महाभारत 5.147 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 147→

[mh-5-147] • 35 श्लोकाः

वासुदेव उवाच। एवम् उक्ते तु गान्धार्या धृतराष्ट्रो जनेश्वरः। दुर्योधनम् उवाचेदं नृपमध्ये जनाधिप।

vāsudeva uvāca. evam ukte tu gāndhāryā dhṛtarāṣṭro janeśvaraḥ. duryodhanam uvācedaṃ nṛpamadhye janādhipa.

दुर्योधन निबोधेदं यत् त्वां वक्ष्यामि पुत्रक। तथा तत् कुरु भद्रं ते यद्य् अस्ति पितृगौरवम्।

duryodhana nibodhedaṃ yat tvāṃ vakṣyāmi putraka. tathā tat kuru bhadraṃ te yady asti pitṛgauravam.

सोमः प्रजापतिः पूर्वं कुरूणां वंशवर्धनः। सोमाद् बभूव षष्ठो वै ययातिर् नहुषात्मजः।

somaḥ prajāpatiḥ pūrvaṃ kurūṇāṃ vaṃśavardhanaḥ. somād babhūva ṣaṣṭho vai yayātir nahuṣātmajaḥ.

तस्य पुत्रा बभूवुश् च पञ्च राजर्षिसत्तमाः। तेषां यदुर् महातेजा ज्येष्ठः समभवत् प्रभुः। तस्याभवंस् त्रयः पुत्रा द्रुह्यो ऽनुः पूरुर् एव च।

tasya putrā babhūvuś ca pañca rājarṣisattamāḥ. teṣāṃ yadur mahātejā jyeṣṭhaḥ samabhavat prabhuḥ. tasyābhavaṃs trayaḥ putrā druhyo 'nuḥ pūrur eva ca.

पूरुर् यवीयांश् च ततो यो ऽस्माकं वंशवर्धनः। शर्मिष्ठायाः संप्रसूतो दुहितुर् वृषपर्वणः।

pūrur yavīyāṃś ca tato yo 'smākaṃ vaṃśavardhanaḥ. śarmiṣṭhāyāḥ saṃprasūto duhitur vṛṣaparvaṇaḥ.

यदुश् च भरतश्रेष्ठ देवयान्याः सुतो ऽभवत्। दौहित्रस् तात शुक्रस्य काव्यस्यामिततेजसः।

yaduś ca bharataśreṣṭha devayānyāḥ suto 'bhavat. dauhitras tāta śukrasya kāvyasyāmitatejasaḥ.

यादवानां कुलकरो बलवान् वीर्यसंमतः। अवमेने स तु क्षत्रं दर्पपूर्णः सुमन्दधीः।

yādavānāṃ kulakaro balavān vīryasaṃmataḥ. avamene sa tu kṣatraṃ darpapūrṇaḥ sumandadhīḥ.

न चातिष्ठत् पितुः शास्त्रे बलदर्पविमोहितः। कुलक्षयं चकारासौ राज्यलोभाद् अकारणात्। अवमेने च पितरं भ्रातॄंश् चाप्य् अपराजितः।

na cātiṣṭhat pituḥ śāstre baladarpavimohitaḥ. kulakṣayaṃ cakārāsau rājyalobhād akāraṇāt. avamene ca pitaraṃ bhrātṝṃś cāpy aparājitaḥ.

पृथिव्यां चतुरन्तायां यदुर् एवाभवद् बली। वशे कृत्वा स नृपतीन् अवसन् नागसाह्वये।

pṛthivyāṃ caturantāyāṃ yadur evābhavad balī. vaśe kṛtvā sa nṛpatīn avasan nāgasāhvaye.

तं पिता परमक्रुद्धो ययातिर् नहुषात्मजः। शशाप पुत्रं गान्धारे राज्याच् च व्यपरोपयत्।

taṃ pitā paramakruddho yayātir nahuṣātmajaḥ. śaśāpa putraṃ gāndhāre rājyāc ca vyaparopayat.

य चैनम् अन्ववर्तन्त भ्रातरो बलदर्पितम्। शशाप तान् अपि क्रुद्धो ययातिस् तनयान् अथ।

ya cainam anvavartanta bhrātaro baladarpitam. śaśāpa tān api kruddho yayātis tanayān atha.

यवीयांसं ततः पूरुं पुत्रं स्ववशवर्तिनम्। राज्ये निवेशयाम् आस विधेयं नृपसत्तमः।

yavīyāṃsaṃ tataḥ pūruṃ putraṃ svavaśavartinam. rājye niveśayām āsa vidheyaṃ nṛpasattamaḥ.

एवं ज्येष्ठो ऽप्य् अथोत्सिक्तो न राज्यम् अभिजायते। यवीयांसो ऽभिजायन्ते राज्यं वृद्धोपसेवया।

evaṃ jyeṣṭho 'py athotsikto na rājyam abhijāyate. yavīyāṃso 'bhijāyante rājyaṃ vṛddhopasevayā.

तथैव सर्वधर्मज्ञः पितुर् मम पितामहः। प्रतीपः पृथिवीपालस् त्रिषु लोकेषु विश्रुतः।

tathaiva sarvadharmajñaḥ pitur mama pitāmahaḥ. pratīpaḥ pṛthivīpālas triṣu lokeṣu viśrutaḥ.

तस्य पार्थिवसिंहस्य राज्यं धर्मेण शासतः। त्रयः प्रजज्ञिरे पुत्रा देवकल्पा यशस्विनः।

tasya pārthivasiṃhasya rājyaṃ dharmeṇa śāsataḥ. trayaḥ prajajñire putrā devakalpā yaśasvinaḥ.

देवापिर् अभवज् ज्येष्ठो बाह्लीकस् तदनन्तरम्। तृतीयः शंतनुस् तात धृतिमान् मे पितामहः।

devāpir abhavaj jyeṣṭho bāhlīkas tadanantaram. tṛtīyaḥ śaṃtanus tāta dhṛtimān me pitāmahaḥ.

देवापिस् तु महातेजास् त्वग्दोषी राजसत्तमः। धार्मिकः सत्यवादी च पितुः शुश्रूषणे रतः।

devāpis tu mahātejās tvagdoṣī rājasattamaḥ. dhārmikaḥ satyavādī ca pituḥ śuśrūṣaṇe rataḥ.

पौरजानपदानां च संमतः साधुसत्कृतः। सर्वेषां बालवृद्धानां देवापिर् हृदयंगमः।

paurajānapadānāṃ ca saṃmataḥ sādhusatkṛtaḥ. sarveṣāṃ bālavṛddhānāṃ devāpir hṛdayaṃgamaḥ.

प्राज्ञश् च सत्यसंधश् च सर्वभूतहिते रतः। वर्तमानः पितुः शास्त्रे ब्राह्मणानां तथैव च।

prājñaś ca satyasaṃdhaś ca sarvabhūtahite rataḥ. vartamānaḥ pituḥ śāstre brāhmaṇānāṃ tathaiva ca.

बाह्लीकस्य प्रियो भ्राता शंतनोश् च महात्मनः। सौभ्रात्रं च परं तेषां सहितानां महात्मनाम्।

bāhlīkasya priyo bhrātā śaṃtanoś ca mahātmanaḥ. saubhrātraṃ ca paraṃ teṣāṃ sahitānāṃ mahātmanām.

अथ कालस्य पर्याये वृद्धो नृपतिसत्तमः। संभारान् अभिषेकार्थं कारयाम् आस शास्त्रतः। मङ्गलानि च सर्वाणि कारयाम् आस चाभिभूः।

atha kālasya paryāye vṛddho nṛpatisattamaḥ. saṃbhārān abhiṣekārthaṃ kārayām āsa śāstrataḥ. maṅgalāni ca sarvāṇi kārayām āsa cābhibhūḥ.

तं ब्राह्मणाश् च वृद्धाश् च पौरजानपदैः सह। सर्वे निवारयाम् आसुर् देवापेर् अभिषेचनम्।

taṃ brāhmaṇāś ca vṛddhāś ca paurajānapadaiḥ saha. sarve nivārayām āsur devāper abhiṣecanam.

स तच् छ्रुत्वा तु नृपतिर् अभिषेकनिवारणम्। अश्रुकण्ठो ऽभवद् राजा पर्यशोचत चात्मजम्।

sa tac chrutvā tu nṛpatir abhiṣekanivāraṇam. aśrukaṇṭho 'bhavad rājā paryaśocata cātmajam.

एवं वदान्यो धर्मज्ञः सत्यसंधश् च सो ऽभवत्। प्रियः प्रजानाम् अपि संस् त्वग्दोषेण प्रदूषितः।

evaṃ vadānyo dharmajñaḥ satyasaṃdhaś ca so 'bhavat. priyaḥ prajānām api saṃs tvagdoṣeṇa pradūṣitaḥ.

हीनाङ्गं पृथिवीपालं नाभिनन्दन्ति देवताः। इति कृत्वा नृपश्रेष्ठं प्रत्यषेधन् द्विजर्षभाः।

hīnāṅgaṃ pṛthivīpālaṃ nābhinandanti devatāḥ. iti kṛtvā nṛpaśreṣṭhaṃ pratyaṣedhan dvijarṣabhāḥ.

ततः प्रव्यथितात्मासौ पुत्रशोकसमन्वितः। ममार तं मृतं दृष्ट्वा देवापिः संश्रितो वनम्।

tataḥ pravyathitātmāsau putraśokasamanvitaḥ. mamāra taṃ mṛtaṃ dṛṣṭvā devāpiḥ saṃśrito vanam.

बाह्लीको मातुलकुले त्यक्त्वा राज्यं व्यवस्थितः। पितृभ्रातॄन् परित्यज्य प्राप्तवान् पुरम् ऋद्धिमत्।

bāhlīko mātulakule tyaktvā rājyaṃ vyavasthitaḥ. pitṛbhrātṝn parityajya prāptavān puram ṛddhimat.

बाह्लीकेन त्व् अनुज्ञातः शंतनुर् लोकविश्रुतः। पितर्य् उपरते राजन् राजा राज्यम् अकारयत्।

bāhlīkena tv anujñātaḥ śaṃtanur lokaviśrutaḥ. pitary uparate rājan rājā rājyam akārayat.

तथैवाहं मतिमता परिचिन्त्येह पाण्डुना। ज्येष्ठः प्रभ्रंशितो राज्याद् धीनाङ्ग इति भारत।

tathaivāhaṃ matimatā paricintyeha pāṇḍunā. jyeṣṭhaḥ prabhraṃśito rājyād dhīnāṅga iti bhārata.

पाण्डुस् तु राज्यं संप्राप्तः कनीयान् अपि सन् नृपः। विनाशे तस्य पुत्राणाम् इदं राज्यम् अरिंदम। मय्य् अभागिनि राज्याय कथं त्वं राज्यम् इच्छसि। अराजपुत्रो ह्य् अस्वामी पारक्यं हर्तुम् इच्छसि।

pāṇḍus tu rājyaṃ saṃprāptaḥ kanīyān api san nṛpaḥ. vināśe tasya putrāṇām idaṃ rājyam ariṃdama. mayy abhāgini rājyāya kathaṃ tvaṃ rājyam icchasi. arājaputro hy asvāmī pārakyaṃ hartum icchasi.

युधिष्ठिरो राजपुत्रो महात्मा; न्यायागतं राज्यम् इदं च तस्य। स कौरवस्यास्य जनस्य भर्ता; प्रशासिता चैव महानुभावः।

yudhiṣṭhiro rājaputro mahātmā; nyāyāgataṃ rājyam idaṃ ca tasya. sa kauravasyāsya janasya bhartā; praśāsitā caiva mahānubhāvaḥ.

स सत्यसंधः सतताप्रमत्तः; शास्त्रे स्थितो बन्धुजनस्य साधुः। प्रियः प्रजानां सुहृदानुकम्पी; जितेन्द्रियः साधुजनस्य भर्ता।

sa satyasaṃdhaḥ satatāpramattaḥ; śāstre sthito bandhujanasya sādhuḥ. priyaḥ prajānāṃ suhṛdānukampī; jitendriyaḥ sādhujanasya bhartā.

क्षमा तितिक्षा दम आर्जवं च; सत्यव्रतत्वं श्रुतम् अप्रमादः। भूतानुकम्पा ह्य् अनुशासनं च; युधिष्ठिरे राजगुणाः समस्ताः।

kṣamā titikṣā dama ārjavaṃ ca; satyavratatvaṃ śrutam apramādaḥ. bhūtānukampā hy anuśāsanaṃ ca; yudhiṣṭhire rājaguṇāḥ samastāḥ.

अराजपुत्रस् त्वम् अनार्यवृत्तो; लुब्धस् तथा बन्धुषु पापबुद्धिः। क्रमागतं राज्यम् इदं परेषां; हर्तुं कथं शक्ष्यसि दुर्विनीतः।

arājaputras tvam anāryavṛtto; lubdhas tathā bandhuṣu pāpabuddhiḥ. kramāgataṃ rājyam idaṃ pareṣāṃ; hartuṃ kathaṃ śakṣyasi durvinītaḥ.

प्रयच्छ राज्यार्धम् अपेतमोहः; सवाहनं त्वं सपरिच्छदं च। ततो ऽवशेषं तव जीवितस्य; सहानुजस्यैव भवेन् नरेन्द्र।

prayaccha rājyārdham apetamohaḥ; savāhanaṃ tvaṃ saparicchadaṃ ca. tato 'vaśeṣaṃ tava jīvitasya; sahānujasyaiva bhaven narendra.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...