महाभारत 2.40 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←सभा पर्व→

←अध्याय 40→

[mh-2-40] • 23 श्लोकाः

भीष्म उवाच। चेदिराजकुले जातस् त्र्यक्ष एष चतुर्भुजः। रासभारावसदृशं रुराव च ननाद च।

bhīṣma uvāca. cedirājakule jātas tryakṣa eṣa caturbhujaḥ. rāsabhārāvasadṛśaṃ rurāva ca nanāda ca.

तेनास्य मातापितरौ त्रेसतुस् तौ सबान्धवौ। वैकृतं तच् च तौ दृष्ट्वा त्यागाय कुरुतां मतिम्।

tenāsya mātāpitarau tresatus tau sabāndhavau. vaikṛtaṃ tac ca tau dṛṣṭvā tyāgāya kurutāṃ matim.

ततः सभार्यं नृपतिं सामात्यं सपुरोहितम्। चिन्तासंमूढहृदयं वाग् उवाचाशरीरिणी।

tataḥ sabhāryaṃ nṛpatiṃ sāmātyaṃ sapurohitam. cintāsaṃmūḍhahṛdayaṃ vāg uvācāśarīriṇī.

एष ते नृपते पुत्रः श्रीमाञ् जातो महाबलः। तस्माद् अस्मान् न भेतव्यम् अव्यग्रः पाहि वै शिशुम्।

eṣa te nṛpate putraḥ śrīmāñ jāto mahābalaḥ. tasmād asmān na bhetavyam avyagraḥ pāhi vai śiśum.

न चैवैतस्य मृत्युस् त्वं न कालः प्रत्युपस्थितः। मृत्युर् हन्तास्य शस्त्रेण स चोत्पन्नो नराधिप।

na caivaitasya mṛtyus tvaṃ na kālaḥ pratyupasthitaḥ. mṛtyur hantāsya śastreṇa sa cotpanno narādhipa.

संश्रुत्योदाहृतं वाक्यं भूतम् अन्तर्हितं ततः। पुत्रस्नेहाभिसंतप्ता जननी वाक्यम् अब्रवीत्।

saṃśrutyodāhṛtaṃ vākyaṃ bhūtam antarhitaṃ tataḥ. putrasnehābhisaṃtaptā jananī vākyam abravīt.

येनेदम् ईरितं वाक्यं ममैव तनयं प्रति। प्राञ्जलिस् तं नमस्यामि ब्रवीतु स पुनर् वचः। याथातथ्येन भगवान् देवो वा यदि वेतरः। महद् बलं महद् भूतम् इत्य् उक्त्वा पुनर् उत्तरम्।

yenedam īritaṃ vākyaṃ mamaiva tanayaṃ prati. prāñjalis taṃ namasyāmi bravītu sa punar vacaḥ. yāthātathyena bhagavān devo vā yadi vetaraḥ. mahad balaṃ mahad bhūtam ity uktvā punar uttaram.

श्रोतुम् इच्छामि पुत्रस्य को ऽस्य मृत्युर् भविष्यति। अन्तर्हितं ततो भूतम् उवाचेदं पुनर् वचः।

śrotum icchāmi putrasya ko 'sya mṛtyur bhaviṣyati. antarhitaṃ tato bhūtam uvācedaṃ punar vacaḥ.

येनोत्सङ्गे गृहीतस्य भुजाव् अभ्यधिकाव् उभौ। पतिष्यतः क्षितितले पञ्चशीर्षाव् इवोरगौ।

yenotsaṅge gṛhītasya bhujāv abhyadhikāv ubhau. patiṣyataḥ kṣititale pañcaśīrṣāv ivoragau.

तृतीयम् एतद् बालस्य ललाटस्थं च लोचनम्। निमज्जिष्यति यं दृष्ट्वा सो ऽस्य मृत्युर् भविष्यति।

tṛtīyam etad bālasya lalāṭasthaṃ ca locanam. nimajjiṣyati yaṃ dṛṣṭvā so 'sya mṛtyur bhaviṣyati.

त्र्यक्षं चतुर्भुजं श्रुत्वा तथा च समुदाहृतम्। धरण्यां पार्थिवाः सर्वे अभ्यगच्छन् दिदृक्षवः।

tryakṣaṃ caturbhujaṃ śrutvā tathā ca samudāhṛtam. dharaṇyāṃ pārthivāḥ sarve abhyagacchan didṛkṣavaḥ.

तान् पूजयित्वा संप्राप्तान् यथार्हं स महीपतिः। एकैकस्य नृपस्याङ्के पुत्रम् आरोपयत् तदा।

tān pūjayitvā saṃprāptān yathārhaṃ sa mahīpatiḥ. ekaikasya nṛpasyāṅke putram āropayat tadā.

एवं राजसहस्राणां पृथक्त्वेन यथाक्रमम्। शिशुर् अङ्के समारूढो न तत् प्राप निदर्शनम्। एतद् एव तु संश्रुत्य द्वारवत्यां महाबलौ।

evaṃ rājasahasrāṇāṃ pṛthaktvena yathākramam. śiśur aṅke samārūḍho na tat prāpa nidarśanam. etad eva tu saṃśrutya dvāravatyāṃ mahābalau.

ततश् चेदिपुरं प्राप्तौ संकर्षणजनार्दनौ। यादवौ यादवीं द्रष्टुं स्वसारं तां पितुस् तदा। पितृस्वसारं तां दृष्ट्वा समाश्वास्य महाभुजौ। तौ दामघोषं राजानम् अभिवाद्य यथाक्रमम्।

tataś cedipuraṃ prāptau saṃkarṣaṇajanārdanau. yādavau yādavīṃ draṣṭuṃ svasāraṃ tāṃ pitus tadā. pitṛsvasāraṃ tāṃ dṛṣṭvā samāśvāsya mahābhujau. tau dāmaghoṣaṃ rājānam abhivādya yathākramam.

अभिवाद्य यथान्यायं यथाज्येष्ठं नृपांश् च तान्। कुशलानामयं पृष्ट्वा निषण्णौ रामकेशवौ।

abhivādya yathānyāyaṃ yathājyeṣṭhaṃ nṛpāṃś ca tān. kuśalānāmayaṃ pṛṣṭvā niṣaṇṇau rāmakeśavau.

अभ्यर्चितौ तदा वीरौ प्रीत्या चाभ्यधिकं ततः। पुत्रं दामोदरोत्सङ्गे देवी संन्यदधात् स्वयम्।

abhyarcitau tadā vīrau prītyā cābhyadhikaṃ tataḥ. putraṃ dāmodarotsaṅge devī saṃnyadadhāt svayam.

न्यस्तमात्रस्य तस्याङ्के भुजाव् अभ्यधिकाव् उभौ। पेततुस् तच् च नयनं निममज्ज ललाटजम्।

nyastamātrasya tasyāṅke bhujāv abhyadhikāv ubhau. petatus tac ca nayanaṃ nimamajja lalāṭajam.

तद् दृष्ट्वा व्यथिता त्रस्ता वरं कृष्णम् अयाचत। ददस्व मे वरं कृष्ण भयार्ताया महाभुज।

tad dṛṣṭvā vyathitā trastā varaṃ kṛṣṇam ayācata. dadasva me varaṃ kṛṣṇa bhayārtāyā mahābhuja.

त्वं ह्य् आर्तानां समाश्वासो भीतानाम् अभयंकरः। एवम् उक्तस् ततः कृष्णः प्रोवाच यदुनन्दनः। स तं द्व्यक्षं ततो दृष्ट्वा समाश्वास्य महाभुजः। श्रुत्वा पितृष्वसुर् वाक्यं भक्तानाम् अभयप्रदः। पितृष्वसारं मा भैषीर् इत्य् उवाच जनार्दनः।

tvaṃ hy ārtānāṃ samāśvāso bhītānām abhayaṃkaraḥ. evam uktas tataḥ kṛṣṇaḥ provāca yadunandanaḥ. sa taṃ dvyakṣaṃ tato dṛṣṭvā samāśvāsya mahābhujaḥ. śrutvā pitṛṣvasur vākyaṃ bhaktānām abhayapradaḥ. pitṛṣvasāraṃ mā bhaiṣīr ity uvāca janārdanaḥ.

ददानि कं वरं किं वा करवाणि पितृष्वसः। शक्यं वा यदि वाशक्यं करिष्यामि वचस् तव।

dadāni kaṃ varaṃ kiṃ vā karavāṇi pitṛṣvasaḥ. śakyaṃ vā yadi vāśakyaṃ kariṣyāmi vacas tava.

एवम् उक्ता ततः कृष्णम् अब्रवीद् यदुनन्दनम्। शिशुपालस्यापराधान् क्षमेथास् त्वं महाबल। मत्कृते यदुशार्दूल विद्ध्य् एनं मे वरं प्रभो। इत्य् उक्तः पुण्डरीकाक्षः प्रत्युवाच महाबलः।

evam uktā tataḥ kṛṣṇam abravīd yadunandanam. śiśupālasyāparādhān kṣamethās tvaṃ mahābala. matkṛte yaduśārdūla viddhy enaṃ me varaṃ prabho. ity uktaḥ puṇḍarīkākṣaḥ pratyuvāca mahābalaḥ.

कृष्ण उवाच। अपराधशतं क्षाम्यं मया ह्य् अस्य पितृष्वसः। पुत्रस्य ते वधार्हाणां मा त्वं शोके मनः कृथाः। एवम् एतत् पुरावृत्तं शिशाव् अस्मिन् वृकोदर। स जानन्न् आत्मनो मृत्युं कृष्णं यदुसुखावहम्।

kṛṣṇa uvāca. aparādhaśataṃ kṣāmyaṃ mayā hy asya pitṛṣvasaḥ. putrasya te vadhārhāṇāṃ mā tvaṃ śoke manaḥ kṛthāḥ. evam etat purāvṛttaṃ śiśāv asmin vṛkodara. sa jānann ātmano mṛtyuṃ kṛṣṇaṃ yadusukhāvaham.

भीष्म उवाच। एवम् एष नृपः पापः शिशुपालः सुमन्दधीः। त्वां समाह्वयते वीर गोविन्दवरदर्पितः।

bhīṣma uvāca. evam eṣa nṛpaḥ pāpaḥ śiśupālaḥ sumandadhīḥ. tvāṃ samāhvayate vīra govindavaradarpitaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...