महाभारत 5.112 (श्लोक 1)

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 112→

[mh-5-112] • 20 श्लोकाः

नारद उवाच। अथाह गालवं दीनं सुपर्णः पततां वरः। निर्मितं वह्निना भूमौ वायुना वैधितं तथा। यस्माद् धिरण्मयं सर्वं हिरण्यं तेन चोच्यते।

nārada uvāca. athāha gālavaṃ dīnaṃ suparṇaḥ patatāṃ varaḥ. nirmitaṃ vahninā bhūmau vāyunā vaidhitaṃ tathā. yasmād dhiraṇmayaṃ sarvaṃ hiraṇyaṃ tena cocyate.

धत्ते धारयते चेदम् एतस्मात् कारणाद् धनम्। तद् एतत् त्रिषु लोकेषु धनं तिष्ठति शाश्वतम्।

dhatte dhārayate cedam etasmāt kāraṇād dhanam. tad etat triṣu lokeṣu dhanaṃ tiṣṭhati śāśvatam.

नित्यं प्रोष्ठपदाभ्यां च शुक्रे धनपतौ तथा। मनुष्येभ्यः समादत्ते शुक्रश् चित्तार्जितं धनम्।

nityaṃ proṣṭhapadābhyāṃ ca śukre dhanapatau tathā. manuṣyebhyaḥ samādatte śukraś cittārjitaṃ dhanam.

अजैकपादहिर्बुध्न्यै रक्ष्यते धनदेन च। एवं न शक्यते लब्धुम् अलब्धव्यं द्विजर्षभ।

ajaikapādahirbudhnyai rakṣyate dhanadena ca. evaṃ na śakyate labdhum alabdhavyaṃ dvijarṣabha.

ऋते च धनम् अश्वानां नावाप्तिर् विद्यते तव। अर्थं याचात्र राजानं कं चिद् राजर्षिवंशजम्। अपीड्य राजा पौरान् हि यो नौ कुर्यात् कृतार्थिनौ।

ṛte ca dhanam aśvānāṃ nāvāptir vidyate tava. arthaṃ yācātra rājānaṃ kaṃ cid rājarṣivaṃśajam. apīḍya rājā paurān hi yo nau kuryāt kṛtārthinau.

अस्ति सोमान्ववाये मे जातः कश् चिन् नृपः सखा। अभिगच्छावहे तं वै तस्यास्ति विभवो भुवि।

asti somānvavāye me jātaḥ kaś cin nṛpaḥ sakhā. abhigacchāvahe taṃ vai tasyāsti vibhavo bhuvi.

ययातिर् नाम राजर्षिर् नाहुषः सत्यविक्रमः। स दास्यति मया चोक्तो भवता चार्थितः स्वयम्।

yayātir nāma rājarṣir nāhuṣaḥ satyavikramaḥ. sa dāsyati mayā cokto bhavatā cārthitaḥ svayam.

विभवश् चास्य सुमहान् आसीद् धनपतेर् इव। एवं स तु धनं विद्वान् दानेनैव व्यशोधयत्।

vibhavaś cāsya sumahān āsīd dhanapater iva. evaṃ sa tu dhanaṃ vidvān dānenaiva vyaśodhayat.

तथा तौ कथयन्तौ च चिन्तयन्तौ च यत् क्षमम्। प्रतिष्ठाने नरपतिं ययातिं प्रत्युपस्थितौ।

tathā tau kathayantau ca cintayantau ca yat kṣamam. pratiṣṭhāne narapatiṃ yayātiṃ pratyupasthitau.

प्रतिगृह्य च सत्कारम् अर्घादिं भोजनं वरम्। पृष्टश् चागमने हेतुम् उवाच विनतासुतः।

pratigṛhya ca satkāram arghādiṃ bhojanaṃ varam. pṛṣṭaś cāgamane hetum uvāca vinatāsutaḥ.

अयं मे नाहुष सखा गालवस् तपसो निधिः। विश्वामित्रस्य शिष्यो ऽभूद् वर्षाण्य् अयुतशो नृप।

ayaṃ me nāhuṣa sakhā gālavas tapaso nidhiḥ. viśvāmitrasya śiṣyo 'bhūd varṣāṇy ayutaśo nṛpa.

सो ऽयं तेनाभ्यनुज्ञात उपकारेप्सया द्विजः। तम् आह भगवान् कां ते ददानि गुरुदक्षिणाम्।

so 'yaṃ tenābhyanujñāta upakārepsayā dvijaḥ. tam āha bhagavān kāṃ te dadāni gurudakṣiṇām.

असकृत् तेन चोक्तेन किं चिद् आगतमन्युना। अयम् उक्तः प्रयच्छेति जानता विभवं लघु।

asakṛt tena coktena kiṃ cid āgatamanyunā. ayam uktaḥ prayaccheti jānatā vibhavaṃ laghu.

एकतःश्यामकर्णानां शुभ्राणां शुद्धजन्मनाम्। अष्टौ शतानि मे देहि हयानां चन्द्रवर्चसाम्।

ekataḥśyāmakarṇānāṃ śubhrāṇāṃ śuddhajanmanām. aṣṭau śatāni me dehi hayānāṃ candravarcasām.

गुर्वर्थो दीयताम् एष यदि गालव मन्यसे। इत्य् एवम् आह सक्रोधो विश्वामित्रस् तपोधनः।

gurvartho dīyatām eṣa yadi gālava manyase. ity evam āha sakrodho viśvāmitras tapodhanaḥ.

सो ऽयं शोकेन महता तप्यमानो द्विजर्षभः। अशक्तः प्रतिकर्तुं तद् भवन्तं शरणं गतः।

so 'yaṃ śokena mahatā tapyamāno dvijarṣabhaḥ. aśaktaḥ pratikartuṃ tad bhavantaṃ śaraṇaṃ gataḥ.

प्रतिगृह्य नरव्याघ्र त्वत्तो भिक्षां गतव्यथः। कृत्वापवर्गं गुरवे चरिष्यति महत् तपः।

pratigṛhya naravyāghra tvatto bhikṣāṃ gatavyathaḥ. kṛtvāpavargaṃ gurave cariṣyati mahat tapaḥ.

तपसः संविभागेन भवन्तम् अपि योक्ष्यते। स्वेन राजर्षितपसा पूर्णं त्वां पूरयिष्यति।

tapasaḥ saṃvibhāgena bhavantam api yokṣyate. svena rājarṣitapasā pūrṇaṃ tvāṃ pūrayiṣyati.

यावन्ति रोमाणि हये भवन्ति हि नरेश्वर। तावतो वाजिदा लोकान् प्राप्नुवन्ति महीपते।

yāvanti romāṇi haye bhavanti hi nareśvara. tāvato vājidā lokān prāpnuvanti mahīpate.

पात्रं प्रतिग्रहस्यायं दातुं पात्रं तथा भवान्। शङ्खे क्षीरम् इवासक्तं भवत्व् एतत् तथोपमम्।

pātraṃ pratigrahasyāyaṃ dātuṃ pātraṃ tathā bhavān. śaṅkhe kṣīram ivāsaktaṃ bhavatv etat tathopamam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents