराम्य् अहम्।

tasmāt te vacanaṃ devi kariṣyāmi na saṃśayaḥ. saptarṣayo māṃ vakṣyanti sarve brahmarṣayas tathā. paśya māhātmyam asmākam ṛddhiṃ ca varavarṇini. hataujaso mayā sarve devagandharvadānavāḥ. yad yasya tejaḥ paśyāmi tasya tejo harāmy aham.

एवम् उक्त्वा तु तां देवीं विसृज्य च वराननाम्। अथ संचिन्त्य नहुषो बलवीर्येण भारत। विसृज्य सुप्रतीकं च नागम् ऐरावतं तथा। हंसयुक्तं विमानं च हरियुक्तं तथा रथम्। स तु दर्पेण महता परिभूय महामुनीन्। विमाने योजयित्वा स ऋषीन् नियमम् आस्थितान्।

evam uktvā tu tāṃ devīṃ visṛjya ca varānanām. atha saṃcintya nahuṣo balavīryeṇa bhārata. visṛjya supratīkaṃ ca nāgam airāvataṃ tathā. haṃsayuktaṃ vimānaṃ ca hariyuktaṃ tathā ratham. sa tu darpeṇa mahatā paribhūya mahāmunīn. vimāne yojayitvā sa ṛṣīn niyamam āsthitān.

अब्रह्मण्यो बलोपेतो मत्तो वरमदेन च। कामवृत्तः स दुष्टात्मा वाहयाम् आस तान् ऋषीन्।

abrahmaṇyo balopeto matto varamadena ca. kāmavṛttaḥ sa duṣṭātmā vāhayām āsa tān ṛṣīn.

नहुषेण विसृष्टा च बृहस्पतिम् उवाच सा। समयो ऽल्पावशेषो मे नहुषेणेह यः कृतः। शक्रं मृगय शीघ्रं त्वं भक्तायाः कुरु मे दयाम्।

nahuṣeṇa visṛṣṭā ca bṛhaspatim uvāca sā. samayo 'lpāvaśeṣo me nahuṣeṇeha yaḥ kṛtaḥ. śakraṃ mṛgaya śīghraṃ tvaṃ bhaktāyāḥ kuru me dayām.

बाढम् इत्य् एव भगवान् बृहस्पतिर् उवाच ताम्। न भेतव्यं त्वया देवि नहुषाद् दुष्टचेतसः।

bāḍham ity eva bhagavān bṛhaspatir uvāca tām. na bhetavyaṃ tvayā devi nahuṣād duṣṭacetasaḥ.

न ह्य् एष स्थास्यति चिरं गत एष नराधमः। अधर्मज्ञो महर्षीणां वाहनाच् च हतः शुभे।

na hy eṣa sthāsyati ciraṃ gata eṣa narādhamaḥ. adharmajño maharṣīṇāṃ vāhanāc ca hataḥ śubhe.

इष्टिं चाहं करिष्यामि विनाशायास्य दुर्मतेः। शक्रं चाधिगमिष्यामि मा भैस् त्वं भद्रम् अस्तु ते।

iṣṭiṃ cāhaṃ kariṣyāmi vināśāyāsya durmateḥ. śakraṃ cādhigamiṣyāmi mā bhais tvaṃ bhadram astu te.

ततः प्रज्वाल्य विधिवज् जुहाव परमं हविः। बृहस्पतिर् महातेजा देवराजोपलब्धये। हुत्वाग्निं सो ऽब्रवीद् राजञ् छक्रम् अन्विष्यताम् इति।

tataḥ prajvālya vidhivaj juhāva paramaṃ haviḥ. bṛhaspatir mahātejā devarājopalabdhaye. hutvāgniṃ so 'bravīd rājañ chakram anviṣyatām iti.

तस्माच् च भगवान् देवः स्वयम् एव हुताशनः। स्त्रीवेषम् अद्भुतं कृत्वा सहसान्तरधीयत।

tasmāc ca bhagavān devaḥ svayam eva hutāśanaḥ. strīveṣam adbhutaṃ kṛtvā sahasāntaradhīyata.

स दिशः प्रदिशश् चैव पर्वतांश् च वनानि च। पृथिवीं चान्तरिक्षं च विचीयातिमनोगतिः। निमेषान्तरमात्रेण बृहस्पतिम् उपागमत्।

sa diśaḥ pradiśaś caiva parvatāṃś ca vanāni ca. pṛthivīṃ cāntarikṣaṃ ca vicīyātimanogatiḥ. nimeṣāntaramātreṇa bṛhaspatim upāgamat.

अग्निर् उवाच। बृहस्पते न पश्यामि देवराजम् अहं क्व चित्। आपः शेषाः सदा चापः प्रवेष्टुं नोत्सहाम्य् अहम्। न मे तत्र गतिर् ब्रह्मन् किम् अन्यत् करवाणि ते।

agnir uvāca. bṛhaspate na paśyāmi devarājam ahaṃ kva cit. āpaḥ śeṣāḥ sadā cāpaḥ praveṣṭuṃ notsahāmy aham. na me tatra gatir brahman kim anyat karavāṇi te.

शल्य उवाच। तम् अब्रवीद् देवगुरुर् अपो विश महाद्युते।

śalya uvāca. tam abravīd devagurur apo viśa mahādyute.

अग्निर् उवाच। नापः प्रवेष्टुं शक्ष्यामि क्षयो मे ऽत्र भविष्यति। शरणं त्वां प्रपन्नो ऽस्मि स्वस्ति ते ऽस्तु महाद्युते।

agnir uvāca. nāpaḥ praveṣṭuṃ śakṣyāmi kṣayo me 'tra bhaviṣyati. śaraṇaṃ tvāṃ prapanno 'smi svasti te 'stu mahādyute.

अद्भ्यो ऽग्निर् ब्रह्मतः क्षत्रम् अश्मनो लोहम् उत्थितम्। तेषां सर्वत्रगं तेजः स्वासु योनिषु शाम्यति।

adbhyo 'gnir brahmataḥ kṣatram aśmano loham utthitam. teṣāṃ sarvatragaṃ tejaḥ svāsu yoniṣu śāmyati.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...