महाभारत 2.53 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←सभा पर्व→

←अध्याय 53→

[mh-2-53] • 26 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। प्रविश्य तां सभां पार्था युधिष्ठिरपुरोगमाः। समेत्य पार्थिवान् सर्वान् पूजार्हान् अभिपूज्य च। यथावयः समेयाना उपविष्टा यथार्हतः। आसनेषु विचित्रेषु स्पर्ध्यास्तरणवत्सु च। अथ तेषूपविष्टेषु सर्वेष्व् अथ नृपेषु च। शकुनिः सौबलस् तत्र युधिष्ठिरम् अभाषत।

vaiśaṃpāyana uvāca. praviśya tāṃ sabhāṃ pārthā yudhiṣṭhirapurogamāḥ. sametya pārthivān sarvān pūjārhān abhipūjya ca. yathāvayaḥ sameyānā upaviṣṭā yathārhataḥ. āsaneṣu vicitreṣu spardhyāstaraṇavatsu ca. atha teṣūpaviṣṭeṣu sarveṣv atha nṛpeṣu ca. śakuniḥ saubalas tatra yudhiṣṭhiram abhāṣata.

शकुनिर् उवाच। उपस्तीर्णा सभा राजन् रन्तुं चैते कृतक्षणाः। अक्षान् उप्त्वा देवनस्य समयो ऽस्तु युधिष्ठिर।

śakunir uvāca. upastīrṇā sabhā rājan rantuṃ caite kṛtakṣaṇāḥ. akṣān uptvā devanasya samayo 'stu yudhiṣṭhira.

युधिष्ठिर उवाच। निकृतिर् देवनं पापं न क्षात्रो ऽत्र पराक्रमः। न च नीतिर् ध्रुवा राजन् किं त्वं द्यूतं प्रशंससि।

yudhiṣṭhira uvāca. nikṛtir devanaṃ pāpaṃ na kṣātro 'tra parākramaḥ. na ca nītir dhruvā rājan kiṃ tvaṃ dyūtaṃ praśaṃsasi.

न हि मानं प्रशंसन्ति निकृतौ कितवस्य ह। शकुने मैव नो जैषीर् अमार्गेण नृशंसवत्।

na hi mānaṃ praśaṃsanti nikṛtau kitavasya ha. śakune maiva no jaiṣīr amārgeṇa nṛśaṃsavat.

शकुनिर् उवाच। यो ऽन्वेति संख्यां निकृतौ विधिज्ञश्; चेष्टास्व् अखिन्नः कितवो ऽक्षजासु। महामतिर् यश् च जानाति द्यूतं; स वै सर्वं सहते प्रक्रियासु।

śakunir uvāca. yo 'nveti saṃkhyāṃ nikṛtau vidhijñaś; ceṣṭāsv akhinnaḥ kitavo 'kṣajāsu. mahāmatir yaś ca jānāti dyūtaṃ; sa vai sarvaṃ sahate prakriyāsu.

अक्षग्लहः सो ऽभिभवेत् परं नस्; तेनैव कालो भवतीदम् आत्थ। दीव्यामहे पार्थिव मा विशङ्कां; कुरुष्व पाणं च चिरं च मा कृथाः।

akṣaglahaḥ so 'bhibhavet paraṃ nas; tenaiva kālo bhavatīdam āttha. dīvyāmahe pārthiva mā viśaṅkāṃ; kuruṣva pāṇaṃ ca ciraṃ ca mā kṛthāḥ.

युधिष्ठिर उवाच। एवम् आहायम् असितो देवलो मुनिसत्तमः। इमानि लोकद्वाराणि यो वै संचरते सदा।

yudhiṣṭhira uvāca. evam āhāyam asito devalo munisattamaḥ. imāni lokadvārāṇi yo vai saṃcarate sadā.

इदं वै देवनं पापं मायया कितवैः सह। धर्मेण तु जयो युद्धे तत् परं साधु देवनम्।

idaṃ vai devanaṃ pāpaṃ māyayā kitavaiḥ saha. dharmeṇa tu jayo yuddhe tat paraṃ sādhu devanam.

नार्या म्लेच्छन्ति भाषाभिर् मायया न चरन्त्य् उत। अजिह्मम् अशठं युद्धम् एतत् सत्पुरुषव्रतम्।

nāryā mlecchanti bhāṣābhir māyayā na caranty uta. ajihmam aśaṭhaṃ yuddham etat satpuruṣavratam.

शक्तितो ब्राह्मणान् वन्द्याञ् शिक्षितुं प्रयतामहे। तद् वै वित्तं मातिदेवीर् मा जैषीः शकुने परम्।

śaktito brāhmaṇān vandyāñ śikṣituṃ prayatāmahe. tad vai vittaṃ mātidevīr mā jaiṣīḥ śakune param.

नाहं निकृत्या कामये सुखान्य् उत धनानि वा। कितवस्याप्य् अनिकृतेर् वृत्तम् एतन् न पूज्यते।

nāhaṃ nikṛtyā kāmaye sukhāny uta dhanāni vā. kitavasyāpy anikṛter vṛttam etan na pūjyate.

शकुनिर् उवाच। श्रोत्रियो ऽश्रोत्रियम् उत निकृत्यैव युधिष्ठिर। विद्वान् अविदुषो ऽभ्येति नाहुस् तां निकृतिं जनाः। अक्षैर् हि शिक्षितो ऽभ्येति निकृत्यैव युधिष्ठिर। अकृतास्त्रं कृतास्त्राश् च दुर्बलं बलवत्तरः। एवं कर्मसु सर्वेषु निकृत्यैव युधिष्ठिर।

śakunir uvāca. śrotriyo 'śrotriyam uta nikṛtyaiva yudhiṣṭhira. vidvān aviduṣo 'bhyeti nāhus tāṃ nikṛtiṃ janāḥ. akṣair hi śikṣito 'bhyeti nikṛtyaiva yudhiṣṭhira. akṛtāstraṃ kṛtāstrāś ca durbalaṃ balavattaraḥ. evaṃ karmasu sarveṣu nikṛtyaiva yudhiṣṭhira.

एवं त्वं माम् इहाभ्येत्य निकृतिं यदि मन्यसे। देवनाद् विनिवर्तस्व यदि ते विद्यते भयम्।

evaṃ tvaṃ mām ihābhyetya nikṛtiṃ yadi manyase. devanād vinivartasva yadi te vidyate bhayam.

युधिष्ठिर उवाच। आहूतो न निवर्तेयम् इति मे व्रतम् आहितम्। विधिश् च बलवान् राजन् दिष्टस्यास्मि वशे स्थितः।

yudhiṣṭhira uvāca. āhūto na nivarteyam iti me vratam āhitam. vidhiś ca balavān rājan diṣṭasyāsmi vaśe sthitaḥ.

अस्मिन् समागमे केन देवनं मे भविष्यति। प्रतिपाणश् च को ऽन्यो ऽस्ति ततो द्यूतं प्रवर्तताम्।

asmin samāgame kena devanaṃ me bhaviṣyati. pratipāṇaś ca ko 'nyo 'sti tato dyūtaṃ pravartatām.

दुर्योधन उवाच। अहं दातास्मि रत्नानां धनानां च विशां पते। मदर्थे देविता चायं शकुनिर् मातुलो मम।

duryodhana uvāca. ahaṃ dātāsmi ratnānāṃ dhanānāṃ ca viśāṃ pate. madarthe devitā cāyaṃ śakunir mātulo mama.

युधिष्ठिर उवाच। अन्येनान्यस्य विषमं देवनं प्रतिभाति मे। एतद् विद्वन्न् उपादत्स्व कामम् एवं प्रवर्तताम्।

yudhiṣṭhira uvāca. anyenānyasya viṣamaṃ devanaṃ pratibhāti me. etad vidvann upādatsva kāmam evaṃ pravartatām.

वैशंपायन उवाच। उपोह्यमाने द्यूते तु राजानः सर्व एव ते। धृतराष्ट्रं पुरस्कृत्य विविशुस् तां सभां ततः।

vaiśaṃpāyana uvāca. upohyamāne dyūte tu rājānaḥ sarva eva te. dhṛtarāṣṭraṃ puraskṛtya viviśus tāṃ sabhāṃ tataḥ.

भीष्मो द्रोणः कृपश् चैव विदुरश् च महामतिः। नातीवप्रीतमनसस् ते ऽन्ववर्तन्त भारत।

bhīṣmo droṇaḥ kṛpaś caiva viduraś ca mahāmatiḥ. nātīvaprītamanasas te 'nvavartanta bhārata.

ते द्वंद्वशः पृथक् चैव सिंहग्रीवा महौजसः। सिंहासनानि भूरीणि विचित्राणि च भेजिरे।

te dvaṃdvaśaḥ pṛthak caiva siṃhagrīvā mahaujasaḥ. siṃhāsanāni bhūrīṇi vicitrāṇi ca bhejire.

शुशुभे सा सभा राजन् राजभिस् तैः समागतैः। देवैर् इव महाभागैः समवेतैस् त्रिविष्टपम्।

śuśubhe sā sabhā rājan rājabhis taiḥ samāgataiḥ. devair iva mahābhāgaiḥ samavetais triviṣṭapam.

सर्वे वेदविदः शूराः सर्वे भास्वरमूर्तयः। प्रावर्तत महाराज सुहृद्द्यूतम् अनन्तरम्।

sarve vedavidaḥ śūrāḥ sarve bhāsvaramūrtayaḥ. prāvartata mahārāja suhṛddyūtam anantaram.

युधिष्ठिर उवाच। अयं बहुधनो राजन् सागरावर्तसंभवः। मणिर् हारोत्तरः श्रीमान् कनकोत्तमभूषणः।

yudhiṣṭhira uvāca. ayaṃ bahudhano rājan sāgarāvartasaṃbhavaḥ. maṇir hārottaraḥ śrīmān kanakottamabhūṣaṇaḥ.

एतद् राजन् धनं मह्यं प्रतिपाणस् तु कस् तव। भवत्व् एष क्रमस् तात जयाम्य् एनं दुरोदरम्।

etad rājan dhanaṃ mahyaṃ pratipāṇas tu kas tava. bhavatv eṣa kramas tāta jayāmy enaṃ durodaram.

दुर्योधन उवाच। सन्ति मे मणयश् चैव धनानि विविधानि च। मत्सरश् च न मे ऽर्थेषु जयाम्य् एनं दुरोदरम्। शकुने हन्त दिव्यानो ग्लग[रेअद्स् ह]मानौ सहस्रशः। इमे निष्कसहस्रस्य कुण्डिनो हारिणः शतम्।

duryodhana uvāca. santi me maṇayaś caiva dhanāni vividhāni ca. matsaraś ca na me 'rtheṣu jayāmy enaṃ durodaram. śakune hanta divyāno glaga[reads ha]mānau sahasraśaḥ. ime niṣkasahasrasya kuṇḍino hāriṇaḥ śatam.

वैशंपायन उवाच। एतच् छ्रुत्वा तु शकुनिर् निकृतिं समुपाश्रितः। ततो जग्राह शकुनिस् तान् अक्षान् अक्षतत्त्ववित्। जितम् इत्य् एव शकुनिर् युधिष्ठिरम् अभाषत।

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā tu śakunir nikṛtiṃ samupāśritaḥ. tato jagrāha śakunis tān akṣān akṣatattvavit. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents