महाभारत 5.149 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 149→

[mh-5-149] • 84 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। जनार्दनवचः श्रुत्वा धर्मराजो युधिष्ठिरः। भ्रातॄन् उवाच धर्मात्मा समक्षं केशवस्य ह।

vaiśaṃpāyana uvāca. janārdanavacaḥ śrutvā dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ. bhrātṝn uvāca dharmātmā samakṣaṃ keśavasya ha.

श्रुतं भवद्भिर् यद्वृत्तं सभायां कुरुसंसदि। केशवस्यापि यद् वाक्यं तत् सर्वम् अवधारितम्।

śrutaṃ bhavadbhir yadvṛttaṃ sabhāyāṃ kurusaṃsadi. keśavasyāpi yad vākyaṃ tat sarvam avadhāritam.

तस्मात् सेनाविभागं मे कुरुध्वं नरसत्तमाः। अक्षौहिण्यस् तु सप्तैताः समेता विजयाय वै।

tasmāt senāvibhāgaṃ me kurudhvaṃ narasattamāḥ. akṣauhiṇyas tu saptaitāḥ sametā vijayāya vai.

तासां मे पतयः सप्त विख्यातास् तान् निबोधत। द्रुपदश् च विराटश् च धृष्टद्युम्नशिखण्डिनौ।

tāsāṃ me patayaḥ sapta vikhyātās tān nibodhata. drupadaś ca virāṭaś ca dhṛṣṭadyumnaśikhaṇḍinau.

सात्यकिश् चेकितानश् च भीमसेनश् च वीर्यवान्। एते सेनाप्रणेतारो वीराः सर्वे तनुत्यजः।

sātyakiś cekitānaś ca bhīmasenaś ca vīryavān. ete senāpraṇetāro vīrāḥ sarve tanutyajaḥ.

सर्वे वेदविदः शूराः सर्वे सुचरितव्रताः। ह्रीमन्तो नीतिमन्तश् च सर्वे युद्धविशारदाः। इष्वस्त्रकुशलाश् चैव तथा सर्वास्त्रयोधिनः।

sarve vedavidaḥ śūrāḥ sarve sucaritavratāḥ. hrīmanto nītimantaś ca sarve yuddhaviśāradāḥ. iṣvastrakuśalāś caiva tathā sarvāstrayodhinaḥ.

सप्तानाम् अपि यो नेता सेनानां प्रविभागवित्। यः सहेत रणे भीष्मं शरार्चिःपावकोपमम्।

saptānām api yo netā senānāṃ pravibhāgavit. yaḥ saheta raṇe bhīṣmaṃ śarārciḥpāvakopamam.

त्वं तावत् सहदेवात्र प्रब्रूहि कुरुनन्दन। स्वमतं पुरुषव्याघ्र को नः सेनापतिः क्षमः।

tvaṃ tāvat sahadevātra prabrūhi kurunandana. svamataṃ puruṣavyāghra ko naḥ senāpatiḥ kṣamaḥ.

सहदेव उवाच। संयुक्त एकदुःखश् च वीर्यवांश् च महीपतिः। यं समाश्रित्य धर्मज्ञं स्वम् अंशम् अनुयुञ्ज्महे।

sahadeva uvāca. saṃyukta ekaduḥkhaś ca vīryavāṃś ca mahīpatiḥ. yaṃ samāśritya dharmajñaṃ svam aṃśam anuyuñjmahe.

मत्स्यो विराटो बलवान् कृतास्त्रो युद्धदुर्मदः। प्रसहिष्यति संग्रामे भीष्मं तांश् च महारथान्।

matsyo virāṭo balavān kṛtāstro yuddhadurmadaḥ. prasahiṣyati saṃgrāme bhīṣmaṃ tāṃś ca mahārathān.

वैशंपायन उवाच। तथोक्ते सहदेवेन वाक्ये वाक्यविशारदः। नकुलो ऽनन्तरं तस्माद् इदं वचनम् आददे।

vaiśaṃpāyana uvāca. tathokte sahadevena vākye vākyaviśāradaḥ. nakulo 'nantaraṃ tasmād idaṃ vacanam ādade.

वयसा शास्त्रतो धैर्यात् कुलेनाभिजनेन च। ह्रीमान् कुलान्वितः श्रीमान् सर्वशास्त्रविशारदः।

vayasā śāstrato dhairyāt kulenābhijanena ca. hrīmān kulānvitaḥ śrīmān sarvaśāstraviśāradaḥ.

वेद चास्त्रं भरद्वाजाद् दुर्धर्षः सत्यसंगरः। यो नित्यं स्पर्धते द्रोणं भीष्मं चैव महाबलम्।

veda cāstraṃ bharadvājād durdharṣaḥ satyasaṃgaraḥ. yo nityaṃ spardhate droṇaṃ bhīṣmaṃ caiva mahābalam.

श्लाघ्यः पार्थिवसंघस्य प्रमुखे वाहिनीपतिः। पुत्रपौत्रैः परिवृतः शतशाख इव द्रुमः।

ślāghyaḥ pārthivasaṃghasya pramukhe vāhinīpatiḥ. putrapautraiḥ parivṛtaḥ śataśākha iva drumaḥ.

यस् तताप तपो घोरं सदारः पृथिवीपतिः। रोषाद् द्रोणविनाशाय वीरः समितिशोभनः।

yas tatāpa tapo ghoraṃ sadāraḥ pṛthivīpatiḥ. roṣād droṇavināśāya vīraḥ samitiśobhanaḥ.

पितेवास्मान् समाधत्ते यः सदा पार्थिवर्षभः। श्वशुरो द्रुपदो ऽस्माकं सेनाम् अग्रे प्रकर्षतु।

pitevāsmān samādhatte yaḥ sadā pārthivarṣabhaḥ. śvaśuro drupado 'smākaṃ senām agre prakarṣatu.

स द्रोणभीष्माव् आयान्तौ सहेद् इति मतिर् मम। स हि दिव्यास्त्रविद् राजा सखा चाङ्गिरसो नृपः।

sa droṇabhīṣmāv āyāntau sahed iti matir mama. sa hi divyāstravid rājā sakhā cāṅgiraso nṛpaḥ.

माद्रीसुताभ्याम् उक्ते तु स्वमते कुरुनन्दनः। वासविर् वासवसमः सव्यसाच्य् अब्रवीद् वचः।

mādrīsutābhyām ukte tu svamate kurunandanaḥ. vāsavir vāsavasamaḥ savyasācy abravīd vacaḥ.

यो ऽयं तपःप्रभावेन ऋषिसंतोषणेन च। दिव्यः पुरुष उत्पन्नो ज्वालावर्णो महाबलः।

yo 'yaṃ tapaḥprabhāvena ṛṣisaṃtoṣaṇena ca. divyaḥ puruṣa utpanno jvālāvarṇo mahābalaḥ.

धनुष्मान् कवची खड्गी रथम् आरुह्य दंशितः। दिव्यैर् हयवरैर् युक्तम् अग्निकुण्डात् समुत्थितः।

dhanuṣmān kavacī khaḍgī ratham āruhya daṃśitaḥ. divyair hayavarair yuktam agnikuṇḍāt samutthitaḥ.

गर्जन्न् इव महामेघो रथघोषेण वीर्यवान्। सिंहसंहननो वीरः सिंहविक्रान्तविक्रमः।

garjann iva mahāmegho rathaghoṣeṇa vīryavān. siṃhasaṃhanano vīraḥ siṃhavikrāntavikramaḥ.

सिंहोरस्को महाबाहुः सिंहवक्षा महाबलः। सिंहप्रगर्जनो वीरः सिंहस्कन्धो महाद्युतिः।

siṃhorasko mahābāhuḥ siṃhavakṣā mahābalaḥ. siṃhapragarjano vīraḥ siṃhaskandho mahādyutiḥ.

सुभ्रूः सुदंष्ट्रः सुहनुः सुबाहुः सुमुखो ऽकृशः। सुजत्रुः सुविशालाक्षः सुपादः सुप्रतिष्ठितः।

subhrūḥ sudaṃṣṭraḥ suhanuḥ subāhuḥ sumukho 'kṛśaḥ. sujatruḥ suviśālākṣaḥ supādaḥ supratiṣṭhitaḥ.

अभेद्यः सर्वशस्त्राणां प्रभिन्न इव वारणः। जज्ञे द्रोणविनाशाय सत्यवादी जितेन्द्रियः।

abhedyaḥ sarvaśastrāṇāṃ prabhinna iva vāraṇaḥ. jajñe droṇavināśāya satyavādī jitendriyaḥ.

धृष्टद्युम्नम् अहं मन्ये सहेद् भीष्मस्य सायकान्। वज्राशनिसमस्पर्शान् दीप्तास्यान् उरगान् इव।

dhṛṣṭadyumnam ahaṃ manye sahed bhīṣmasya sāyakān. vajrāśanisamasparśān dīptāsyān uragān iva.

यमदूतसमान् वेगे निपाते पावकोपमान्। रामेणाजौ विषहितान् वज्रनिष्पेषदारुणान्।

yamadūtasamān vege nipāte pāvakopamān. rāmeṇājau viṣahitān vajraniṣpeṣadāruṇān.

पुरुषं तं न पश्यामि यः सहेत महाव्रतम्। धृष्टद्युम्नम् ऋते राजन्न् इति मे धीयते मतिः।

puruṣaṃ taṃ na paśyāmi yaḥ saheta mahāvratam. dhṛṣṭadyumnam ṛte rājann iti me dhīyate matiḥ.

क्षिप्रहस्तश् चित्रयोधी मतः सेनापतिर् मम। अभेद्यकवचः श्रीमान् मातङ्ग इव यूथपः। अर्जुनेनैवम् उक्ते तु भीमो वाक्यं समाददे।

kṣiprahastaś citrayodhī mataḥ senāpatir mama. abhedyakavacaḥ śrīmān mātaṅga iva yūthapaḥ. arjunenaivam ukte tu bhīmo vākyaṃ samādade.

भीम उवाच। वधार्थं यः समुत्पन्नः शिखण्डी द्रुपदात्मजः। वदन्ति सिद्धा राजेन्द्र ऋषयश् च समागताः।

bhīma uvāca. vadhārthaṃ yaḥ samutpannaḥ śikhaṇḍī drupadātmajaḥ. vadanti siddhā rājendra ṛṣayaś ca samāgatāḥ.

यस्य संग्राममध्येषु दिव्यम् अस्त्रं विकुर्वतः। रूपं द्रक्ष्यन्ति पुरुषा रामस्येव महात्मनः।

yasya saṃgrāmamadhyeṣu divyam astraṃ vikurvataḥ. rūpaṃ drakṣyanti puruṣā rāmasyeva mahātmanaḥ.

न तं युद्धेषु पश्यामि यो विभिन्द्याच् छिखण्डिनम्। शस्त्रेण समरे राजन् संनद्धं स्यन्दने स्थितम्।

na taṃ yuddheṣu paśyāmi yo vibhindyāc chikhaṇḍinam. śastreṇa samare rājan saṃnaddhaṃ syandane sthitam.

द्वैरथे विषहेन् नान्यो भीष्मं राजन् महाव्रतम्। शिखण्डिनम् ऋते वीरं स मे सेनापतिर् मतः।

dvairathe viṣahen nānyo bhīṣmaṃ rājan mahāvratam. śikhaṇḍinam ṛte vīraṃ sa me senāpatir mataḥ.

युधिष्ठिर उवाच। सर्वस्य जगतस् तात सारासारं बलाबलम्। सर्वं जानाति धर्मात्मा गतम् एष्यच् च केशवः।

yudhiṣṭhira uvāca. sarvasya jagatas tāta sārāsāraṃ balābalam. sarvaṃ jānāti dharmātmā gatam eṣyac ca keśavaḥ.

यम् आह कृष्णो दाशार्हः सो ऽस्तु नो वाहिनीपतिः। कृतास्त्रो ह्य् अकृतास्त्रो वा वृद्धो वा यदि वा युवा।

yam āha kṛṣṇo dāśārhaḥ so 'stu no vāhinīpatiḥ. kṛtāstro hy akṛtāstro vā vṛddho vā yadi vā yuvā.

एष नो विजये मूलम् एष तात विपर्यये। अत्र प्राणाश् च राज्यं च भावाभावौ सुखासुखे।

eṣa no vijaye mūlam eṣa tāta viparyaye. atra prāṇāś ca rājyaṃ ca bhāvābhāvau sukhāsukhe.

एष धाता विधाता च सिद्धिर् अत्र प्रतिष्ठिता। यम् आह कृष्णो दाशार्हः स नः सेनापतिः क्षमः। ब्रवीतु वदतां श्रेष्ठो निशा समतिवर्तते।

eṣa dhātā vidhātā ca siddhir atra pratiṣṭhitā. yam āha kṛṣṇo dāśārhaḥ sa naḥ senāpatiḥ kṣamaḥ. bravītu vadatāṃ śreṣṭho niśā samativartate.

ततः सेनापतिं कृत्वा कृष्णस्य वशवर्तिनम्। रात्रिशेषे व्यतिक्रान्ते प्रयास्यामो रणाजिरम्। अधिवासितशस्त्राश् च कृतकौतुकमङ्गलाः।

tataḥ senāpatiṃ kṛtvā kṛṣṇasya vaśavartinam. rātriśeṣe vyatikrānte prayāsyāmo raṇājiram. adhivāsitaśastrāś ca kṛtakautukamaṅgalāḥ.

वैशंपायन उवाच। तस्य तद् वचनं श्रुत्वा धर्मराजस्य धीमतः। अब्रवीत् पुण्डरीकाक्षो धनंजयम् अवेक्ष्य ह।

vaiśaṃpāyana uvāca. tasya tad vacanaṃ śrutvā dharmarājasya dhīmataḥ. abravīt puṇḍarīkākṣo dhanaṃjayam avekṣya ha.

ममाप्य् एते महाराज भवद्भिर् य उदाहृताः। नेतारस् तव सेनायाः शूरा विक्रान्तयोधिनः। सर्व एते समर्था हि तव शत्रून् प्रमर्दितुम्।

mamāpy ete mahārāja bhavadbhir ya udāhṛtāḥ. netāras tava senāyāḥ śūrā vikrāntayodhinaḥ. sarva ete samarthā hi tava śatrūn pramarditum.

इन्द्रस्यापि भयं ह्य् एते जनयेयुर् महाहवे। किं पुनर् धार्तराष्ट्राणां लुब्धानां पापचेतसाम्।

indrasyāpi bhayaṃ hy ete janayeyur mahāhave. kiṃ punar dhārtarāṣṭrāṇāṃ lubdhānāṃ pāpacetasām.

मयापि हि महाबाहो त्वत्प्रियार्थम् अरिंदम। कृतो यत्नो महांस् तत्र शमः स्याद् इति भारत। धर्मस्य गतम् आनृण्यं न स्म वाच्या विवक्षताम्।

mayāpi hi mahābāho tvatpriyārtham ariṃdama. kṛto yatno mahāṃs tatra śamaḥ syād iti bhārata. dharmasya gatam ānṛṇyaṃ na sma vācyā vivakṣatām.

कृतार्थं मन्यते बालः सो ऽऽत्मानम् अविचक्षणः। धार्तराष्ट्रो बलस्थं च मन्यते ऽऽत्मानम् आतुरः।

kṛtārthaṃ manyate bālaḥ so ''tmānam avicakṣaṇaḥ. dhārtarāṣṭro balasthaṃ ca manyate ''tmānam āturaḥ.

युज्यतां वाहिनी साधु वधसाध्या हि ते मताः। न धार्तराष्ट्राः शक्ष्यन्ति स्थातुं दृष्ट्वा धनंजयम्।

yujyatāṃ vāhinī sādhu vadhasādhyā hi te matāḥ. na dhārtarāṣṭrāḥ śakṣyanti sthātuṃ dṛṣṭvā dhanaṃjayam.

भीमसेनं च संक्रुद्धं यमौ चापि यमोपमौ। युयुधानद्वितीयं च धृष्टद्युम्नम् अमर्षणम्।

bhīmasenaṃ ca saṃkruddhaṃ yamau cāpi yamopamau. yuyudhānadvitīyaṃ ca dhṛṣṭadyumnam amarṣaṇam.

अभिमन्युं द्रौपदेयान् विराटद्रुपदाव् अपि। अक्षौहिणीपतींश् चान्यान् नरेन्द्रान् दृढविक्रमान्।

abhimanyuṃ draupadeyān virāṭadrupadāv api. akṣauhiṇīpatīṃś cānyān narendrān dṛḍhavikramān.

सारवद् बलम् अस्माकं दुष्प्रधर्षं दुरासदम्। धार्तराष्ट्रबलं संख्ये वधिष्यति न संशयः। धृष्टद्युम्नम् अहं मन्ये सेनापतिम् अरिंदम।

sāravad balam asmākaṃ duṣpradharṣaṃ durāsadam. dhārtarāṣṭrabalaṃ saṃkhye vadhiṣyati na saṃśayaḥ. dhṛṣṭadyumnam ahaṃ manye senāpatim ariṃdama.

एवम् उक्ते तु कृष्णेन संप्रहृष्यन् नरोत्तमाः। तेषां प्रहृष्टमनसां नादः समभवन् महान्।

evam ukte tu kṛṣṇena saṃprahṛṣyan narottamāḥ. teṣāṃ prahṛṣṭamanasāṃ nādaḥ samabhavan mahān.

योग इत्य् अथ सैन्यानां त्वरतां संप्रधावताम्। हयवारणशब्दश् च नेमिघोषश् च सर्वशः। शङ्खदुन्दुभिनिर्घोषस् तुमुलः सर्वतो ऽभवत्। तद् उग्रं सागरनिभं क्षुब्धं बलसमागमम्। रथपत्तिगजोदग्रं महोर्मिभिर् इवाकुलम्। धावताम् आह्वयानानां तनुत्राणि च बध्नताम्।

yoga ity atha sainyānāṃ tvaratāṃ saṃpradhāvatām. hayavāraṇaśabdaś ca nemighoṣaś ca sarvaśaḥ. śaṅkhadundubhinirghoṣas tumulaḥ sarvato 'bhavat. tad ugraṃ sāgaranibhaṃ kṣubdhaṃ balasamāgamam. rathapattigajodagraṃ mahormibhir ivākulam. dhāvatām āhvayānānāṃ tanutrāṇi ca badhnatām.

प्रयास्यतां पाण्डवानां ससैन्यानां समन्ततः। गङ्गेव पूर्णा दुर्धर्षा समदृश्यत वाहिनी।

prayāsyatāṃ pāṇḍavānāṃ sasainyānāṃ samantataḥ. gaṅgeva pūrṇā durdharṣā samadṛśyata vāhinī.

अग्रानीके भीमसेनो माद्रीपुत्रौ च दंशितौ। सौभद्रो द्रौपदेयाश् च धृष्टद्युम्नश् च पार्षतः। प्रभद्रकाश् च पाञ्चाला भीमसेनमुखा ययुः।

agrānīke bhīmaseno mādrīputrau ca daṃśitau. saubhadro draupadeyāś ca dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ. prabhadrakāś ca pāñcālā bhīmasenamukhā yayuḥ.

ततः शब्दः समभवत् समुद्रस्येव पर्वणि। हृष्टानां संप्रयातानां घोषो दिवम् इवास्पृशत्।

tataḥ śabdaḥ samabhavat samudrasyeva parvaṇi. hṛṣṭānāṃ saṃprayātānāṃ ghoṣo divam ivāspṛśat.

प्रहृष्टा दंशिता योधाः परानीकविदारणाः। तेषां मध्ये ययौ राजा कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः।

prahṛṣṭā daṃśitā yodhāḥ parānīkavidāraṇāḥ. teṣāṃ madhye yayau rājā kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ.

शकटापणवेशाश् च यानयुग्यं च सर्वशः। कोशयन्त्रायुधं चैव ये च वैद्याश् चिकित्सकाः।

śakaṭāpaṇaveśāś ca yānayugyaṃ ca sarvaśaḥ. kośayantrāyudhaṃ caiva ye ca vaidyāś cikitsakāḥ.

फल्गु यच् च बलं किं चित् तथैव कृशदुर्बलम्। तत् संगृह्य ययौ राजा ये चापि परिचारकाः।

phalgu yac ca balaṃ kiṃ cit tathaiva kṛśadurbalam. tat saṃgṛhya yayau rājā ye cāpi paricārakāḥ.

उपप्लव्ये तु पाञ्चाली द्रौपदी सत्यवादिनी। सह स्त्रीभिर् निववृते दासीदाससमावृता।

upaplavye tu pāñcālī draupadī satyavādinī. saha strībhir nivavṛte dāsīdāsasamāvṛtā.

कृत्वा मूलप्रतीकारान् गुल्मैः स्थावरजङ्गमैः। स्कन्धावारेण महता प्रययुः पाण्डुनन्दनाः।

kṛtvā mūlapratīkārān gulmaiḥ sthāvarajaṅgamaiḥ. skandhāvāreṇa mahatā prayayuḥ pāṇḍunandanāḥ.

ददतो गां हिरण्यं च ब्राह्मणैर् अभिसंवृताः। स्तूयमाना ययू राजन् रथैर् मणिविभूषितैः।

dadato gāṃ hiraṇyaṃ ca brāhmaṇair abhisaṃvṛtāḥ. stūyamānā yayū rājan rathair maṇivibhūṣitaiḥ.

केकया धृष्टकेतुश् च पुत्रः काश्यस्य चाभिभूः। श्रेणिमान् वसुदानश् च शिखण्डी चापराजितः।

kekayā dhṛṣṭaketuś ca putraḥ kāśyasya cābhibhūḥ. śreṇimān vasudānaś ca śikhaṇḍī cāparājitaḥ.

हृष्टास् तुष्टाः कवचिनः सशस्त्राः समलंकृताः। राजानम् अन्वयुः सर्वे परिवार्य युधिष्ठिरम्।

hṛṣṭās tuṣṭāḥ kavacinaḥ saśastrāḥ samalaṃkṛtāḥ. rājānam anvayuḥ sarve parivārya yudhiṣṭhiram.

जघनार्धे विराटश् च यज्ञसेनश् च सोमकिः। सुधर्मा कुन्तिभोजश् च धृष्टद्युम्नस्य चात्मजाः।

jaghanārdhe virāṭaś ca yajñasenaś ca somakiḥ. sudharmā kuntibhojaś ca dhṛṣṭadyumnasya cātmajāḥ.

रथायुतानि चत्वारि हयाः पञ्चगुणास् ततः। पत्तिसैन्यं दशगुणं सादिनाम् अयुतानि षट्।

rathāyutāni catvāri hayāḥ pañcaguṇās tataḥ. pattisainyaṃ daśaguṇaṃ sādinām ayutāni ṣaṭ.

अनाधृष्टिश् चेकितानश् चेदिराजो ऽथ सात्यकिः। परिवार्य ययुः सर्वे वासुदेवधनंजयौ।

anādhṛṣṭiś cekitānaś cedirājo 'tha sātyakiḥ. parivārya yayuḥ sarve vāsudevadhanaṃjayau.

आसाद्य तु कुरुक्षेत्रं व्यूढानीकाः प्रहारिणः। पाण्डवाः समदृश्यन्त नर्दन्तो वृषभा इव।

āsādya tu kurukṣetraṃ vyūḍhānīkāḥ prahāriṇaḥ. pāṇḍavāḥ samadṛśyanta nardanto vṛṣabhā iva.

ते ऽवगाह्य कुरुक्षेत्रं शङ्खान् दध्मुर् अरिंदमाः। तथैव दध्मतुः शङ्खौ वासुदेवधनंजयौ।

te 'vagāhya kurukṣetraṃ śaṅkhān dadhmur ariṃdamāḥ. tathaiva dadhmatuḥ śaṅkhau vāsudevadhanaṃjayau.

पाञ्चजन्यस्य निर्घोषं विस्फूर्जितम् इवाशनेः। निशम्य सर्वसैन्यानि समहृष्यन्त सर्वशः।

pāñcajanyasya nirghoṣaṃ visphūrjitam ivāśaneḥ. niśamya sarvasainyāni samahṛṣyanta sarvaśaḥ.

शङ्खदुन्दुभिसंसृष्टः सिंहनादस् तरस्विनाम्। पृथिवीं चान्तरिक्षं च सागरांश् चान्वनादयत्।

śaṅkhadundubhisaṃsṛṣṭaḥ siṃhanādas tarasvinām. pṛthivīṃ cāntarikṣaṃ ca sāgarāṃś cānvanādayat.

ततो देशे समे स्निग्धे प्रभूतयवसेन्धने। निवेशयाम् आस तदा सेनां राजा युधिष्ठिरः।

tato deśe same snigdhe prabhūtayavasendhane. niveśayām āsa tadā senāṃ rājā yudhiṣṭhiraḥ.

परिहृत्य श्मशानानि देवतायतनानि च। आश्रमांश् च महर्षीणां तीर्थान्य् आयतनानि च।

parihṛtya śmaśānāni devatāyatanāni ca. āśramāṃś ca maharṣīṇāṃ tīrthāny āyatanāni ca.

मधुरानूषरे देशे शिवे पुण्ये महीपतिः। निवेशं कारयाम् आस कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः।

madhurānūṣare deśe śive puṇye mahīpatiḥ. niveśaṃ kārayām āsa kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ.

ततश् च पुनर् उत्थाय सुखी विश्रान्तवाहनः। प्रययौ पृथिवीपालैर् वृतः शतसहस्रशः।

tataś ca punar utthāya sukhī viśrāntavāhanaḥ. prayayau pṛthivīpālair vṛtaḥ śatasahasraśaḥ.

विद्राव्य शतशो गुल्मान् धार्तराष्ट्रस्य सैनिकान्। पर्यक्रामत् समन्ताच् च पार्थेन सह केशवः।

vidrāvya śataśo gulmān dhārtarāṣṭrasya sainikān. paryakrāmat samantāc ca pārthena saha keśavaḥ.

शिबिरं मापयाम् आस धृष्टद्युम्नश् च पार्षतः। सात्यकिश् च रथोदारो युयुधानः प्रतापवान्।

śibiraṃ māpayām āsa dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ. sātyakiś ca rathodāro yuyudhānaḥ pratāpavān.

आसाद्य सरितं पुण्यां कुरुक्षेत्रे हिरण्वतीम्। सूपतीर्थां शुचिजलां शर्करापङ्कवर्जिताम्।

āsādya saritaṃ puṇyāṃ kurukṣetre hiraṇvatīm. sūpatīrthāṃ śucijalāṃ śarkarāpaṅkavarjitām.

खानयाम् आस परिखां केशवस् तत्र भारत। गुप्त्यर्थम् अपि चादिश्य बलं तत्र न्यवेशयत्।

khānayām āsa parikhāṃ keśavas tatra bhārata. guptyartham api cādiśya balaṃ tatra nyaveśayat.

विधिर् यः शिबिरस्यासीत् पाण्डवानां महात्मनाम्। तद्विधानि नरेन्द्राणां कारयाम् आस केशवः।

vidhir yaḥ śibirasyāsīt pāṇḍavānāṃ mahātmanām. tadvidhāni narendrāṇāṃ kārayām āsa keśavaḥ.

प्रभूतजलकाष्ठानि दुराधर्षतराणि च। भक्ष्यभोज्योपपन्नानि शतशो ऽथ सहस्रशः।

prabhūtajalakāṣṭhāni durādharṣatarāṇi ca. bhakṣyabhojyopapannāni śataśo 'tha sahasraśaḥ.

शिबिराणि महार्हाणि राज्ञां तत्र पृथक् पृथक्। विमानानीव राजेन्द्र निविष्टानि महीतले।

śibirāṇi mahārhāṇi rājñāṃ tatra pṛthak pṛthak. vimānānīva rājendra niviṣṭāni mahītale.

तत्रासञ् शिल्पिनः प्राज्ञाः शतशो दत्तवेतनाः। सर्वोपकरणैर् युक्ता वैद्याश् च सुविशारदाः।

tatrāsañ śilpinaḥ prājñāḥ śataśo dattavetanāḥ. sarvopakaraṇair yuktā vaidyāś ca suviśāradāḥ.

ज्याधनुर्वर्मशस्त्राणां तथैव मधुसर्पिषोः। ससर्ज रसपांसूनां राशयः पर्वतोपमाः।

jyādhanurvarmaśastrāṇāṃ tathaiva madhusarpiṣoḥ. sasarja rasapāṃsūnāṃ rāśayaḥ parvatopamāḥ.

बहूदकं सुयवसं तुषाङ्गारसमन्वितम्। शिबिरे शिबिरे राजा संचकार युधिष्ठिरः।

bahūdakaṃ suyavasaṃ tuṣāṅgārasamanvitam. śibire śibire rājā saṃcakāra yudhiṣṭhiraḥ.

महायन्त्राणि नाराचास् तोमरर्ष्टिपरश्वधाः। धनूंषि कवचादीनि हृद्य् अभूवन् नृणां तदा।

mahāyantrāṇi nārācās tomararṣṭiparaśvadhāḥ. dhanūṃṣi kavacādīni hṛdy abhūvan nṛṇāṃ tadā.

गजाः कङ्कटसंनाहा लोहवर्मोत्तरच्छदाः। अदृश्यंस् तत्र गिर्याभाः सहस्रशतयोधिनः।

gajāḥ kaṅkaṭasaṃnāhā lohavarmottaracchadāḥ. adṛśyaṃs tatra giryābhāḥ sahasraśatayodhinaḥ.

निविष्टान् पाण्डवांस् तत्र ज्ञात्वा मित्राणि भारत। अभिसस्रुर् यथोद्देशं सबलाः सहवाहनाः।

niviṣṭān pāṇḍavāṃs tatra jñātvā mitrāṇi bhārata. abhisasrur yathoddeśaṃ sabalāḥ sahavāhanāḥ.

चरितब्रह्मचर्यास् ते सोमपा भूरिदक्षिणाः। जयाय पाण्डुपुत्राणां समाजग्मुर् महीक्षितः।

caritabrahmacaryās te somapā bhūridakṣiṇāḥ. jayāya pāṇḍuputrāṇāṃ samājagmur mahīkṣitaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...