महाभारत 2.19 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←सभा पर्व→

←अध्याय 19→

[mh-2-19] • 50 श्लोकाः

वासुदेव उवाच। एष पार्थ महान् स्वादुः पशुमान् नित्यम् अम्बुमान्। निरामयः सुवेश्माढ्यो निवेशो मागधः शुभः। पुष्पौषधिफलोपेतो धनधान्यसमृद्धिमान्।

vāsudeva uvāca. eṣa pārtha mahān svāduḥ paśumān nityam ambumān. nirāmayaḥ suveśmāḍhyo niveśo māgadhaḥ śubhaḥ. puṣpauṣadhiphalopeto dhanadhānyasamṛddhimān.

वैहारो विपुलः शैलो वराहो वृषभस् तथा। तथैवर्षिगिरिस् तात शुभाश् चैत्यकपञ्चमाः।

vaihāro vipulaḥ śailo varāho vṛṣabhas tathā. tathaivarṣigiris tāta śubhāś caityakapañcamāḥ.

एते पञ्च महाशृङ्गाः पर्वताः शीतलद्रुमाः। रक्षन्तीवाभिसंहत्य संहताङ्गा गिरिव्रजम्।

ete pañca mahāśṛṅgāḥ parvatāḥ śītaladrumāḥ. rakṣantīvābhisaṃhatya saṃhatāṅgā girivrajam.

पुष्पवेष्टितशाखाग्रैर् गन्धवद्भिर् मनोरमैः। निगूढा इव लोध्राणां वनैः कामिजनप्रियैः। यत्र दीर्घतमा नाम ऋषिः परमयन्त्रितः।

puṣpaveṣṭitaśākhāgrair gandhavadbhir manoramaiḥ. nigūḍhā iva lodhrāṇāṃ vanaiḥ kāmijanapriyaiḥ. yatra dīrghatamā nāma ṛṣiḥ paramayantritaḥ.

शूद्रायां गौतमो यत्र महात्मा संशितव्रतः। औशीनर्याम् अजनयत् काक्षीवादीन् सुतान् ऋषिः।

śūdrāyāṃ gautamo yatra mahātmā saṃśitavrataḥ. auśīnaryām ajanayat kākṣīvādīn sutān ṛṣiḥ.

गौतमः क्षयणाद् अस्माद् अथासौ तत्र वेश्मनि। भजते मागधं वंशं स नृपाणाम् अनुग्रहात्।

gautamaḥ kṣayaṇād asmād athāsau tatra veśmani. bhajate māgadhaṃ vaṃśaṃ sa nṛpāṇām anugrahāt.

अङ्गवङ्गादयश् चैव राजानः सुमहाबलाः। गौतमक्षयम् अभ्येत्य रमन्ते स्म पुरार्जुन।

aṅgavaṅgādayaś caiva rājānaḥ sumahābalāḥ. gautamakṣayam abhyetya ramante sma purārjuna.

वनराजीस् तु पश्येमाः प्रियालानां मनोरमाः। लोध्राणां च शुभाः पार्थ गौतमौकःसमीपजाः। राजन् राजीवलोचन। पुंनागानां नगानां च।

vanarājīs tu paśyemāḥ priyālānāṃ manoramāḥ. lodhrāṇāṃ ca śubhāḥ pārtha gautamaukaḥsamīpajāḥ. rājan rājīvalocana. puṃnāgānāṃ nagānāṃ ca.

अर्बुदः शक्रवापी च पन्नगौ शत्रुतापनौ। स्वस्तिकस्यालयश् चात्र मणिनागस्य चोत्तमः।

arbudaḥ śakravāpī ca pannagau śatrutāpanau. svastikasyālayaś cātra maṇināgasya cottamaḥ.

अपरिहार्या मेघानां मागधेयं मणेः कृते। कौशिको मणिमांश् चैव ववृधाते ह्य् अनुग्रहम्। एवं प्राप्य पुरं रम्यं दुराधर्षं समन्ततः। पाण्डरे विपुले चैव तथा वाराहके ऽपि च। चैत्यके च गिरिश्रेष्ठे मातङ्गे च शिलोच्चये। एतेषु पर्वतेन्द्रेषु सर्वसिद्धिसमालयाः। यतीनाम् आश्रमाश् चैव मुनीनां च महात्मनाम्। वृषभस्य तमालस्य महावीर्यस्य वै तथा। गन्धर्वरक्षसां चैव नागानां च तथालयाः। कक्षीवतस् तपोवीर्यात् तपोदा इति विश्रुताः। पुण्यतीर्थाश् च ते सर्वे सिद्धानां चैव कीर्तिताः। मणेश् च दर्शनाद् एव भद्रं हि शिवम् आप्नुयात्।

aparihāryā meghānāṃ māgadheyaṃ maṇeḥ kṛte. kauśiko maṇimāṃś caiva vavṛdhāte hy anugraham. evaṃ prāpya puraṃ ramyaṃ durādharṣaṃ samantataḥ. pāṇḍare vipule caiva tathā vārāhake 'pi ca. caityake ca giriśreṣṭhe mātaṅge ca śiloccaye. eteṣu parvatendreṣu sarvasiddhisamālayāḥ. yatīnām āśramāś caiva munīnāṃ ca mahātmanām. vṛṣabhasya tamālasya mahāvīryasya vai tathā. gandharvarakṣasāṃ caiva nāgānāṃ ca tathālayāḥ. kakṣīvatas tapovīryāt tapodā iti viśrutāḥ. puṇyatīrthāś ca te sarve siddhānāṃ caiva kīrtitāḥ. maṇeś ca darśanād eva bhadraṃ hi śivam āpnuyāt.

अर्थसिद्धिं त्व् अनपगां जरासंधो ऽभिमन्यते। वयम् आसादने तस्य दर्पम् अद्य निहन्म हि।

arthasiddhiṃ tv anapagāṃ jarāsaṃdho 'bhimanyate. vayam āsādane tasya darpam adya nihanma hi.

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्त्वा ततः सर्वे भ्रातरो विपुलौजसः। वार्ष्णेयः पाण्डवेयौ च प्रतस्थुर् मागधं पुरम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktvā tataḥ sarve bhrātaro vipulaujasaḥ. vārṣṇeyaḥ pāṇḍaveyau ca pratasthur māgadhaṃ puram.

तुष्टपुष्टजनोपेतं चातुर्वर्ण्यजनाकुलम्। स्फीतोत्सवम् अनाधृष्यम् आसेदुश् च गिरिव्रजम्। पुरद्वारम् अपास्य त्वम् अद्वारेण प्रविश्य ते।

tuṣṭapuṣṭajanopetaṃ cāturvarṇyajanākulam. sphītotsavam anādhṛṣyam āseduś ca girivrajam. puradvāram apāsya tvam advāreṇa praviśya te.

ते ऽथ द्वारम् अनासाद्य पुरस्य गिरिम् उच्छ्रितम्। बार्हद्रथैः पूज्यमानं तथा नगरवासिभिः।

te 'tha dvāram anāsādya purasya girim ucchritam. bārhadrathaiḥ pūjyamānaṃ tathā nagaravāsibhiḥ.

यत्र माषादम् ऋषभम् आससाद बृहद्रथः। तं हत्वा माषनालाश् च तिस्रो भेरीर् अकारयत्।

yatra māṣādam ṛṣabham āsasāda bṛhadrathaḥ. taṃ hatvā māṣanālāś ca tisro bherīr akārayat.

आनह्य चर्मणा तेन स्थापयाम् आस स्वे पुरे। यत्र ताः प्राणदन् भेर्यो दिव्यपुष्पावचूर्णिताः। भङ्क्त्वा भेरीत्रयं ते ऽपि चैत्यप्राकारम् आद्रवन्। द्वारतो ऽभिमुखाः सर्वे ययुर् नानायुधास् तदा। घोरनादं नदन्त्य् एते परचक्रागमे सदा। श्रुत्वा नादं महाघोरं गिरिव्रजनिवासिनः।

ānahya carmaṇā tena sthāpayām āsa sve pure. yatra tāḥ prāṇadan bheryo divyapuṣpāvacūrṇitāḥ. bhaṅktvā bherītrayaṃ te 'pi caityaprākāram ādravan. dvārato 'bhimukhāḥ sarve yayur nānāyudhās tadā. ghoranādaṃ nadanty ete paracakrāgame sadā. śrutvā nādaṃ mahāghoraṃ girivrajanivāsinaḥ.

मागधानां सुरुचिरं चैत्यकान्तं समाद्रवन्। शिरसीव जिघांसन्तो जरासंधजिघांसवः।

māgadhānāṃ suruciraṃ caityakāntaṃ samādravan. śirasīva jighāṃsanto jarāsaṃdhajighāṃsavaḥ.

स्थिरं सुविपुलं शृङ्गं सुमहान्तं पुरातनम्। अर्चितं माल्यदामैश् च सततं सुप्रतिष्ठितम्।

sthiraṃ suvipulaṃ śṛṅgaṃ sumahāntaṃ purātanam. arcitaṃ mālyadāmaiś ca satataṃ supratiṣṭhitam.

विपुलैर् बाहुभिर् वीरास् ते ऽभिहत्याभ्यपातयन्। ततस् ते मागधं दृष्ट्वा पुरं प्रविविशुस् तदा। दृष्ट्वा तु दुर्निमित्तं तद् ब्राह्मणा वेदपारगाः। शान्तिदानजपैर् होमैर् देवान् अप्रीणयंस् तदा।

vipulair bāhubhir vīrās te 'bhihatyābhyapātayan. tatas te māgadhaṃ dṛṣṭvā puraṃ praviviśus tadā. dṛṣṭvā tu durnimittaṃ tad brāhmaṇā vedapāragāḥ. śāntidānajapair homair devān aprīṇayaṃs tadā.

एतस्मिन्न् एव काले तु जरासंधं समर्चयन्। पर्यग्नि कुर्वंश् च नृपं द्विरदस्थं पुरोहिताः। ततस् तच्छान्तये राजा जरासंधः प्रतापवान्। दीक्षितो नियमस्थो ऽसाव् उपवासपरो ऽभवत्। नीराजयन्ति दीपैस् तं कालमृत्युहरैर् जपैः। एतस्मिन्न् एव काले तु कृष्णभीमधनंजयाः।

etasminn eva kāle tu jarāsaṃdhaṃ samarcayan. paryagni kurvaṃś ca nṛpaṃ dviradasthaṃ purohitāḥ. tatas tacchāntaye rājā jarāsaṃdhaḥ pratāpavān. dīkṣito niyamastho 'sāv upavāsaparo 'bhavat. nīrājayanti dīpais taṃ kālamṛtyuharair japaiḥ. etasminn eva kāle tu kṛṣṇabhīmadhanaṃjayāḥ.

स्नातकव्रतिनस् ते तु बाहुशस्त्रा निरायुधाः। पश्यन्तः पुरसौभाग्यम् ऊर्जितां च पुरश्रियम्। युयुत्सवः प्रविविशुर् जरासंधेन भारत।

snātakavratinas te tu bāhuśastrā nirāyudhāḥ. paśyantaḥ purasaubhāgyam ūrjitāṃ ca puraśriyam. yuyutsavaḥ praviviśur jarāsaṃdhena bhārata.

भक्ष्यमाल्यापणानां च ददृशुः श्रियम् उत्तमाम्। विपणिं रत्नवाससाम्। दिव्यनानापणानां च। स्फीतां सर्वगुणोपेतां सर्वकामसमृद्धिनीम्।

bhakṣyamālyāpaṇānāṃ ca dadṛśuḥ śriyam uttamām. vipaṇiṃ ratnavāsasām. divyanānāpaṇānāṃ ca. sphītāṃ sarvaguṇopetāṃ sarvakāmasamṛddhinīm.

तां तु दृष्ट्वा समृद्धिं ते वीथ्यां तस्यां नरोत्तमाः। राजमार्गेण गच्छन्तः कृष्णभीमधनंजयाः।

tāṃ tu dṛṣṭvā samṛddhiṃ te vīthyāṃ tasyāṃ narottamāḥ. rājamārgeṇa gacchantaḥ kṛṣṇabhīmadhanaṃjayāḥ.

बलाद् गृहीत्वा माल्यानि मालाकारान् महाबलाः। कर्पूरशृङ्गं कोष्टं च सफलं चान्तरापणे। वैश्याद् बलाद् गृहीत्वा ते विहृत्य च महारथाः। विरागवसनाः सर्वे स्रग्विणो मृष्टकुण्डलाः।

balād gṛhītvā mālyāni mālākārān mahābalāḥ. karpūraśṛṅgaṃ koṣṭaṃ ca saphalaṃ cāntarāpaṇe. vaiśyād balād gṛhītvā te vihṛtya ca mahārathāḥ. virāgavasanāḥ sarve sragviṇo mṛṣṭakuṇḍalāḥ.

निवेशनम् अथाजग्मुर् जरासंधस्य धीमतः। गोवासम् इव वीक्षन्तः सिंहा हैमवता यथा।

niveśanam athājagmur jarāsaṃdhasya dhīmataḥ. govāsam iva vīkṣantaḥ siṃhā haimavatā yathā.

शैलस्तम्भनिभास् तेषां चन्दनागुरुभूषिताः। अशोभन्त महाराज बाहवो बाहुशालिनाम्।

śailastambhanibhās teṣāṃ candanāgurubhūṣitāḥ. aśobhanta mahārāja bāhavo bāhuśālinām.

तान् दृष्ट्वा द्विरदप्रख्याञ् शालस्कन्धान् इवोद्गतान्। व्यूढोरस्कान् मागधानां विस्मयः समजायत। अद्वारेणाभ्यवस्कन्द्य विविशुर् मागधालयम्।

tān dṛṣṭvā dviradaprakhyāñ śālaskandhān ivodgatān. vyūḍhoraskān māgadhānāṃ vismayaḥ samajāyata. advāreṇābhyavaskandya viviśur māgadhālayam.

ते त्व् अतीत्य जनाकीर्णास् तिस्रः कक्ष्या नरर्षभाः। अहंकारेण राजानम् उपतस्थुर् महाबलाः। भोशब्देनैव राजानम् ऊचुस् ते तु महारथाः। आयुष्मान् भव सौम्येति वदेद् विप्राभिवादने। विजयं बाहुजं ब्रूयाद् वैश्ये नष्ट इतीरयेत्। आरोग्यं पादजे ब्रूयाच् छत्रौ नोशब्दम् ईरयेत्। राजदत्तेष्व् अनर्घ्येषु न निषेदुस् तदासने। पादेनासनम् आकृष्य तस्मिन्न् उपविशेद् रिपुः। भूतले वाप्य् अनास्तीर्णे शत्रुवेश्मन्य् अयं क्रमः।

te tv atītya janākīrṇās tisraḥ kakṣyā nararṣabhāḥ. ahaṃkāreṇa rājānam upatasthur mahābalāḥ. bhośabdenaiva rājānam ūcus te tu mahārathāḥ. āyuṣmān bhava saumyeti vaded viprābhivādane. vijayaṃ bāhujaṃ brūyād vaiśye naṣṭa itīrayet. ārogyaṃ pādaje brūyāc chatrau nośabdam īrayet. rājadatteṣv anarghyeṣu na niṣedus tadāsane. pādenāsanam ākṛṣya tasminn upaviśed ripuḥ. bhūtale vāpy anāstīrṇe śatruveśmany ayaṃ kramaḥ.

तान् पाद्यमधुपर्कार्हान् मानार्हान् सत्कृतिं गतान्। प्रत्युत्थाय जरासंध उपतस्थे यथाविधि।

tān pādyamadhuparkārhān mānārhān satkṛtiṃ gatān. pratyutthāya jarāsaṃdha upatasthe yathāvidhi.

उवाच चैतान् राजासौ स्वागतं वो ऽस्त्व् इति प्रभुः। मौनम् आसीत् तदा पार्थभीमयोर् जनमेजय। तेषां मध्ये महाबुद्धिः कृष्णो वचनम् अब्रवीत्। वक्तुं नायाति राजेन्द्र एतयोर् नियमस्थयोः। अर्वाङ् निशीथात् परतस् त्वया सार्धं वदिष्यतः। यज्ञागारे स्थापयित्वा राजा राजगृहं गतः। ततो ऽर्धरात्रे संप्राप्ते यातो यत्र स्थिता द्विजाः। तस्य ह्य् एतद् व्रतं राजन् बभूव भुवि विश्रुतम्। बार्हद्रथो वै राजेन्द्रो महाबलपराक्रमः।

uvāca caitān rājāsau svāgataṃ vo 'stv iti prabhuḥ. maunam āsīt tadā pārthabhīmayor janamejaya. teṣāṃ madhye mahābuddhiḥ kṛṣṇo vacanam abravīt. vaktuṃ nāyāti rājendra etayor niyamasthayoḥ. arvāṅ niśīthāt paratas tvayā sārdhaṃ vadiṣyataḥ. yajñāgāre sthāpayitvā rājā rājagṛhaṃ gataḥ. tato 'rdharātre saṃprāpte yāto yatra sthitā dvijāḥ. tasya hy etad vrataṃ rājan babhūva bhuvi viśrutam. bārhadratho vai rājendro mahābalaparākramaḥ.

स्नातकान् ब्राह्मणान् प्राप्ताञ् श्रुत्वा स समितिंजयः। अप्य् अर्धरात्रे नृपतिः प्रत्युद्गच्छति भारत। योषित्संघगतो ऽपि वा। श्रुत्वा समागतान् विप्रान्।

snātakān brāhmaṇān prāptāñ śrutvā sa samitiṃjayaḥ. apy ardharātre nṛpatiḥ pratyudgacchati bhārata. yoṣitsaṃghagato 'pi vā. śrutvā samāgatān viprān.

तांस् त्व् अपूर्वेण वेषेण दृष्ट्वा नृपतिसत्तमः। उपतस्थे जरासंधो विस्मितश् चाभवत् तदा।

tāṃs tv apūrveṇa veṣeṇa dṛṣṭvā nṛpatisattamaḥ. upatasthe jarāsaṃdho vismitaś cābhavat tadā.

ते तु दृष्ट्वैव राजानं जरासंधं नरर्षभाः। सत्वं तेजो बलं धैर्यं गाम्भीर्यम् इव मूर्तिमान्। इदम् ऊचुर् अमित्रघ्नाः सर्वे भरतसत्तम। राजन् विद्ध्य् अतिथीन् अस्मान् अर्थिनो दूरम् आगतान्। तन् नः प्रयच्छ भद्रं ते यद् वयं कामयामहे। किं दुर्मर्षं तितिक्षूणां किम् अकार्यम् असाधुभिः। किम् अदेयं वदान्यानां कः परः समदर्शिनाम्। यो ऽनित्येन शरीरेण सतां गेयं यशो ध्रुवम्। नाचिनोति स्वयं कल्पः स वाच्यः शोच्य एव सः। हरिश्चन्द्रो रन्तिदेव उञ्छवृत्तिः शिबिर् बलिः। व्याधः कपोतो बहवो ह्य् अध्रुवेण ध्रुवं गताः।

te tu dṛṣṭvaiva rājānaṃ jarāsaṃdhaṃ nararṣabhāḥ. satvaṃ tejo balaṃ dhairyaṃ gāmbhīryam iva mūrtimān. idam ūcur amitraghnāḥ sarve bharatasattama. rājan viddhy atithīn asmān arthino dūram āgatān. tan naḥ prayaccha bhadraṃ te yad vayaṃ kāmayāmahe. kiṃ durmarṣaṃ titikṣūṇāṃ kim akāryam asādhubhiḥ. kim adeyaṃ vadānyānāṃ kaḥ paraḥ samadarśinām. yo 'nityena śarīreṇa satāṃ geyaṃ yaśo dhruvam. nācinoti svayaṃ kalpaḥ sa vācyaḥ śocya eva saḥ. hariścandro rantideva uñchavṛttiḥ śibir baliḥ. vyādhaḥ kapoto bahavo hy adhruveṇa dhruvaṃ gatāḥ.

स्वस्त्य् अस्तु कुशलं राजन्न् इति सर्वे व्यवस्थिताः। तं नृपं नृपशार्दूल विप्रैक्षन्त परस्परम्।

svasty astu kuśalaṃ rājann iti sarve vyavasthitāḥ. taṃ nṛpaṃ nṛpaśārdūla vipraikṣanta parasparam.

तान् अब्रवीज् जरासंधस् तदा यादवपाण्डवान्। आस्यताम् इति राजेन्द्र ब्राह्मणच्छद्मसंवृतान्।

tān abravīj jarāsaṃdhas tadā yādavapāṇḍavān. āsyatām iti rājendra brāhmaṇacchadmasaṃvṛtān.

अथोपविविशुः सर्वे त्रयस् ते पुरुषर्षभाः। संप्रदीप्तास् त्रयो लक्ष्म्या महाध्वर इवाग्नयः। स्वरैर् आकृतिभिस् तांस् तु प्रकोष्ठैर् ज्याहतैर् अपि। राजन्यबन्धून् विज्ञाय दृष्टपूर्वान् अचिन्तयत्। राजन्यबन्धवो ह्य् एते ब्रह्मलिङ्गानि बिभ्रति। ददामि भिक्षितं तेभ्य आत्मानम् अपि दुस्त्यजम्। बलेर् न श्रूयते कीर्तिर् वितता दिक्षु सर्वतः। ऐश्वर्याद् भ्रंशितश् चापि विप्रव्याजेन विष्णुना। श्रियं जिहीर्षतेन्द्रस्य विष्णवे द्विजरूपिणे। जानन्न् अपि महीं प्रादाद् वार्यमाणो ऽपि दैत्यराट्। विजिता ब्राह्मणार्थाय को न्व् अर्थः क्षत्रबन्धुना। देहेन तपमानेन नेहेत विपुलं यशः। इत्य् उदारमतिः प्राह कृष्णार्जुनवृकोदरान्। हे विप्रा व्रीयतां कामो ददाम्य् आत्मा शिरो ऽपि च।

athopaviviśuḥ sarve trayas te puruṣarṣabhāḥ. saṃpradīptās trayo lakṣmyā mahādhvara ivāgnayaḥ. svarair ākṛtibhis tāṃs tu prakoṣṭhair jyāhatair api. rājanyabandhūn vijñāya dṛṣṭapūrvān acintayat. rājanyabandhavo hy ete brahmaliṅgāni bibhrati. dadāmi bhikṣitaṃ tebhya ātmānam api dustyajam. baler na śrūyate kīrtir vitatā dikṣu sarvataḥ. aiśvaryād bhraṃśitaś cāpi vipravyājena viṣṇunā. śriyaṃ jihīrṣatendrasya viṣṇave dvijarūpiṇe. jānann api mahīṃ prādād vāryamāṇo 'pi daityarāṭ. vijitā brāhmaṇārthāya ko nv arthaḥ kṣatrabandhunā. dehena tapamānena neheta vipulaṃ yaśaḥ. ity udāramatiḥ prāha kṛṣṇārjunavṛkodarān. he viprā vrīyatāṃ kāmo dadāmy ātmā śiro 'pi ca.

तान् उवाच जरासंधः सत्यसंधो नराधिपः। हरिम् इन्द्रं समीरं च लीलामानुषविग्रहान्। विगर्हमाणः कौरव्य वेषग्रहणकारणात्।

tān uvāca jarāsaṃdhaḥ satyasaṃdho narādhipaḥ. harim indraṃ samīraṃ ca līlāmānuṣavigrahān. vigarhamāṇaḥ kauravya veṣagrahaṇakāraṇāt.

न स्नातकव्रता विप्रा बहिर्माल्यानुलेपनाः। भवन्तीति नृलोके ऽस्मिन् विदितं मम सर्वशः।

na snātakavratā viprā bahirmālyānulepanāḥ. bhavantīti nṛloke 'smin viditaṃ mama sarvaśaḥ.

ते यूयं पुष्पवन्तश् च भुजैर् ज्याघातलक्षणैः। कृतश्मश्रुमुखा रक्ता रक्ततीक्ष्णनखाङ्कुराः। रक्तोष्णीषधरा रक्तदन्तपङ्क्तिविराजिताः। बिभ्रतः क्षात्रम् ओजश् च ब्राह्मण्यं प्रतिजानथ।

te yūyaṃ puṣpavantaś ca bhujair jyāghātalakṣaṇaiḥ. kṛtaśmaśrumukhā raktā raktatīkṣṇanakhāṅkurāḥ. raktoṣṇīṣadharā raktadantapaṅktivirājitāḥ. bibhrataḥ kṣātram ojaś ca brāhmaṇyaṃ pratijānatha.

एवं विरागवसना बहिर्माल्यानुलेपनाः। क्षत्रिया एव लोके ऽस्मिन् विदिता मम सर्वशः। सत्यं वदत के यूयं सत्यं राजसु शोभते। इयं वसुमती सत्यं सत्यरूपा महीक्षितः। सत्ये स्थितो वदेत् सत्यम् अन्यथा विनशिष्यति।

evaṃ virāgavasanā bahirmālyānulepanāḥ. kṣatriyā eva loke 'smin viditā mama sarvaśaḥ. satyaṃ vadata ke yūyaṃ satyaṃ rājasu śobhate. iyaṃ vasumatī satyaṃ satyarūpā mahīkṣitaḥ. satye sthito vadet satyam anyathā vinaśiṣyati.

चैत्यकं च गिरेः शृङ्गं भित्त्वा किम् इव सद्म नः। अद्वारेण प्रविष्टाः स्थ निर्भया राजकिल्बिषात्। प्रवेष्टव्यं रिपोर् गृहम्। सो ऽहं न भवतां शत्रुर् ब्राह्मणा मम देवताः। अताडयत किं भेरीर् युद्धसंनाहलक्षणाः। यूयं मया न योद्धव्या।

caityakaṃ ca gireḥ śṛṅgaṃ bhittvā kim iva sadma naḥ. advāreṇa praviṣṭāḥ stha nirbhayā rājakilbiṣāt. praveṣṭavyaṃ ripor gṛham. so 'haṃ na bhavatāṃ śatrur brāhmaṇā mama devatāḥ. atāḍayata kiṃ bherīr yuddhasaṃnāhalakṣaṇāḥ. yūyaṃ mayā na yoddhavyā.

कर्म चैतद् विलिङ्गस्य किं वाद्य प्रसमीक्षितम्। वदध्वं वाचि वीर्यं च ब्राह्मणस्य विशेषतः।

karma caitad viliṅgasya kiṃ vādya prasamīkṣitam. vadadhvaṃ vāci vīryaṃ ca brāhmaṇasya viśeṣataḥ.

एवं च माम् उपस्थाय कस्माच् च विधिनार्हणाम्। प्रणीतां नो न गृह्णीत कार्यं किं चास्मदागमे।

evaṃ ca mām upasthāya kasmāc ca vidhinārhaṇām. praṇītāṃ no na gṛhṇīta kāryaṃ kiṃ cāsmadāgame.

एवम् उक्तस् ततः कृष्णः प्रत्युवाच महामनाः। स्निग्धगम्भीरया वाचा वाक्यं वाक्यविशारदः।

evam uktas tataḥ kṛṣṇaḥ pratyuvāca mahāmanāḥ. snigdhagambhīrayā vācā vākyaṃ vākyaviśāradaḥ.

स्नातकव्रतिनो राजन् ब्राह्मणाः क्षत्रिया विशः। विशेषनियमाश् चैषाम् अविशेषाश् च सन्त्य् उत। स्नातकान् ब्राह्मणान् राजन् विद्ध्य् अस्मांस् त्वं नराधिप।

snātakavratino rājan brāhmaṇāḥ kṣatriyā viśaḥ. viśeṣaniyamāś caiṣām aviśeṣāś ca santy uta. snātakān brāhmaṇān rājan viddhy asmāṃs tvaṃ narādhipa.

विशेषवांश् च सततं क्षत्रियः श्रियम् अर्छति। पुष्पवत्सु ध्रुवा श्रीश् च पुष्पवन्तस् ततो वयम्।

viśeṣavāṃś ca satataṃ kṣatriyaḥ śriyam archati. puṣpavatsu dhruvā śrīś ca puṣpavantas tato vayam.

क्षत्रियो बाहुवीर्यस् तु न तथा वाक्यवीर्यवान्। अप्रगल्भं वचस् तस्य तस्माद् बार्हद्रथे स्मृतम्।

kṣatriyo bāhuvīryas tu na tathā vākyavīryavān. apragalbhaṃ vacas tasya tasmād bārhadrathe smṛtam.

स्ववीर्यं क्षत्रियाणां च बाह्वोर् धाता न्यवेशयत्। तद् दिदृक्षसि चेद् राजन् द्रष्टास्य् अद्य न संशयः।

svavīryaṃ kṣatriyāṇāṃ ca bāhvor dhātā nyaveśayat. tad didṛkṣasi ced rājan draṣṭāsy adya na saṃśayaḥ.

अद्वारेण रिपोर् गेहं द्वारेण सुहृदो गृहम्। प्रविशन्ति सदा सन्तो द्वारं नो वर्जितं ततः।

advāreṇa ripor gehaṃ dvāreṇa suhṛdo gṛham. praviśanti sadā santo dvāraṃ no varjitaṃ tataḥ.

कार्यवन्तो गृहान् एत्य शत्रुतो नार्हणां वयम्। प्रतिगृह्णीम तद् विद्धि एतन् नः शाश्वतं व्रतम्।

kāryavanto gṛhān etya śatruto nārhaṇāṃ vayam. pratigṛhṇīma tad viddhi etan naḥ śāśvataṃ vratam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents