महाभारत 5.121 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 121→

[mh-5-121] • 22 श्लोकाः

नारद उवाच। सद्भिर् आरोपितः स्वर्गं पार्थिवैर् भूरिदक्षिणैः। अभ्यनुज्ञाय दौहित्रान् ययातिर् दिवम् आस्थितः।

nārada uvāca. sadbhir āropitaḥ svargaṃ pārthivair bhūridakṣiṇaiḥ. abhyanujñāya dauhitrān yayātir divam āsthitaḥ.

अभिवृष्टश् च वर्षेण नानापुष्पसुगन्धिना। परिष्वक्तश् च पुण्येन वायुना पुण्यगन्धिना।

abhivṛṣṭaś ca varṣeṇa nānāpuṣpasugandhinā. pariṣvaktaś ca puṇyena vāyunā puṇyagandhinā.

अचलं स्थानम् आरुह्य दौहित्रफलनिर्जितम्। कर्मभिः स्वैर् उपचितो जज्वाल परया श्रिया।

acalaṃ sthānam āruhya dauhitraphalanirjitam. karmabhiḥ svair upacito jajvāla parayā śriyā.

उपगीतोपनृत्तश् च गन्धर्वाप्सरसां गणैः। प्रीत्या प्रतिगृहीतश् च स्वर्गे दुन्दुभिनिस्वनैः।

upagītopanṛttaś ca gandharvāpsarasāṃ gaṇaiḥ. prītyā pratigṛhītaś ca svarge dundubhinisvanaiḥ.

अभिष्टुतश् च विविधैर् देवराजर्षिचारणैः। अर्चितश् चोत्तमार्घेण दैवतैर् अभिनन्दितः।

abhiṣṭutaś ca vividhair devarājarṣicāraṇaiḥ. arcitaś cottamārgheṇa daivatair abhinanditaḥ.

प्राप्तः स्वर्गफलं चैव तम् उवाच पितामहः। निर्वृतं शान्तमनसं वचोभिस् तर्पयन्न् इव।

prāptaḥ svargaphalaṃ caiva tam uvāca pitāmahaḥ. nirvṛtaṃ śāntamanasaṃ vacobhis tarpayann iva.

चतुष्पादस् त्वया धर्मश् चितो लोक्येन कर्मणा। अक्षयस् तव लोको ऽयं कीर्तिश् चैवाक्षया दिवि। पुनस् तवाद्य राजर्षे सुकृतेनेह कर्मणा।

catuṣpādas tvayā dharmaś cito lokyena karmaṇā. akṣayas tava loko 'yaṃ kīrtiś caivākṣayā divi. punas tavādya rājarṣe sukṛteneha karmaṇā.

आवृतं तमसा चेतः सर्वेषां स्वर्गवासिनाम्। येन त्वां नाभिजानन्ति ततो ऽज्ञात्वासि पातितः।

āvṛtaṃ tamasā cetaḥ sarveṣāṃ svargavāsinām. yena tvāṃ nābhijānanti tato 'jñātvāsi pātitaḥ.

प्रीत्यैव चासि दौहित्रैस् तारितस् त्वम् इहागतः। स्थानं च प्रतिपन्नो ऽसि कर्मणा स्वेन निर्जितम्। अचलं शाश्वतं पुण्यम् उत्तमं ध्रुवम् अव्ययम्।

prītyaiva cāsi dauhitrais tāritas tvam ihāgataḥ. sthānaṃ ca pratipanno 'si karmaṇā svena nirjitam. acalaṃ śāśvataṃ puṇyam uttamaṃ dhruvam avyayam.

ययातिर् उवाच। भगवन् संशयो मे ऽस्ति कश् चित् तं छेत्तुम् अर्हसि। न ह्य् अन्यम् अहम् अर्हामि प्रष्टुं लोकपितामह।

yayātir uvāca. bhagavan saṃśayo me 'sti kaś cit taṃ chettum arhasi. na hy anyam aham arhāmi praṣṭuṃ lokapitāmaha.

बहुवर्षसहस्रान्तं प्रजापालनवर्धितम्। अनेकक्रतुदानौघैर् अर्जितं मे महत् फलम्।

bahuvarṣasahasrāntaṃ prajāpālanavardhitam. anekakratudānaughair arjitaṃ me mahat phalam.

कथं तद् अल्पकालेन क्षीणं येनास्मि पातितः। भगवन् वेत्थ लोकांश् च शाश्वतान् मम निर्जितान्। कथं नु मम तत्सर्वं विप्रनष्टं महाद्युते।

kathaṃ tad alpakālena kṣīṇaṃ yenāsmi pātitaḥ. bhagavan vettha lokāṃś ca śāśvatān mama nirjitān. kathaṃ nu mama tatsarvaṃ vipranaṣṭaṃ mahādyute.

पितामह उवाच। बहुवर्षसहस्रान्तं प्रजापालनवर्धितम्। अनेकक्रतुदानौघैर् यत् त्वयोपार्जितं फलम्।

pitāmaha uvāca. bahuvarṣasahasrāntaṃ prajāpālanavardhitam. anekakratudānaughair yat tvayopārjitaṃ phalam.

तद् अनेनैव दोषेण क्षीणं येनासि पातितः। अभिमानेन राजेन्द्र धिक्कृतः स्वर्गवासिभिः।

tad anenaiva doṣeṇa kṣīṇaṃ yenāsi pātitaḥ. abhimānena rājendra dhikkṛtaḥ svargavāsibhiḥ.

नायं मानेन राजर्षे न बलेन न हिंसया। न शाठ्येन न मायाभिर् लोको भवति शाश्वतः।

nāyaṃ mānena rājarṣe na balena na hiṃsayā. na śāṭhyena na māyābhir loko bhavati śāśvataḥ.

नावमान्यास् त्वया राजन्न् अवरोत्कृष्टमध्यमाः। ययातेश् चैव राजर्षेः सुहृदां भूतिम् इच्छताम्। न हि मानप्रदग्धानां कश् चिद् अस्ति समः क्व चित्।

nāvamānyās tvayā rājann avarotkṛṣṭamadhyamāḥ. yayāteś caiva rājarṣeḥ suhṛdāṃ bhūtim icchatām. na hi mānapradagdhānāṃ kaś cid asti samaḥ kva cit.

पतनारोहणम् इदं कथयिष्यन्ति ये नराः। विषमाण्य् अपि ते प्राप्तास् तरिष्यन्ति न संशयः।

patanārohaṇam idaṃ kathayiṣyanti ye narāḥ. viṣamāṇy api te prāptās tariṣyanti na saṃśayaḥ.

नारद उवाच। एष दोषो ऽभिमानेन पुरा प्राप्तो ययातिना। निर्बन्धतश् चातिमात्रं गालवेन महीपते।

nārada uvāca. eṣa doṣo 'bhimānena purā prāpto yayātinā. nirbandhataś cātimātraṃ gālavena mahīpate.

श्रोतव्यं हितकामानां सुहृदां भूतिम् इच्छताम्। न कर्तव्यो हि निर्बन्धो निर्बन्धो हि क्षयोदयः।

śrotavyaṃ hitakāmānāṃ suhṛdāṃ bhūtim icchatām. na kartavyo hi nirbandho nirbandho hi kṣayodayaḥ.

तस्मात् त्वम् अपि गान्धारे मानं क्रोधं च वर्जय। संधत्स्व पाण्डवैर् वीर संरम्भं त्यज पार्थिव। स भवान् सुहृदो वश्यं वचो गृह्णातु मानृतम्। समर्थैर् विग्रहं कृत्वा विषमस्थो भविष्यसि। वैशंपायनः। एवम् उक्तो नृपश्रेष्ठ नारदेन सुयोधनः। नातिष्ठद् वचने तस्मिंस् ततोन्तस् तस्य तादृशः।

tasmāt tvam api gāndhāre mānaṃ krodhaṃ ca varjaya. saṃdhatsva pāṇḍavair vīra saṃrambhaṃ tyaja pārthiva. sa bhavān suhṛdo vaśyaṃ vaco gṛhṇātu mānṛtam. samarthair vigrahaṃ kṛtvā viṣamastho bhaviṣyasi. vaiśaṃpāyanaḥ. evam ukto nṛpaśreṣṭha nāradena suyodhanaḥ. nātiṣṭhad vacane tasmiṃs tatontas tasya tādṛśaḥ.

ददाति यत् पार्थिव यत् करोति; यद् वा तपस् तप्यति यज् जुहोति। न तस्य नाशो ऽस्ति न चापकर्षो; नान्यस् तद् अश्नाति स एव कर्ता।

dadāti yat pārthiva yat karoti; yad vā tapas tapyati yaj juhoti. na tasya nāśo 'sti na cāpakarṣo; nānyas tad aśnāti sa eva kartā.

इदं महाख्यानम् अनुत्तमं मतं; बहुश्रुतानां गतरोषरागिणाम्। समीक्ष्य लोके बहुधा प्रधाविता; त्रिवर्गदृष्टिः पृथिवीम् उपाश्नुते। एतत् पुण्यतमं राजन् ययातेश् चरितं महत्। यच् छ्रुत्वा श्रावयित्वा च स्वर्गं यान्ति ह मानवाः।

idaṃ mahākhyānam anuttamaṃ mataṃ; bahuśrutānāṃ gataroṣarāgiṇām. samīkṣya loke bahudhā pradhāvitā; trivargadṛṣṭiḥ pṛthivīm upāśnute. etat puṇyatamaṃ rājan yayāteś caritaṃ mahat. yac chrutvā śrāvayitvā ca svargaṃ yānti ha mānavāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...