महाभारत 2.55 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←सभा पर्व→

←अध्याय 55→

[mh-2-55] • 17 श्लोकाः

विदुर उवाच। वैशंपायन उवाच। एवं प्रवर्तिते द्यूते घोरे सर्वापहारिणि। सर्वसंशयनिर्मोक्ता विदुरो वाक्यम् अब्रवीत्। महाराज विजानीहि यत् त्वां वक्ष्यामि तच् छृणु। मुमूर्षोर् औषधम् इव न रोचेतापि ते श्रुतम्।

vidura uvāca. vaiśaṃpāyana uvāca. evaṃ pravartite dyūte ghore sarvāpahāriṇi. sarvasaṃśayanirmoktā viduro vākyam abravīt. mahārāja vijānīhi yat tvāṃ vakṣyāmi tac chṛṇu. mumūrṣor auṣadham iva na rocetāpi te śrutam.

यद् वै पुरा जातमात्रो रुराव; गोमायुवद् विस्वरं पापचेताः। दुर्योधनो भारतानां कुलघ्नः; सो ऽयं युक्तो भविता कालहेतुः।

yad vai purā jātamātro rurāva; gomāyuvad visvaraṃ pāpacetāḥ. duryodhano bhāratānāṃ kulaghnaḥ; so 'yaṃ yukto bhavitā kālahetuḥ.

गृहे वसन्तं गोमायुं त्वं वै मत्वा न बुध्यसे। दुर्योधनस्य रूपेण शृणु काव्यां गिरं मम।

gṛhe vasantaṃ gomāyuṃ tvaṃ vai matvā na budhyase. duryodhanasya rūpeṇa śṛṇu kāvyāṃ giraṃ mama.

मधु वै माध्विको लब्ध्वा प्रपातं नावबुध्यते। आरुह्य तं मज्जति वा पतनं वाधिगच्छति।

madhu vai mādhviko labdhvā prapātaṃ nāvabudhyate. āruhya taṃ majjati vā patanaṃ vādhigacchati.

विषादंति च दैवेन देवनेन महारथैः। सो ऽयं मत्तो ऽक्षदेवेन मधुवन् न परीक्षते। प्रपातं बुध्यते नैव वैरं कृत्वा महारथैः।

viṣādaṃti ca daivena devanena mahārathaiḥ. so 'yaṃ matto 'kṣadevena madhuvan na parīkṣate. prapātaṃ budhyate naiva vairaṃ kṛtvā mahārathaiḥ.

विदितं ते महाराज राजस्व् एवासमञ्जसम्। अन्धका यादवा भोजाः समेताः कंसम् अत्यजन्। पुत्रं संत्यक्तवान् पूर्वं पौराणां हितकाम्यया।

viditaṃ te mahārāja rājasv evāsamañjasam. andhakā yādavā bhojāḥ sametāḥ kaṃsam atyajan. putraṃ saṃtyaktavān pūrvaṃ paurāṇāṃ hitakāmyayā.

नियोगाच् च हते तस्मिन् कृष्णेनामित्रघातिना। एवं ते ज्ञातयः सर्वे मोदमानाः शतं समाः।

niyogāc ca hate tasmin kṛṣṇenāmitraghātinā. evaṃ te jñātayaḥ sarve modamānāḥ śataṃ samāḥ.

त्वन्नियुक्तः सव्यसाची निगृह्णातु सुयोधनम्। निग्रहाद् अस्य पापस्य मोदन्तां कुरवः सुखम्।

tvanniyuktaḥ savyasācī nigṛhṇātu suyodhanam. nigrahād asya pāpasya modantāṃ kuravaḥ sukham.

काकेनेमांश् चित्रबर्हाञ् शार्दूलान् क्रोष्टुकेन च। क्रीणीष्व पाण्डवान् राजन् मा मज्जीः शोकसागरे।

kākenemāṃś citrabarhāñ śārdūlān kroṣṭukena ca. krīṇīṣva pāṇḍavān rājan mā majjīḥ śokasāgare.

त्यजेत् कुलार्थे पुरुषं ग्रामस्यार्थे कुलं त्यजेत्। ग्रामं जनपदस्यार्थे आत्मार्थे पृथिवीं त्यजेत्।

tyajet kulārthe puruṣaṃ grāmasyārthe kulaṃ tyajet. grāmaṃ janapadasyārthe ātmārthe pṛthivīṃ tyajet.

सर्वज्ञः सर्वभावज्ञः सर्वशत्रुभयंकरः। इति स्म भाषते काव्यो जम्भत्यागे महासुरान्।

sarvajñaḥ sarvabhāvajñaḥ sarvaśatrubhayaṃkaraḥ. iti sma bhāṣate kāvyo jambhatyāge mahāsurān.

हिरण्यष्ठीविनः कश् चित् पक्षिणो वनगोचरान्। गृहे किल कृतावासांल् लोभाद् राजन्न् अपीडयत्।

hiraṇyaṣṭhīvinaḥ kaś cit pakṣiṇo vanagocarān. gṛhe kila kṛtāvāsāṃl lobhād rājann apīḍayat.

सदोपभोज्यांल् लोभान्धो हिरण्यार्थे परंतप। आयतिं च तदात्वं च उभे सद्यो व्यनाशयत्।

sadopabhojyāṃl lobhāndho hiraṇyārthe paraṃtapa. āyatiṃ ca tadātvaṃ ca ubhe sadyo vyanāśayat.

तदात्वकामः पाण्डूंस् त्वं मा द्रुहो भरतर्षभ। मोहात्मा तप्यसे पश्चात् पक्षिहा पुरुषो यथा। एतेन तव नाशः स्याद् बऌइशाच् छबरो यथा।

tadātvakāmaḥ pāṇḍūṃs tvaṃ mā druho bharatarṣabha. mohātmā tapyase paścāt pakṣihā puruṣo yathā. etena tava nāśaḥ syād baḷiśāc chabaro yathā.

जातं जातं पाण्डवेभ्यः पुष्पम् आदत्स्व भारत। मालाकार इवारामे स्नेहं कुर्वन् पुनः पुनः।

jātaṃ jātaṃ pāṇḍavebhyaḥ puṣpam ādatsva bhārata. mālākāra ivārāme snehaṃ kurvan punaḥ punaḥ.

वृक्षान् अङ्गारकारीव मैनान् धाक्षीः समूलकान्। मा गमः ससुतामात्यः सबलश् च पराभवम्।

vṛkṣān aṅgārakārīva mainān dhākṣīḥ samūlakān. mā gamaḥ sasutāmātyaḥ sabalaś ca parābhavam.

समवेतान् हि कः पार्थान् प्रतियुध्येत भारत। मरुद्भिः सहितो राजन्न् अपि साक्षान् मरुत्पतिः। युधि जेतुम् अशक्तो हि पाण्डवान् पुरुषोत्तमः।

samavetān hi kaḥ pārthān pratiyudhyeta bhārata. marudbhiḥ sahito rājann api sākṣān marutpatiḥ. yudhi jetum aśakto hi pāṇḍavān puruṣottamaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents