महाभारत 2.24 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←सभा पर्व→

←अध्याय 24→

[mh-2-24] • 27 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। तं विजित्य महाबाहुः कुन्तीपुत्रो धनंजयः। प्रययाव् उत्तरां तस्माद् दिशं धनदपालिताम्। एवम् उक्तः प्रत्युवाच भगदत्तं धनंजयः। अनेनैव कृतं सर्वं भविष्यत्य् अनुजानता।

vaiśaṃpāyana uvāca. taṃ vijitya mahābāhuḥ kuntīputro dhanaṃjayaḥ. prayayāv uttarāṃ tasmād diśaṃ dhanadapālitām. evam uktaḥ pratyuvāca bhagadattaṃ dhanaṃjayaḥ. anenaiva kṛtaṃ sarvaṃ bhaviṣyaty anujānatā.

अन्तर्गिरिं च कौन्तेयस् तथैव च बहिर्गिरिम्। तथोपरिगिरिं चैव विजिग्ये पुरुषर्षभः।

antargiriṃ ca kaunteyas tathaiva ca bahirgirim. tathoparigiriṃ caiva vijigye puruṣarṣabhaḥ.

विजित्य पर्वतान् सर्वान् ये च तत्र नराधिपाः। तान् वशे स्थापयित्वा स रत्नान्य् आदाय सर्वशः।

vijitya parvatān sarvān ye ca tatra narādhipāḥ. tān vaśe sthāpayitvā sa ratnāny ādāya sarvaśaḥ.

तैर् एव सहितः सर्वैर् अनुरज्य च तान् नृपान्। कुलूतवासिनं राजन् बृहन्तम् उपजग्मिवान्।

tair eva sahitaḥ sarvair anurajya ca tān nṛpān. kulūtavāsinaṃ rājan bṛhantam upajagmivān.

मृदङ्गवरनादेन रथनेमिस्वनेन च। हस्तिनां च निनादेन कम्पयन् वसुधाम् इमाम्।

mṛdaṅgavaranādena rathanemisvanena ca. hastināṃ ca ninādena kampayan vasudhām imām.

ततो बृहन्तस् तरुणो बलेन चतुरङ्गिणा। निष्क्रम्य नगरात् तस्माद् योधयाम् आस पाण्डवम्।

tato bṛhantas taruṇo balena caturaṅgiṇā. niṣkramya nagarāt tasmād yodhayām āsa pāṇḍavam.

सुमहान् संनिपातो ऽभूद् धनंजयबृहन्तयोः। न शशाक बृहन्तस् तु सोढुं पाण्डवविक्रमम्।

sumahān saṃnipāto 'bhūd dhanaṃjayabṛhantayoḥ. na śaśāka bṛhantas tu soḍhuṃ pāṇḍavavikramam.

सो ऽविषह्यतमं ज्ञात्वा कौन्तेयं पर्वतेश्वरः। उपावर्तत दुर्मेधा रत्नान्य् आदाय सर्वशः। उपचारच्छलेनासौ प्रददौ संचितान् वसून्। अर्बुदं कुञ्जराणां च न्यर्बुदं वाजिनां तथा। ततस् तेनैव सहितः कौलूतेन धनंजयः।

so 'viṣahyatamaṃ jñātvā kaunteyaṃ parvateśvaraḥ. upāvartata durmedhā ratnāny ādāya sarvaśaḥ. upacāracchalenāsau pradadau saṃcitān vasūn. arbudaṃ kuñjarāṇāṃ ca nyarbudaṃ vājināṃ tathā. tatas tenaiva sahitaḥ kaulūtena dhanaṃjayaḥ.

स तद् राज्यम् अवस्थाप्य कुलूतसहितो ययौ। सेनाबिन्दुम् अथो राजन् राज्याद् आशु समाक्षिपत्।

sa tad rājyam avasthāpya kulūtasahito yayau. senābindum atho rājan rājyād āśu samākṣipat.

मोदापुरं वामदेवं सुदामानं सुसंकुलम्। कुलूतान् उत्तरांश् चैव तांश् च राज्ञः समानयत्।

modāpuraṃ vāmadevaṃ sudāmānaṃ susaṃkulam. kulūtān uttarāṃś caiva tāṃś ca rājñaḥ samānayat.

तत्रस्थः पुरुषैर् एव धर्मराजस्य शासनात्। व्यजयद् धनंजयो राजन् देशान् पञ्च प्रमाणतः।

tatrasthaḥ puruṣair eva dharmarājasya śāsanāt. vyajayad dhanaṃjayo rājan deśān pañca pramāṇataḥ.

स दिवःप्रस्थम् आसाद्य सेनाबिन्दोः पुरं महत्। बलेन चतुरङ्गेण निवेशम् अकरोत् प्रभुः।

sa divaḥprastham āsādya senābindoḥ puraṃ mahat. balena caturaṅgeṇa niveśam akarot prabhuḥ.

स तैः परिवृतः सर्वैर् विष्वगश्वं नराधिपम्। अभ्यगच्छन् महातेजाः पौरवं पुरुषर्षभः।

sa taiḥ parivṛtaḥ sarvair viṣvagaśvaṃ narādhipam. abhyagacchan mahātejāḥ pauravaṃ puruṣarṣabhaḥ.

विजित्य चाहवे शूरान् पार्वतीयान् महारथान्। ध्वजिन्या व्यजयद् राजन् पुरं पौरवरक्षितम्। महता तत्र सैन्येन प्रमथ्यत् कुरुनन्दनः। उरसावलिनं चैव रोमाणं च रणे ऽक्षिपत्।

vijitya cāhave śūrān pārvatīyān mahārathān. dhvajinyā vyajayad rājan puraṃ pauravarakṣitam. mahatā tatra sainyena pramathyat kurunandanaḥ. urasāvalinaṃ caiva romāṇaṃ ca raṇe 'kṣipat.

पौरवं तु विनिर्जित्य दस्यून् पर्वतवासिनः। सेनाबिन्दुं च तत्पुरे। न्यधापयद् अमेयात्मा। गणान् उत्सवसंकेतान् अजयत् सप्त पाण्डवः।

pauravaṃ tu vinirjitya dasyūn parvatavāsinaḥ. senābinduṃ ca tatpure. nyadhāpayad ameyātmā. gaṇān utsavasaṃketān ajayat sapta pāṇḍavaḥ.

ततः काश्मीरकान् वीरान् क्षत्रियान् क्षत्रियर्षभः। व्यजयल् लोहितं चैव मण्डलैर् दशभिः सह।

tataḥ kāśmīrakān vīrān kṣatriyān kṣatriyarṣabhaḥ. vyajayal lohitaṃ caiva maṇḍalair daśabhiḥ saha.

ततस् त्रिगर्तान् कौन्तेयो दार्वान् कोकनदाश् च ये। क्षत्रिया बहवो राजन्न् उपावर्तन्त सर्वशः।

tatas trigartān kaunteyo dārvān kokanadāś ca ye. kṣatriyā bahavo rājann upāvartanta sarvaśaḥ.

अभिसारीं ततो रम्यां विजिग्ये कुरुनन्दनः। उरशावासिनं चैव रोचमानं रणे ऽजयत्।

abhisārīṃ tato ramyāṃ vijigye kurunandanaḥ. uraśāvāsinaṃ caiva rocamānaṃ raṇe 'jayat.

ततः सिंहपुरं रम्यं चित्रायुधसुरक्षितम्। प्रामथद् बलम् आस्थाय पाकशासनिर् आहवे।

tataḥ siṃhapuraṃ ramyaṃ citrāyudhasurakṣitam. prāmathad balam āsthāya pākaśāsanir āhave.

ततः सुह्मांश् च चोलांश् च किरीटी पाण्डवर्षभः। सहितः सर्वसैन्येन प्रामथत् कुरुनन्दनः।

tataḥ suhmāṃś ca colāṃś ca kirīṭī pāṇḍavarṣabhaḥ. sahitaḥ sarvasainyena prāmathat kurunandanaḥ.

ततः परमविक्रान्तो बाह्लीकान् कुरुनन्दनः। महता परिमर्देन वशे चक्रे दुरासदान्।

tataḥ paramavikrānto bāhlīkān kurunandanaḥ. mahatā parimardena vaśe cakre durāsadān.

गृहीत्वा तु बलं सारं फल्गु चोत्सृज्य पाण्डवः। दरदान् सह काम्बोजैर् अजयत् पाकशासनिः। यवनांश् च महाराज शकांश् च व्यजयद् युधि। किरातान् सभयान् खर्वान् खलान् काचान् बहुवृतान्। नीरान् उत्पासिकांश् चैव म्लेच्छांश् चान्यान् सहस्रशः। तान् सर्वान् अजयत् पार्थो धर्मराजप्रियेप्सया।

gṛhītvā tu balaṃ sāraṃ phalgu cotsṛjya pāṇḍavaḥ. daradān saha kāmbojair ajayat pākaśāsaniḥ. yavanāṃś ca mahārāja śakāṃś ca vyajayad yudhi. kirātān sabhayān kharvān khalān kācān bahuvṛtān. nīrān utpāsikāṃś caiva mlecchāṃś cānyān sahasraśaḥ. tān sarvān ajayat pārtho dharmarājapriyepsayā.

प्रागुत्तरां दिशं ये च वसन्त्य् आश्रित्य दस्यवः। निवसन्ति वने ये च तान् सर्वान् अजयत् प्रभुः।

prāguttarāṃ diśaṃ ye ca vasanty āśritya dasyavaḥ. nivasanti vane ye ca tān sarvān ajayat prabhuḥ.

लोहान् परमकाम्बोजान् ऋषिकान् उत्तरान् अपि। सहितांस् तान् महाराज व्यजयत् पाकशासनिः।

lohān paramakāmbojān ṛṣikān uttarān api. sahitāṃs tān mahārāja vyajayat pākaśāsaniḥ.

ऋषिकेषु तु संग्रामो बभूवातिभयंकरः। तारकामयसंकाशः परमर्षिकपार्थयोः।

ṛṣikeṣu tu saṃgrāmo babhūvātibhayaṃkaraḥ. tārakāmayasaṃkāśaḥ paramarṣikapārthayoḥ.

स विजित्य ततो राजन्न् ऋषिकान् रणमूर्धनि। शुकोदरसमप्रख्यान् हयान् अष्टौ समानयत्। मयूरसदृशान् अन्यान् उभयान् एव चापरान्। जवनान् आशुगांश् चैव करार्थं समुपानयत्। ततः स जित्वा बीभत्सुर् भारतं वर्षकं तदा। जनमेजयः। अन्यान् वै दिव्यवर्षांश् च जितवान् कुलपर्वतान्। कथं स जितवान् पार्थो दिव्यान् वर्षान् सपर्वतान्। आनुपूर्व्याच् च मे शंस नामभिः सह वै द्विज। वैशंपायनः। स जित्वा भारतं वर्षं बलाद् राजा धनंजयः। दस्यूंश् चाप्य् अजयत् सर्वान् कुक्षौ हिमवतो बलात्।

sa vijitya tato rājann ṛṣikān raṇamūrdhani. śukodarasamaprakhyān hayān aṣṭau samānayat. mayūrasadṛśān anyān ubhayān eva cāparān. javanān āśugāṃś caiva karārthaṃ samupānayat. tataḥ sa jitvā bībhatsur bhārataṃ varṣakaṃ tadā. janamejayaḥ. anyān vai divyavarṣāṃś ca jitavān kulaparvatān. kathaṃ sa jitavān pārtho divyān varṣān saparvatān. ānupūrvyāc ca me śaṃsa nāmabhiḥ saha vai dvija. vaiśaṃpāyanaḥ. sa jitvā bhārataṃ varṣaṃ balād rājā dhanaṃjayaḥ. dasyūṃś cāpy ajayat sarvān kukṣau himavato balāt.

स विनिर्जित्य संग्रामे हिमवन्तं सनिष्कुटम्। श्वेतपर्वतम् आसाद्य न्यवसत् पुरुषर्षभः।

sa vinirjitya saṃgrāme himavantaṃ saniṣkuṭam. śvetaparvatam āsādya nyavasat puruṣarṣabhaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents