महाभारत 2.15 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←सभा पर्व→

←अध्याय 15→

[mh-2-15] • 16 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। सम्राड्गुणम् अभीप्सन् वै युष्मान् स्वार्थपरायणः। कथं प्रहिणुयां भीमं बलात् केवलसाहसात्।

yudhiṣṭhira uvāca. samrāḍguṇam abhīpsan vai yuṣmān svārthaparāyaṇaḥ. kathaṃ prahiṇuyāṃ bhīmaṃ balāt kevalasāhasāt.

भीमार्जुनाव् उभौ नेत्रे मनो मन्ये जनार्दनम्। मनश्चक्षुर्विहीनस्य कीदृशं जीवितं भवेत्।

bhīmārjunāv ubhau netre mano manye janārdanam. manaścakṣurvihīnasya kīdṛśaṃ jīvitaṃ bhavet.

जरासंधबलं प्राप्य दुष्पारं भीमविक्रमम्। श्रमो हि वः पराजय्यात् किम् उ तत्र विचेष्टितम्।

jarāsaṃdhabalaṃ prāpya duṣpāraṃ bhīmavikramam. śramo hi vaḥ parājayyāt kim u tatra viceṣṭitam.

अस्मिन्न् अर्थान्तरे युक्तम् अनर्थः प्रतिपद्यते। यथाहं विमृशाम्य् एकस् तत् तावच् छ्रूयतां मम। तस्मान् न प्रतिपत्तिस् तु कार्या युक्ता मता मम।

asminn arthāntare yuktam anarthaḥ pratipadyate. yathāhaṃ vimṛśāmy ekas tat tāvac chrūyatāṃ mama. tasmān na pratipattis tu kāryā yuktā matā mama.

संन्यासं रोचये साधु कार्यस्यास्य जनार्दन। प्रतिहन्ति मनो मे ऽद्य राजसूयो दुरासदः।

saṃnyāsaṃ rocaye sādhu kāryasyāsya janārdana. pratihanti mano me 'dya rājasūyo durāsadaḥ.

वैशंपायन उवाच। पार्थः प्राप्य धनुःश्रेष्ठम् अक्षय्यौ च महेषुधी। रथं ध्वजं सभां चैव युधिष्ठिरम् अभाषत।

vaiśaṃpāyana uvāca. pārthaḥ prāpya dhanuḥśreṣṭham akṣayyau ca maheṣudhī. rathaṃ dhvajaṃ sabhāṃ caiva yudhiṣṭhiram abhāṣata.

धनुर् अस्त्रं शरा वीर्यं पक्षो भूमिर् यशो बलम्। प्राप्तम् एतन् मया राजन् दुष्प्रापं यद् अभीप्सितम्।

dhanur astraṃ śarā vīryaṃ pakṣo bhūmir yaśo balam. prāptam etan mayā rājan duṣprāpaṃ yad abhīpsitam.

कुले जन्म प्रशंसन्ति वैद्याः साधु सुनिष्ठिताः। बलेन सदृशं नास्ति वीर्यं तु मम रोचते।

kule janma praśaṃsanti vaidyāḥ sādhu suniṣṭhitāḥ. balena sadṛśaṃ nāsti vīryaṃ tu mama rocate.

कृतवीर्यकुले जातो निर्वीर्यः किं करिष्यति। निर्वीर्ये तु कुले जातो वीर्यवांस् तु विशिष्यते। क्षत्रियः सर्वशो राजन् यस्य वृत्तिः पराजये।

kṛtavīryakule jāto nirvīryaḥ kiṃ kariṣyati. nirvīrye tu kule jāto vīryavāṃs tu viśiṣyate. kṣatriyaḥ sarvaśo rājan yasya vṛttiḥ parājaye.

सर्वैर् अपि गुणैर् हीनो वीर्यवान् हि तरेद् रिपून्। सर्वैर् अपि गुणैर् युक्तो निर्वीर्यः किं करिष्यति।

sarvair api guṇair hīno vīryavān hi tared ripūn. sarvair api guṇair yukto nirvīryaḥ kiṃ kariṣyati.

द्रव्यभूता गुणाः सर्वे तिष्ठन्ति हि पराक्रमे। जयस्य हेतुः सिद्धिर् हि कर्म दैवं च संश्रितम्।

dravyabhūtā guṇāḥ sarve tiṣṭhanti hi parākrame. jayasya hetuḥ siddhir hi karma daivaṃ ca saṃśritam.

संयुक्तो हि बलैः कश् चित् प्रमादान् नोपयुज्यते। तेन द्वारेण शत्रुभ्यः क्षीयते सबलो रिपुः।

saṃyukto hi balaiḥ kaś cit pramādān nopayujyate. tena dvāreṇa śatrubhyaḥ kṣīyate sabalo ripuḥ.

दैन्यं यथाबलवति तथा मोहो बलान्विते। ताव् उभौ नाशकौ हेतू राज्ञा त्याज्यौ जयार्थिना।

dainyaṃ yathābalavati tathā moho balānvite. tāv ubhau nāśakau hetū rājñā tyājyau jayārthinā.

जरासंधविनाशं च राज्ञां च परिमोक्षणम्। यदि कुर्याम यज्ञार्थं किं ततः परमं भवेत्।

jarāsaṃdhavināśaṃ ca rājñāṃ ca parimokṣaṇam. yadi kuryāma yajñārthaṃ kiṃ tataḥ paramaṃ bhavet.

अनारम्भे तु नियतो भवेद् अगुणनिश्चयः। गुणान् निःसंशयाद् राजन् नैर्गुण्यं मन्यसे कथम्।

anārambhe tu niyato bhaved aguṇaniścayaḥ. guṇān niḥsaṃśayād rājan nairguṇyaṃ manyase katham.

काषायं सुलभं पश्चान् मुनीनां शमम् इच्छताम्। साम्राज्यं तु तवेच्छन्तो वयं योत्स्यामहे परैः।

kāṣāyaṃ sulabhaṃ paścān munīnāṃ śamam icchatām. sāmrājyaṃ tu tavecchanto vayaṃ yotsyāmahe paraiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...