महाभारत 2.22 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←सभा पर्व→

←अध्याय 22→

[mh-2-22] • 58 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। भीमसेनस् ततः कृष्णम् उवाच यदुनन्दनम्। बुद्धिम् आस्थाय विपुलां जरासंधजिघांसया।

vaiśaṃpāyana uvāca. bhīmasenas tataḥ kṛṣṇam uvāca yadunandanam. buddhim āsthāya vipulāṃ jarāsaṃdhajighāṃsayā.

नायं पापो मया कृष्ण युक्तः स्याद् अनुरोधितुम्। प्राणेन यदुशार्दूल बद्धवङ्क्षणवाससा।

nāyaṃ pāpo mayā kṛṣṇa yuktaḥ syād anurodhitum. prāṇena yaduśārdūla baddhavaṅkṣaṇavāsasā.

एवम् उक्तस् ततः कृष्णः प्रत्युवाच वृकोदरम्। त्वरयन् पुरुषव्याघ्रो जरासंधवधेप्सया।

evam uktas tataḥ kṛṣṇaḥ pratyuvāca vṛkodaram. tvarayan puruṣavyāghro jarāsaṃdhavadhepsayā.

यत् ते दैवं परं सत्त्वं यच् च ते मातरिश्वनः। बलं भीम जरासंधे दर्शयाशु तद् अद्य नः। बले तुभ्यं महाबाहो तम् इमं जहि मागधम्। तवैष वध्यो दुर्बुद्धिर् जरासंधो महारथः। इत्य् अन्तरिक्षे त्व् अश्रौषं यदा वायुर् अपोह्यते। गोमन्ते पर्वतश्रेष्ठे येनैष परिमोक्षितः। बलदेवभुजं प्राप्य को ऽन्यो जीवेत मागधात्। तद् अस्य मृत्युर् विहितस् त्वद् ऋते न महाबल। वायुं चिन्त्य महाबाहो जहि त्वं मगधाधिपम्। एवम् उक्तस् तदा भीमो मनसा चिन्त्य मारुतम्। जनार्दनं नमस्यैव परिष्वज्य च फल्गुनम्।

yat te daivaṃ paraṃ sattvaṃ yac ca te mātariśvanaḥ. balaṃ bhīma jarāsaṃdhe darśayāśu tad adya naḥ. bale tubhyaṃ mahābāho tam imaṃ jahi māgadham. tavaiṣa vadhyo durbuddhir jarāsaṃdho mahārathaḥ. ity antarikṣe tv aśrauṣaṃ yadā vāyur apohyate. gomante parvataśreṣṭhe yenaiṣa parimokṣitaḥ. baladevabhujaṃ prāpya ko 'nyo jīveta māgadhāt. tad asya mṛtyur vihitas tvad ṛte na mahābala. vāyuṃ cintya mahābāho jahi tvaṃ magadhādhipam. evam uktas tadā bhīmo manasā cintya mārutam. janārdanaṃ namasyaiva pariṣvajya ca phalgunam.

एवम् उक्तस् तदा भीमो जरासंधम् अरिंदमः। उत्क्षिप्य भ्रामयद् राजन् बलवन्तं महाबलः।

evam uktas tadā bhīmo jarāsaṃdham ariṃdamaḥ. utkṣipya bhrāmayad rājan balavantaṃ mahābalaḥ.

भ्रामयित्वा शतगुणं भुजाभ्यां भरतर्षभ। बभञ्ज पृष्ठे संक्षिप्य निष्पिष्य विननाद च। करे गृहीत्वा चरणं द्वेधा चक्रे महाबलः।

bhrāmayitvā śataguṇaṃ bhujābhyāṃ bharatarṣabha. babhañja pṛṣṭhe saṃkṣipya niṣpiṣya vinanāda ca. kare gṛhītvā caraṇaṃ dvedhā cakre mahābalaḥ.

तस्य निष्पिष्यमाणस्य पाण्डवस्य च गर्जतः। अभवत् तुमुलो नादः सर्वप्राणिभयंकरः। स वामपादं संकृष्य गृहीत्वा दक्षिणे महे। द्विधा चकार तं पार्थो जरासंधं महाबलम्।

tasya niṣpiṣyamāṇasya pāṇḍavasya ca garjataḥ. abhavat tumulo nādaḥ sarvaprāṇibhayaṃkaraḥ. sa vāmapādaṃ saṃkṛṣya gṛhītvā dakṣiṇe mahe. dvidhā cakāra taṃ pārtho jarāsaṃdhaṃ mahābalam.

वित्रेसुर् मागधाः सर्वे स्त्रीणां गर्भाश् च सुस्रुवुः। भीमसेनस्य नादेन जरासंधस्य चैव ह।

vitresur māgadhāḥ sarve strīṇāṃ garbhāś ca susruvuḥ. bhīmasenasya nādena jarāsaṃdhasya caiva ha.

किं नु स्विद् धिमवान् भिन्नः किं नु स्विद् दीर्यते मही। इति स्म मागधा जज्ञुर् भीमसेनस्य निस्वनात्। गृहीत्वा पादयोः शत्रुं पातयाम् आस भूतले। एकं पादं पदाक्रम्य दोर्भ्याम् अन्यं प्रगृह्य च। गुदतः पाटयाम् आस शाखाम् इव महागजः। एकपादोरुवृषणकटिहृत्पृष्ठनासिके। एकबाह्वक्षिभ्रूकर्णे शकले ददृशुः प्रजाः। वीक्ष्य भीमं ततः कृष्णो नऌअं जग्राह पाणिना। द्विधा व्यतिलिखत् तं तु जरासंधवधं प्रति। ततस् त्व् आज्ञाय तस्यै। त्रं प्राक्षिपद् विननाद च। पुनः संधाय तु तदा जरासंधः प्रतापवान्। भीमेन सह संगम्य बाहुयुद्धं चकार ह। तयोः समभवद् युद्धं तुमुलं रोमहर्षणम्। सर्वलोकक्षयकरं सर्व। द्य माधवः। व्यत्यस्य प्राक्षिपत् तत् तु जरासंधवधेप्सया। भीमसेनस् तदाज्ञात्वा निर्बिभेद च मागधम्। द्विधा व्यत्यस्य पादेन प्राक्षिपच् च ननाद ह। शुष्कमांसास्थिमेदोसृग् भिन्नमस्तकपिण्डकः। शवभूतस् तदा राजन् पिण्डीकृत इवाबभौ।

kiṃ nu svid dhimavān bhinnaḥ kiṃ nu svid dīryate mahī. iti sma māgadhā jajñur bhīmasenasya nisvanāt. gṛhītvā pādayoḥ śatruṃ pātayām āsa bhūtale. ekaṃ pādaṃ padākramya dorbhyām anyaṃ pragṛhya ca. gudataḥ pāṭayām āsa śākhām iva mahāgajaḥ. ekapādoruvṛṣaṇakaṭihṛtpṛṣṭhanāsike. ekabāhvakṣibhrūkarṇe śakale dadṛśuḥ prajāḥ. vīkṣya bhīmaṃ tataḥ kṛṣṇo naḷaṃ jagrāha pāṇinā. dvidhā vyatilikhat taṃ tu jarāsaṃdhavadhaṃ prati. tatas tv ājñāya tasyai. traṃ prākṣipad vinanāda ca. punaḥ saṃdhāya tu tadā jarāsaṃdhaḥ pratāpavān. bhīmena saha saṃgamya bāhuyuddhaṃ cakāra ha. tayoḥ samabhavad yuddhaṃ tumulaṃ romaharṣaṇam. sarvalokakṣayakaraṃ sarva. dya mādhavaḥ. vyatyasya prākṣipat tat tu jarāsaṃdhavadhepsayā. bhīmasenas tadājñātvā nirbibheda ca māgadham. dvidhā vyatyasya pādena prākṣipac ca nanāda ha. śuṣkamāṃsāsthimedosṛg bhinnamastakapiṇḍakaḥ. śavabhūtas tadā rājan piṇḍīkṛta ivābabhau.

ततो राजकुलद्वारि प्रसुप्तम् इव तं नृपम्। रात्रौ परासुम् उत्सृज्य निश्चक्रमुर् अरिंदमाः।

tato rājakuladvāri prasuptam iva taṃ nṛpam. rātrau parāsum utsṛjya niścakramur ariṃdamāḥ.

जरासंधरथं कृष्णो योजयित्वा पताकिनम्। आरोप्य भ्रातरौ चैव मोक्षयाम् आस बान्धवान्।

jarāsaṃdharathaṃ kṛṣṇo yojayitvā patākinam. āropya bhrātarau caiva mokṣayām āsa bāndhavān.

ते वै रत्नभुजं कृष्णं रत्नार्हं पृथिवीश्वराः। राजानश् चक्रुर् आसाद्य मोक्षिता महतो भयात्।

te vai ratnabhujaṃ kṛṣṇaṃ ratnārhaṃ pṛthivīśvarāḥ. rājānaś cakrur āsādya mokṣitā mahato bhayāt.

अक्षतः शस्त्रसंपन्नो जितारिः सह राजभिः। रथम् आस्थाय तं दिव्यं निर्जगाम गिरिव्रजात्। उष्ट्राणां शतसाहस्रं वाहयित्वा धनं बहु। महार्हाणि च रत्नानि रजतं काञ्चनं तथा। सहदेवं प्रतिष्ठाप्य स्वाधीनं च गिरिव्रजे। चतुरङ्गबलैः सार्धं निर्जगाम गिरिव्रजात्।

akṣataḥ śastrasaṃpanno jitāriḥ saha rājabhiḥ. ratham āsthāya taṃ divyaṃ nirjagāma girivrajāt. uṣṭrāṇāṃ śatasāhasraṃ vāhayitvā dhanaṃ bahu. mahārhāṇi ca ratnāni rajataṃ kāñcanaṃ tathā. sahadevaṃ pratiṣṭhāpya svādhīnaṃ ca girivraje. caturaṅgabalaiḥ sārdhaṃ nirjagāma girivrajāt.

यः स सोदर्यवान् नाम द्वियोधः कृष्णसारथिः। अभ्यासघाती संदृश्यो दुर्जयः सर्वराजभिः।

yaḥ sa sodaryavān nāma dviyodhaḥ kṛṣṇasārathiḥ. abhyāsaghātī saṃdṛśyo durjayaḥ sarvarājabhiḥ.

भीमार्जुनाभ्यां योधाभ्याम् आस्थितः कृष्णसारथिः। शुशुभे रथवर्यो ऽसौ दुर्जयः सर्वधन्विभिः।

bhīmārjunābhyāṃ yodhābhyām āsthitaḥ kṛṣṇasārathiḥ. śuśubhe rathavaryo 'sau durjayaḥ sarvadhanvibhiḥ.

शक्रविष्णू हि संग्रामे चेरतुस् तारकामये। रथेन तेन तं कृष्ण उपारुह्य ययौ तदा। एवम् एतौ महाबाहू तदा दुष्करकारिणौ। कृष्णप्रणीतौ लोके ऽस्मिन् रथे को द्रष्टुम् अर्हति। इत्य् अवोचन् व्रजन्तं तं जरासंधपुरालयाः। वासुदेवं नरश्रेष्ठं युक्तं वातजवैर् हयैः।

śakraviṣṇū hi saṃgrāme ceratus tārakāmaye. rathena tena taṃ kṛṣṇa upāruhya yayau tadā. evam etau mahābāhū tadā duṣkarakāriṇau. kṛṣṇapraṇītau loke 'smin rathe ko draṣṭum arhati. ity avocan vrajantaṃ taṃ jarāsaṃdhapurālayāḥ. vāsudevaṃ naraśreṣṭhaṃ yuktaṃ vātajavair hayaiḥ.

तप्तचामीकराभेण किङ्किणीजालमालिना। मेघनिर्घोषनादेन जैत्रेणामित्रघातिना।

taptacāmīkarābheṇa kiṅkiṇījālamālinā. meghanirghoṣanādena jaitreṇāmitraghātinā.

येन शक्रो दानवानां जघान नवतीर् नव। तं प्राप्य समहृष्यन्त रथं ते पुरुषर्षभाः।

yena śakro dānavānāṃ jaghāna navatīr nava. taṃ prāpya samahṛṣyanta rathaṃ te puruṣarṣabhāḥ.

ततः कृष्णं महाबाहुं भ्रातृभ्यां सहितं तदा। रथस्थं मागधा दृष्ट्वा समपद्यन्त विस्मिताः।

tataḥ kṛṣṇaṃ mahābāhuṃ bhrātṛbhyāṃ sahitaṃ tadā. rathasthaṃ māgadhā dṛṣṭvā samapadyanta vismitāḥ.

हयैर् दिव्यैः समायुक्तो रथो वायुसमो जवे। अधिष्ठितः स शुशुभे कृष्णेनातीव भारत।

hayair divyaiḥ samāyukto ratho vāyusamo jave. adhiṣṭhitaḥ sa śuśubhe kṛṣṇenātīva bhārata.

असङ्गी देवविहितस् तस्मिन् रथवरे ध्वजः। योजनाद् ददृशे श्रीमान् इन्द्रायुधसमप्रभः।

asaṅgī devavihitas tasmin rathavare dhvajaḥ. yojanād dadṛśe śrīmān indrāyudhasamaprabhaḥ.

चिन्तयाम् आस कृष्णो ऽथ गरुत्मन्तं स चाभ्ययात्। क्षणे तस्मिन् स तेनासीच् चैत्ययूप इवोच्छ्रितः।

cintayām āsa kṛṣṇo 'tha garutmantaṃ sa cābhyayāt. kṣaṇe tasmin sa tenāsīc caityayūpa ivocchritaḥ.

व्यादितास्यैर् महानादैः सह भूतैर् ध्वजालयैः। तस्थौ रथवरे तस्मिन् गरुत्मान् पन्नगाशनः।

vyāditāsyair mahānādaiḥ saha bhūtair dhvajālayaiḥ. tasthau rathavare tasmin garutmān pannagāśanaḥ.

दुर्निरीक्ष्यो हि भूतानां तेजसाभ्यधिकं बभौ। आदित्य इव मध्याह्ने सहस्रकिरणावृतः।

durnirīkṣyo hi bhūtānāṃ tejasābhyadhikaṃ babhau. āditya iva madhyāhne sahasrakiraṇāvṛtaḥ.

न स सज्जति वृक्षेषु शस्त्रैश् चापि न रिष्यते। दिव्यो ध्वजवरो राजन् दृश्यते देवमानुषैः।

na sa sajjati vṛkṣeṣu śastraiś cāpi na riṣyate. divyo dhvajavaro rājan dṛśyate devamānuṣaiḥ.

तम् आस्थाय रथं दिव्यं पर्जन्यसमनिस्वनम्। निर्ययौ पुरुषव्याघ्रः पाण्डवाभ्यां सहाच्युतः।

tam āsthāya rathaṃ divyaṃ parjanyasamanisvanam. niryayau puruṣavyāghraḥ pāṇḍavābhyāṃ sahācyutaḥ.

यं लेभे वासवाद् राजा वसुस् तस्माद् बृहद्रथः। बृहद्रथात् क्रमेणैव प्राप्तो बार्हद्रथं नृपम्।

yaṃ lebhe vāsavād rājā vasus tasmād bṛhadrathaḥ. bṛhadrathāt krameṇaiva prāpto bārhadrathaṃ nṛpam.

स निर्ययौ महाबाहुः पुण्डरीकेक्षणस् ततः। गिरिव्रजाद् बहिस् तस्थौ समे देशे महायशाः।

sa niryayau mahābāhuḥ puṇḍarīkekṣaṇas tataḥ. girivrajād bahis tasthau same deśe mahāyaśāḥ.

तत्रैनं नागराः सर्वे सत्कारेणाभ्ययुस् तदा। ब्राह्मणप्रमुखा राजन् विधिदृष्टेन कर्मणा।

tatrainaṃ nāgarāḥ sarve satkāreṇābhyayus tadā. brāhmaṇapramukhā rājan vidhidṛṣṭena karmaṇā.

बन्धनाद् विप्रमुक्ताश् च राजानो मधुसूदनम्। पूजयाम् आसुर् ऊचुश् च सान्त्वपूर्वम् इदं वचः।

bandhanād vipramuktāś ca rājāno madhusūdanam. pūjayām āsur ūcuś ca sāntvapūrvam idaṃ vacaḥ.

नैतच् चित्रं महाबाहो त्वयि देवकिनन्दन। भीमार्जुनबलोपेते धर्मस्य परिपालनम्।

naitac citraṃ mahābāho tvayi devakinandana. bhīmārjunabalopete dharmasya paripālanam.

जरासंधह्रदे घोरे दुःखपङ्के निमज्जताम्। राज्ञां समभ्युद्धरणं यद् इदं कृतम् अद्य ते।

jarāsaṃdhahrade ghore duḥkhapaṅke nimajjatām. rājñāṃ samabhyuddharaṇaṃ yad idaṃ kṛtam adya te.

विष्णो समवसन्नानां गिरिदुर्गे सुदारुणे। दिष्ट्या मोक्षाद् यशो दीप्तम् आप्तं ते पुरुषोत्तम।

viṣṇo samavasannānāṃ giridurge sudāruṇe. diṣṭyā mokṣād yaśo dīptam āptaṃ te puruṣottama.

किं कुर्मः पुरुषव्याघ्र ब्रवीहि पुरुषर्षभ। कृतम् इत्य् एव तज् ज्ञेयं नृपैर् यद्य् अपि दुष्करम्।

kiṃ kurmaḥ puruṣavyāghra bravīhi puruṣarṣabha. kṛtam ity eva taj jñeyaṃ nṛpair yady api duṣkaram.

तान् उवाच हृषीकेशः समाश्वास्य महामनाः। युधिष्ठिरो राजसूयं क्रतुम् आहर्तुम् इच्छति।

tān uvāca hṛṣīkeśaḥ samāśvāsya mahāmanāḥ. yudhiṣṭhiro rājasūyaṃ kratum āhartum icchati.

तस्य धर्मप्रवृत्तस्य पार्थिवत्वं चिकीर्षतः। सर्वैर् भवद्भिर् यज्ञार्थे साहाय्यं दीयताम् इति।

tasya dharmapravṛttasya pārthivatvaṃ cikīrṣataḥ. sarvair bhavadbhir yajñārthe sāhāyyaṃ dīyatām iti.

ततः प्रतीतमनसस् ते नृपा भरतर्षभ। तथेत्य् एवाब्रुवन् सर्वे प्रतिजज्ञुश् च तां गिरम्।

tataḥ pratītamanasas te nṛpā bharatarṣabha. tathety evābruvan sarve pratijajñuś ca tāṃ giram.

रत्नभाजं च दाशार्हं चक्रुस् ते पृथिवीश्वराः। कृच्छ्राज् जग्राह गोविन्दस् तेषां तदनुकम्पया।

ratnabhājaṃ ca dāśārhaṃ cakrus te pṛthivīśvarāḥ. kṛcchrāj jagrāha govindas teṣāṃ tadanukampayā.

जरासंधात्मजश् चैव सहदेवो महारथः। निर्ययौ सजनामात्यः पुरस्कृत्य पुरोहितम्।

jarāsaṃdhātmajaś caiva sahadevo mahārathaḥ. niryayau sajanāmātyaḥ puraskṛtya purohitam.

स नीचैः प्रश्रितो भूत्वा बहुरत्नपुरोगमः। सहदेवो नृणां देवं वासुदेवम् उपस्थितः। सहदेवः। यत् कृतं पुरुषव्याघ्र मम पित्रा जनार्दन। तत् ते हृदि महाबाहो न कार्यं पुरुषोत्तम। त्वां प्रपन्नो ऽस्मि गोविन्द प्रसादं कुरु मे प्रभो। पितुर् इच्छामि संस्कारं कर्तुं देवकिनन्दन। त्वत्तो ऽभ्यनुज्ञां संप्राप्य भीमसेनात् तथार्जुनात्। वैशंपायनः। निर्भयो विचरिष्यामि यथाकामं यथासुखम्। एवं विज्ञाप्यमानस्य सहदेवस्य मारिष। प्रहृष्टो देवकीपुत्रः पाण्डवौ च महारथौ। क्रियतां संस्क्रिया राजन् पितुस् त इति चाब्रुवन्। तच् छ्रुत्वा वासुदेवस्य पार्थयोश् च मागधः। प्रविश्य नगरं तूर्णं सह मन्त्रिभिर् अप्य् उत। चितां चन्दनकाष्ठैश् च कालेयसरलैस् तथा। कालागुरुसुगन्धैश् च तैलैश् च विविधैर् अपि। घृतधाराक्षतैश् चैव सुमनोभिश् च मागधम्। समन्ताद् अवकीर्यन्त दह्यन्तं मगधाधिपम्। उदकं तस्य चक्रे ऽथ सहदेवः सहानुजः। कृत्वा पितुः स्वर्गगतिं निर्ययौ यत्र केशवः। पाण्डवौ च महाभागौ भीमसेनार्जुनाव् उभौ। स प्रह्वः प्राञ्जलिर् भूत्वा विज्ञापयत माधवम्। इमे रत्नानि भूरीणि गोजाविमहिषादयः। हस्तिनो ऽश्वाश् च गोविन्द वासांसि विविधानि च। दीयतां धर्मराजाय यथा वा मन्यते भवान्।

sa nīcaiḥ praśrito bhūtvā bahuratnapurogamaḥ. sahadevo nṛṇāṃ devaṃ vāsudevam upasthitaḥ. sahadevaḥ. yat kṛtaṃ puruṣavyāghra mama pitrā janārdana. tat te hṛdi mahābāho na kāryaṃ puruṣottama. tvāṃ prapanno 'smi govinda prasādaṃ kuru me prabho. pitur icchāmi saṃskāraṃ kartuṃ devakinandana. tvatto 'bhyanujñāṃ saṃprāpya bhīmasenāt tathārjunāt. vaiśaṃpāyanaḥ. nirbhayo vicariṣyāmi yathākāmaṃ yathāsukham. evaṃ vijñāpyamānasya sahadevasya māriṣa. prahṛṣṭo devakīputraḥ pāṇḍavau ca mahārathau. kriyatāṃ saṃskriyā rājan pitus ta iti cābruvan. tac chrutvā vāsudevasya pārthayoś ca māgadhaḥ. praviśya nagaraṃ tūrṇaṃ saha mantribhir apy uta. citāṃ candanakāṣṭhaiś ca kāleyasaralais tathā. kālāgurusugandhaiś ca tailaiś ca vividhair api. ghṛtadhārākṣataiś caiva sumanobhiś ca māgadham. samantād avakīryanta dahyantaṃ magadhādhipam. udakaṃ tasya cakre 'tha sahadevaḥ sahānujaḥ. kṛtvā pituḥ svargagatiṃ niryayau yatra keśavaḥ. pāṇḍavau ca mahābhāgau bhīmasenārjunāv ubhau. sa prahvaḥ prāñjalir bhūtvā vijñāpayata mādhavam. ime ratnāni bhūrīṇi gojāvimahiṣādayaḥ. hastino 'śvāś ca govinda vāsāṃsi vividhāni ca. dīyatāṃ dharmarājāya yathā vā manyate bhavān.

भयार्ताय ततस् तस्मै कृष्णो दत्त्वाभयं तदा। आददे ऽस्य महार्हाणि रत्नानि पुरुषोत्तमः। सहदेवं जनार्दनः। मगधानां महीपालं। अभ्यषिञ्चत तत्रैव जरासंधात्मजं तदा।

bhayārtāya tatas tasmai kṛṣṇo dattvābhayaṃ tadā. ādade 'sya mahārhāṇi ratnāni puruṣottamaḥ. sahadevaṃ janārdanaḥ. magadhānāṃ mahīpālaṃ. abhyaṣiñcata tatraiva jarāsaṃdhātmajaṃ tadā.

गत्वैकत्वं च कृष्णेन पार्थाभ्यां चैव सत्कृतः। विवेश राजा मतिमान् पुनर् बार्हद्रथं पुरम्। अभिषिक्तो महाबाहुर् जारासंधिर् महात्मभिः। पार्थाभ्यां सहितः कृष्णः सर्वैश् च वसुधाधिपैः। यथावयः समागम्य विससर्ज नराधिपान्। विसृज्य सर्वान् नृपतीन् राजसूये महात्मभिः। आगन्तव्यं भवद्भिस् तु धर्मराजप्रियेप्सुभिः। एवम् उक्त्वा माधवेन सर्वे ते वसुधाधिपाः। एवम् अस्त्व् इति चाप्य् उक्त्वा समेताः परया मुदा। भीमार्जुनहृषीकेशाः प्रहृष्टाः प्रययुः सह। रत्नान्य् आदाय भूरीणि ज्वलन्तो रिपुसूदनाः।

gatvaikatvaṃ ca kṛṣṇena pārthābhyāṃ caiva satkṛtaḥ. viveśa rājā matimān punar bārhadrathaṃ puram. abhiṣikto mahābāhur jārāsaṃdhir mahātmabhiḥ. pārthābhyāṃ sahitaḥ kṛṣṇaḥ sarvaiś ca vasudhādhipaiḥ. yathāvayaḥ samāgamya visasarja narādhipān. visṛjya sarvān nṛpatīn rājasūye mahātmabhiḥ. āgantavyaṃ bhavadbhis tu dharmarājapriyepsubhiḥ. evam uktvā mādhavena sarve te vasudhādhipāḥ. evam astv iti cāpy uktvā sametāḥ parayā mudā. bhīmārjunahṛṣīkeśāḥ prahṛṣṭāḥ prayayuḥ saha. ratnāny ādāya bhūrīṇi jvalanto ripusūdanāḥ.

कृष्णस् तु सह पार्थाभ्यां श्रिया परमया ज्वलन्। रत्नान्य् आदाय भूरीणि प्रययौ पुष्करेक्षणः।

kṛṣṇas tu saha pārthābhyāṃ śriyā paramayā jvalan. ratnāny ādāya bhūrīṇi prayayau puṣkarekṣaṇaḥ.

इन्द्रप्रस्थम् उपागम्य पाण्डवाभ्यां सहाच्युतः। समेत्य धर्मराजानं प्रीयमाणो ऽभ्यभाषत।

indraprastham upāgamya pāṇḍavābhyāṃ sahācyutaḥ. sametya dharmarājānaṃ prīyamāṇo 'bhyabhāṣata.

दिष्ट्या भीमेन बलवाञ् जरासंधो निपातितः। राजानो मोक्षिताश् चेमे बन्धनान् नृपसत्तम।

diṣṭyā bhīmena balavāñ jarāsaṃdho nipātitaḥ. rājāno mokṣitāś ceme bandhanān nṛpasattama.

दिष्ट्या कुशलिनौ चेमौ भीमसेनधनंजयौ। पुनः स्वनगरं प्राप्ताव् अक्षताव् इति भारत।

diṣṭyā kuśalinau cemau bhīmasenadhanaṃjayau. punaḥ svanagaraṃ prāptāv akṣatāv iti bhārata.

ततो युधिष्ठिरः कृष्णं पूजयित्वा यथार्हतः। भीमसेनार्जुनौ चैव प्रहृष्टः परिषस्वजे।

tato yudhiṣṭhiraḥ kṛṣṇaṃ pūjayitvā yathārhataḥ. bhīmasenārjunau caiva prahṛṣṭaḥ pariṣasvaje.

ततः क्षीणे जरासंधे भ्रातृभ्यां विहितं जयम्। अजातशत्रुर् आसाद्य मुमुदे भ्रातृभिः सह। हृष्टश् च धर्मराड् वाक्यं जनार्दनम् अभाषत। त्वां प्राप्य पुरुषव्याघ्र भीमसेनेन पातितः। मागधो ऽसौ बलोन्मत्तो जरासंधः प्रतापवान्। राजसूयं क्रतुश्रेष्ठं प्राप्स्यामि विगतज्वरः। त्वद्बुद्धिबलम् आश्रित्य यागार्हो ऽस्मि जनार्दन। पीतं पृथिव्यां क्रुद्धेन यशस् ते पुरुषोत्तम। जरासंधवधेनैव प्राप्तास् ते विपुलाः श्रियः। एवं संभाष्य कौन्तेयः प्रादाद् रथवरं प्रभो। प्रतिगृह्य तु गोविन्दो जरासंधस्य तं रथम्। प्रहृष्टस् तस्य मुमुदे फल्गुनेन जनार्दनः। प्रीतिमान् अभवद् राजन् धर्मराजपुरस्कृतः।

tataḥ kṣīṇe jarāsaṃdhe bhrātṛbhyāṃ vihitaṃ jayam. ajātaśatrur āsādya mumude bhrātṛbhiḥ saha. hṛṣṭaś ca dharmarāḍ vākyaṃ janārdanam abhāṣata. tvāṃ prāpya puruṣavyāghra bhīmasenena pātitaḥ. māgadho 'sau balonmatto jarāsaṃdhaḥ pratāpavān. rājasūyaṃ kratuśreṣṭhaṃ prāpsyāmi vigatajvaraḥ. tvadbuddhibalam āśritya yāgārho 'smi janārdana. pītaṃ pṛthivyāṃ kruddhena yaśas te puruṣottama. jarāsaṃdhavadhenaiva prāptās te vipulāḥ śriyaḥ. evaṃ saṃbhāṣya kaunteyaḥ prādād rathavaraṃ prabho. pratigṛhya tu govindo jarāsaṃdhasya taṃ ratham. prahṛṣṭas tasya mumude phalgunena janārdanaḥ. prītimān abhavad rājan dharmarājapuraskṛtaḥ.

यथावयः समागम्य राजभिस् तैश् च पाण्डवः। सत्कृत्य पूजयित्वा च विससर्ज नराधिपान्।

yathāvayaḥ samāgamya rājabhis taiś ca pāṇḍavaḥ. satkṛtya pūjayitvā ca visasarja narādhipān.

युधिष्ठिराभ्यनुज्ञातास् ते नृपा हृष्टमानसाः। जग्मुः स्वदेशांस् त्वरिता यानैर् उच्चावचैस् ततः।

yudhiṣṭhirābhyanujñātās te nṛpā hṛṣṭamānasāḥ. jagmuḥ svadeśāṃs tvaritā yānair uccāvacais tataḥ.

एवं पुरुषशार्दूलो महाबुद्धिर् जनार्दनः। पाण्डवैर् घातयाम् आस जरासंधम् अरिं तदा।

evaṃ puruṣaśārdūlo mahābuddhir janārdanaḥ. pāṇḍavair ghātayām āsa jarāsaṃdham ariṃ tadā.

घातयित्वा जरासंधं बुद्धिपूर्वम् अरिंदमः। धर्मराजम् अनुज्ञाप्य पृथां कृष्णां च भारत।

ghātayitvā jarāsaṃdhaṃ buddhipūrvam ariṃdamaḥ. dharmarājam anujñāpya pṛthāṃ kṛṣṇāṃ ca bhārata.

सुभद्रां भीमसेनं च फल्गुनं यमजौ तथा। धौम्यम् आमन्त्रयित्वा च प्रययौ स्वां पुरीं प्रति। पाण्डवैर् अनुधावद्भिर् युधिष्ठिरपुरोगमैः। हर्षेण महता युक्तः प्राप्य चानुत्तमं यशः। जगाम हृष्टः कृष्णस् तु पुनर् द्वारवतीं पुरीम्।

subhadrāṃ bhīmasenaṃ ca phalgunaṃ yamajau tathā. dhaumyam āmantrayitvā ca prayayau svāṃ purīṃ prati. pāṇḍavair anudhāvadbhir yudhiṣṭhirapurogamaiḥ. harṣeṇa mahatā yuktaḥ prāpya cānuttamaṃ yaśaḥ. jagāma hṛṣṭaḥ kṛṣṇas tu punar dvāravatīṃ purīm.

तेनैव रथमुख्येन तरुणादित्यवर्चसा। धर्मराजविसृष्टेन दिव्येनानादयन् दिशः।

tenaiva rathamukhyena taruṇādityavarcasā. dharmarājavisṛṣṭena divyenānādayan diśaḥ.

ततो युधिष्ठिरमुखाः पाण्डवा भरतर्षभ। प्रदक्षिणम् अकुर्वन्त कृष्णम् अक्लिष्टकारिणम्।

tato yudhiṣṭhiramukhāḥ pāṇḍavā bharatarṣabha. pradakṣiṇam akurvanta kṛṣṇam akliṣṭakāriṇam.

ततो गते भगवति कृष्णे देवकिनन्दने। जयं लब्ध्वा सुविपुलं राज्ञाम् अभयदास् तदा।

tato gate bhagavati kṛṣṇe devakinandane. jayaṃ labdhvā suvipulaṃ rājñām abhayadās tadā.

संवर्धितौजसो भूयः कर्मणा तेन भारत। द्रौपद्याः पाण्डवा राजन् परां प्रीतिम् अवर्धयन्।

saṃvardhitaujaso bhūyaḥ karmaṇā tena bhārata. draupadyāḥ pāṇḍavā rājan parāṃ prītim avardhayan.

तस्मिन् काले तु यद् युक्तं धर्मकामार्थसंहितम्। तद् राजा धर्मतश् चक्रे राज्यपालनकीर्तिमान्।

tasmin kāle tu yad yuktaṃ dharmakāmārthasaṃhitam. tad rājā dharmataś cakre rājyapālanakīrtimān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...