महाभारत 2.54 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←सभा पर्व→

←अध्याय 54→

[mh-2-54] • 29 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। मत्तः कैतवकेनैव यज् जितो ऽस्मि दुरोदरम्। शकुने हन्त दीव्यामो ग्लहमानाः सहस्रशः।

yudhiṣṭhira uvāca. mattaḥ kaitavakenaiva yaj jito 'smi durodaram. śakune hanta dīvyāmo glahamānāḥ sahasraśaḥ.

इमे निष्कसहस्रस्य कुण्डिनो भरिताः शतम्। कोशो हिरण्यम् अक्षय्यं जातरूपम् अनेकशः। एतद् राजन् धनं मह्यं तेन दीव्याम्य् अहं त्वया।

ime niṣkasahasrasya kuṇḍino bharitāḥ śatam. kośo hiraṇyam akṣayyaṃ jātarūpam anekaśaḥ. etad rājan dhanaṃ mahyaṃ tena dīvyāmy ahaṃ tvayā.

वैशंपायन उवाच। कौरवाणां कुलकरं ज्येष्ठं पाण्डवम् अच्युतम्। जितम् इत्य् एव शकुनिर् युधिष्ठिरम् अभाषत। जितम् इत्य् एव नृपते भूयस् त्वं केन दीव्यसे। इत्य् उक्तः शकुनिः प्राह जितम् इत्य् एव तं नृपम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. kauravāṇāṃ kulakaraṃ jyeṣṭhaṃ pāṇḍavam acyutam. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata. jitam ity eva nṛpate bhūyas tvaṃ kena dīvyase. ity uktaḥ śakuniḥ prāha jitam ity eva taṃ nṛpam.

युधिष्ठिर उवाच। अयं सहस्रसमितो वैयाघ्रः सुप्रवर्तितः। सुचक्रोपस्करः श्रीमान् किङ्किणीजालमण्डितः।

yudhiṣṭhira uvāca. ayaṃ sahasrasamito vaiyāghraḥ supravartitaḥ. sucakropaskaraḥ śrīmān kiṅkiṇījālamaṇḍitaḥ.

संह्रादनो राजरथो य इहास्मान् उपावहत्। जैत्रो रथवरः पुण्यो मेघसागरनिःस्वनः।

saṃhrādano rājaratho ya ihāsmān upāvahat. jaitro rathavaraḥ puṇyo meghasāgaraniḥsvanaḥ.

अष्टौ यं कुररच्छायाः सदश्वा राष्ट्रसंमताः। वहन्ति नैषाम् उच्येत पदा भूमिम् उपस्पृशन्। एतद् राजन् धनं मह्यं तेन दीव्याम्य् अहं त्वया।

aṣṭau yaṃ kuraracchāyāḥ sadaśvā rāṣṭrasaṃmatāḥ. vahanti naiṣām ucyeta padā bhūmim upaspṛśan. etad rājan dhanaṃ mahyaṃ tena dīvyāmy ahaṃ tvayā.

वैशंपायन उवाच। एतच् छ्रुत्वा व्यवसितो निकृतिं समुपाश्रितः। जितम् इत्य् एव शकुनिर् युधिष्ठिरम् अभाषत।

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

युधिष्ठिर उवाच। सहस्रसंख्या नागा मे मत्तास् तिष्ठन्ति सौबल। हेमकक्षाः कृतापीडाः पद्मिनो हेममालिनः।

yudhiṣṭhira uvāca. sahasrasaṃkhyā nāgā me mattās tiṣṭhanti saubala. hemakakṣāḥ kṛtāpīḍāḥ padmino hemamālinaḥ.

सुदान्ता राजवहनाः सर्वशब्दक्षमा युधि। ईषादन्ता महाकायाः सर्वे चाष्टकरेणवः।

sudāntā rājavahanāḥ sarvaśabdakṣamā yudhi. īṣādantā mahākāyāḥ sarve cāṣṭakareṇavaḥ.

सर्वे च पुरभेत्तारो नगमेघनिभा गजाः। एतद् राजन् धनं मह्यं तेन दीव्याम्य् अहं त्वया।

sarve ca purabhettāro nagameghanibhā gajāḥ. etad rājan dhanaṃ mahyaṃ tena dīvyāmy ahaṃ tvayā.

वैशंपायन उवाच। तम् एवंवादिनं पार्थं प्रहसन्न् इव सौबलः। स तच् छ्रुत्वा व्यवसितो निकृतिं समुपस्थितः। जितम् इत्य् एव शकुनिर् युधिष्ठिरम् अभाषत।

vaiśaṃpāyana uvāca. tam evaṃvādinaṃ pārthaṃ prahasann iva saubalaḥ. sa tac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupasthitaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

युधिष्ठिर उवाच। शतं दासीसहस्राणि तरुण्यो मे प्रभद्रिकाः। कम्बुकेयूरधारिण्यो निष्ककण्ठ्यः स्वलंकृताः।

yudhiṣṭhira uvāca. śataṃ dāsīsahasrāṇi taruṇyo me prabhadrikāḥ. kambukeyūradhāriṇyo niṣkakaṇṭhyaḥ svalaṃkṛtāḥ.

महार्हमाल्याभरणाः सुवस्त्राश् चन्दनोक्षिताः। मणीन् हेम च बिभ्रत्यः सर्वा वै सूक्ष्मवाससः।

mahārhamālyābharaṇāḥ suvastrāś candanokṣitāḥ. maṇīn hema ca bibhratyaḥ sarvā vai sūkṣmavāsasaḥ.

अनुसेवां चरन्तीमाः कुशला नृत्यसामसु। स्नातकानाम् अमात्यानां राज्ञां च मम शासनात्। एतद् राजन् धनं मह्यं तेन दीव्याम्य् अहं त्वया।

anusevāṃ carantīmāḥ kuśalā nṛtyasāmasu. snātakānām amātyānāṃ rājñāṃ ca mama śāsanāt. etad rājan dhanaṃ mahyaṃ tena dīvyāmy ahaṃ tvayā.

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

युधिष्ठिर उवाच। एतावन्त्य् एव दासानां सहस्राण्य् उत सन्ति मे। प्रदक्षिणानुलोमाश् च प्रावारवसनाः सदा।

yudhiṣṭhira uvāca. etāvanty eva dāsānāṃ sahasrāṇy uta santi me. pradakṣiṇānulomāś ca prāvāravasanāḥ sadā.

प्राज्ञा मेधाविनो दक्षा युवानो मृष्टकुण्डलाः। पात्रीहस्ता दिवारात्रम् अतिथीन् भोजयन्त्य् उत। एतद् राजन् धनं मह्यं तेन दीव्याम्य् अहं त्वया।

prājñā medhāvino dakṣā yuvāno mṛṣṭakuṇḍalāḥ. pātrīhastā divārātram atithīn bhojayanty uta. etad rājan dhanaṃ mahyaṃ tena dīvyāmy ahaṃ tvayā.

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

युधिष्ठिर उवाच। रथास् तावन्त एवेमे हेमभाण्डाः पताकिनः। हयैर् विनीतैः संपन्ना रथिभिश् चित्रयोधिभिः।

yudhiṣṭhira uvāca. rathās tāvanta eveme hemabhāṇḍāḥ patākinaḥ. hayair vinītaiḥ saṃpannā rathibhiś citrayodhibhiḥ.

एकैको यत्र लभते सहस्रपरमां भृतिम्। युध्यतो ऽयुध्यतो वापि वेतनं मासकालिकम्। एतद् राजन् धनं मह्यं तेन दीव्याम्य् अहं त्वया।

ekaiko yatra labhate sahasraparamāṃ bhṛtim. yudhyato 'yudhyato vāpi vetanaṃ māsakālikam. etad rājan dhanaṃ mahyaṃ tena dīvyāmy ahaṃ tvayā.

वैशंपायन उवाच। इत्य् एवम् उक्ते पार्थेन कृतवैरो दुरात्मवान्। जितम् इत्य् एव शकुनिर् युधिष्ठिरम् अभाषत।

vaiśaṃpāyana uvāca. ity evam ukte pārthena kṛtavairo durātmavān. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

युधिष्ठिर उवाच। अश्वांस् तित्तिरिकल्माषान् गान्धर्वान् हेममालिनः। ददौ चित्ररथस् तुष्टो यांस् तान् गाण्डीवधन्वने। युद्धे जितः पराभूतः प्रीतिपूर्वम् अरिंदमः। एतद् राजन् धनं मह्यं तेन दीव्याम्य् अहं त्वया।

yudhiṣṭhira uvāca. aśvāṃs tittirikalmāṣān gāndharvān hemamālinaḥ. dadau citrarathas tuṣṭo yāṃs tān gāṇḍīvadhanvane. yuddhe jitaḥ parābhūtaḥ prītipūrvam ariṃdamaḥ. etad rājan dhanaṃ mahyaṃ tena dīvyāmy ahaṃ tvayā.

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

युधिष्ठिर उवाच। रथानां शकटानां च हयानां चायुतानि मे। युक्तानाम् एव तिष्ठन्ति वाहैर् उच्चावचैर् वृताः।

yudhiṣṭhira uvāca. rathānāṃ śakaṭānāṃ ca hayānāṃ cāyutāni me. yuktānām eva tiṣṭhanti vāhair uccāvacair vṛtāḥ.

एवं वर्णस्य वर्णस्य समुच्चीय सहस्रशः। तथा समुदिता वीराः सर्वे वीरपराक्रमाः। क्षीरं पिबन्तस् तिष्ठन्ति भुञ्जानाः शालितण्डुलान्।

evaṃ varṇasya varṇasya samuccīya sahasraśaḥ. tathā samuditā vīrāḥ sarve vīraparākramāḥ. kṣīraṃ pibantas tiṣṭhanti bhuñjānāḥ śālitaṇḍulān.

षष्टिस् तानि सहस्राणि सर्वे पृथुलवक्षसः। एतद् राजन् धनं मह्यं तेन दीव्याम्य् अहं त्वया।

ṣaṣṭis tāni sahasrāṇi sarve pṛthulavakṣasaḥ. etad rājan dhanaṃ mahyaṃ tena dīvyāmy ahaṃ tvayā.

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

युधिष्ठिर उवाच। ताम्रलोहैः परिवृता निधयो मे चतुःशताः। पञ्चद्रौणिक एकैकः सुवर्णस्याहतस्य वै। जातरूपस्य मुख्यस्य अनर्घेयस्य भारत। एतद् राजन् धनं मह्यं तेन दीव्याम्य् अहं त्वया।

yudhiṣṭhira uvāca. tāmralohaiḥ parivṛtā nidhayo me catuḥśatāḥ. pañcadrauṇika ekaikaḥ suvarṇasyāhatasya vai. jātarūpasya mukhyasya anargheyasya bhārata. etad rājan dhanaṃ mahyaṃ tena dīvyāmy ahaṃ tvayā.

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents