महाभारत 2.18 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←सभा पर्व→

←अध्याय 18→

[mh-2-18] • 30 श्लोकाः

वासुदेव उवाच। पतितौ हंसडिभकौ कंसामात्यौ निपातितौ। जरासंधस्य निधने कालो ऽयं समुपागतः।

vāsudeva uvāca. patitau haṃsaḍibhakau kaṃsāmātyau nipātitau. jarāsaṃdhasya nidhane kālo 'yaṃ samupāgataḥ.

न स शक्यो रणे जेतुं सर्वैर् अपि सुरासुरैः। प्राणयुद्धेन जेतव्यः स इत्य् उपलभामहे।

na sa śakyo raṇe jetuṃ sarvair api surāsuraiḥ. prāṇayuddhena jetavyaḥ sa ity upalabhāmahe.

मयि नीतिर् बलं भीमे रक्षिता चावयोर्जुनः। साधयिष्याम तं राजन् वयं त्रय इवाग्नयः।

mayi nītir balaṃ bhīme rakṣitā cāvayorjunaḥ. sādhayiṣyāma taṃ rājan vayaṃ traya ivāgnayaḥ.

त्रिभिर् आसादितो ऽस्माभिर् विजने स नराधिपः। न संदेहो यथा युद्धम् एकेनाभ्युपयास्यति।

tribhir āsādito 'smābhir vijane sa narādhipaḥ. na saṃdeho yathā yuddham ekenābhyupayāsyati.

अवमानाच् च लोकस्य व्यायतत्वाच् च धर्षितः। भीमसेनेन युद्धाय ध्रुवम् अभ्युपयास्यति।

avamānāc ca lokasya vyāyatatvāc ca dharṣitaḥ. bhīmasenena yuddhāya dhruvam abhyupayāsyati.

अलं तस्य महाबाहुर् भीमसेनो महाबलः। लोकस्य समुदीर्णस्य निधनायान्तको यथा।

alaṃ tasya mahābāhur bhīmaseno mahābalaḥ. lokasya samudīrṇasya nidhanāyāntako yathā.

यदि ते हृदयं वेत्ति यदि ते प्रत्ययो मयि। भीमसेनार्जुनौ शीघ्रं न्यासभूतौ प्रयच्छ मे।

yadi te hṛdayaṃ vetti yadi te pratyayo mayi. bhīmasenārjunau śīghraṃ nyāsabhūtau prayaccha me.

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्तो भगवता प्रत्युवाच युधिष्ठिरः। भीमपार्थौ समालोक्य संप्रहृष्टमुखौ स्थितौ।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam ukto bhagavatā pratyuvāca yudhiṣṭhiraḥ. bhīmapārthau samālokya saṃprahṛṣṭamukhau sthitau.

अच्युताच्युत मा मैवं व्याहरामित्रकर्षण। पाण्डवानां भवान् नाथो भवन्तं चाश्रिता वयम्।

acyutācyuta mā maivaṃ vyāharāmitrakarṣaṇa. pāṇḍavānāṃ bhavān nātho bhavantaṃ cāśritā vayam.

यथा वदसि गोविन्द सर्वं तद् उपपद्यते। न हि त्वम् अग्रतस् तेषां येषां लक्ष्मीः पराङ्मुखी। येषाम् अभिमुखी लक्ष्मीस् तेषां कृष्ण त्वम् अग्रतः।

yathā vadasi govinda sarvaṃ tad upapadyate. na hi tvam agratas teṣāṃ yeṣāṃ lakṣmīḥ parāṅmukhī. yeṣām abhimukhī lakṣmīs teṣāṃ kṛṣṇa tvam agrataḥ.

निहतश् च जरासंधो मोक्षिताश् च महीक्षितः। राजसूयश् च मे लब्धो निदेशे तव तिष्ठतः।

nihataś ca jarāsaṃdho mokṣitāś ca mahīkṣitaḥ. rājasūyaś ca me labdho nideśe tava tiṣṭhataḥ.

क्षिप्रकारिन् यथा त्व् एतत् कार्यं समुपपद्यते। मम कार्यं जगत्कार्यं तथा कुरु नरोत्तम।

kṣiprakārin yathā tv etat kāryaṃ samupapadyate. mama kāryaṃ jagatkāryaṃ tathā kuru narottama.

त्रिभिर् भवद्भिर् हि विना नाहं जीवितुम् उत्सहे। धर्मकामार्थरहितो रोगार्त इव दुर्गतः।

tribhir bhavadbhir hi vinā nāhaṃ jīvitum utsahe. dharmakāmārtharahito rogārta iva durgataḥ.

न शौरिणा विना पार्थो न शौरिः पाण्डवं विना। नाजेयो ऽस्त्य् अनयोर् लोके कृष्णयोर् इति मे मतिः।

na śauriṇā vinā pārtho na śauriḥ pāṇḍavaṃ vinā. nājeyo 'sty anayor loke kṛṣṇayor iti me matiḥ.

अयं च बलिनां श्रेष्ठः श्रीमान् अपि वृकोदरः। युवाभ्यां सहितो वीरः किं न कुर्यान् महायशाः।

ayaṃ ca balināṃ śreṣṭhaḥ śrīmān api vṛkodaraḥ. yuvābhyāṃ sahito vīraḥ kiṃ na kuryān mahāyaśāḥ.

सुप्रणीतो बलौघो हि कुरुते कार्यम् उत्तमम्। अन्धं जडं बलं प्राहुः प्रणेतव्यं विचक्षणैः।

supraṇīto balaugho hi kurute kāryam uttamam. andhaṃ jaḍaṃ balaṃ prāhuḥ praṇetavyaṃ vicakṣaṇaiḥ.

यतो हि निम्नं भवति नयन्तीह ततो जलम्। यतश् छिद्रं ततश् चापि नयन्ते धीधना बलम्।

yato hi nimnaṃ bhavati nayantīha tato jalam. yataś chidraṃ tataś cāpi nayante dhīdhanā balam.

तस्मान् नयविधानज्ञं पुरुषं लोकविश्रुतम्। वयम् आश्रित्य गोविन्दं यतामः कार्यसिद्धये।

tasmān nayavidhānajñaṃ puruṣaṃ lokaviśrutam. vayam āśritya govindaṃ yatāmaḥ kāryasiddhaye.

एवं प्रज्ञानयबलं क्रियोपायसमन्वितम्। पुरस्कुर्वीत कार्येषु कृष्ण कार्यार्थसिद्धये।

evaṃ prajñānayabalaṃ kriyopāyasamanvitam. puraskurvīta kāryeṣu kṛṣṇa kāryārthasiddhaye.

एवम् एव यदुश्रेष्ठं पार्थः कार्यार्थसिद्धये। अर्जुनः कृष्णम् अन्वेतु भीमो ऽन्वेतु धनंजयम्। नयो जयो बलं चैव विक्रमे सिद्धिम् एष्यति।

evam eva yaduśreṣṭhaṃ pārthaḥ kāryārthasiddhaye. arjunaḥ kṛṣṇam anvetu bhīmo 'nvetu dhanaṃjayam. nayo jayo balaṃ caiva vikrame siddhim eṣyati.

एवम् उक्तास् ततः सर्वे भ्रातरो विपुलौजसः। वार्ष्णेयः पाण्डवेयौ च प्रतस्थुर् मागधं प्रति।

evam uktās tataḥ sarve bhrātaro vipulaujasaḥ. vārṣṇeyaḥ pāṇḍaveyau ca pratasthur māgadhaṃ prati.

वर्चस्विनां ब्राह्मणानां स्नातकानां परिच्छदान्। आच्छाद्य सुहृदां वाक्यैर् मनोज्ञैर् अभिनन्दिताः। माधवः पाण्डवेयौ च प्रतस्थुर् व्रतधारिणः।

varcasvināṃ brāhmaṇānāṃ snātakānāṃ paricchadān. ācchādya suhṛdāṃ vākyair manojñair abhinanditāḥ. mādhavaḥ pāṇḍaveyau ca pratasthur vratadhāriṇaḥ.

अमर्षाद् अभितप्तानां ज्ञात्यर्थं मुख्यवाससाम्। रविसोमाग्निवपुषां भीमम् आसीत् तदा वपुः।

amarṣād abhitaptānāṃ jñātyarthaṃ mukhyavāsasām. ravisomāgnivapuṣāṃ bhīmam āsīt tadā vapuḥ.

हतं मेने जरासंधं दृष्ट्वा भीमपुरोगमौ। एककार्यसमुद्युक्तौ कृष्णौ युद्धे ऽपराजितौ।

hataṃ mene jarāsaṃdhaṃ dṛṣṭvā bhīmapurogamau. ekakāryasamudyuktau kṛṣṇau yuddhe 'parājitau.

ईशौ हि तौ महात्मानौ सर्वकार्यप्रवर्तने। धर्मार्थकामकार्याणां कार्याणाम् इव निग्रहे।

īśau hi tau mahātmānau sarvakāryapravartane. dharmārthakāmakāryāṇāṃ kāryāṇām iva nigrahe.

कुरुभ्यः प्रस्थितास् ते तु मध्येन कुरुजाङ्गलम्। रम्यं पद्मसरो गत्वा कालकूटम् अतीत्य च।

kurubhyaḥ prasthitās te tu madhyena kurujāṅgalam. ramyaṃ padmasaro gatvā kālakūṭam atītya ca.

गण्डकीयां तथा शोणं सदानीरां तथैव च। एकपर्वतके नद्यः क्रमेणैत्य व्रजन्ति ते।

gaṇḍakīyāṃ tathā śoṇaṃ sadānīrāṃ tathaiva ca. ekaparvatake nadyaḥ krameṇaitya vrajanti te.

संतीर्य सरयूं रम्यां दृष्ट्वा पूर्वांश् च कोसलान्। अतीत्य जग्मुर् मिथिलां मालां चर्मण्वतीं नदीम्।

saṃtīrya sarayūṃ ramyāṃ dṛṣṭvā pūrvāṃś ca kosalān. atītya jagmur mithilāṃ mālāṃ carmaṇvatīṃ nadīm.

उत्तीर्य गङ्गां शोणं च सर्वे ते प्राङ्मुखास् त्रयः। कुरवोरश्छदं जग्मुर् मागधं क्षेत्रम् अच्युताः।

uttīrya gaṅgāṃ śoṇaṃ ca sarve te prāṅmukhās trayaḥ. kuravoraśchadaṃ jagmur māgadhaṃ kṣetram acyutāḥ.

ते शश्वद् गोधनाकीर्णम् अम्बुमन्तं शुभद्रुमम्। गोरथं गिरिम् आसाद्य ददृशुर् मागधं पुरम्।

te śaśvad godhanākīrṇam ambumantaṃ śubhadrumam. gorathaṃ girim āsādya dadṛśur māgadhaṃ puram.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...