रामायण 7.7 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 7→

[rm-7-7] • 50 श्लोकाः

नारायणगिरिं ते तु गर्जन्तो राक्षसाम्बुदाः। अवर्षन्न् इषुवर्षेण वर्षेणाद्रिम् इवाम्बुदाः।

nārāyaṇagiriṃ te tu garjanto rākṣasāmbudāḥ. avarṣann iṣuvarṣeṇa varṣeṇādrim ivāmbudāḥ.

श्यामावदातस् तैर् विष्णुर् नीलैर् नक्तंचरोत्तमैः। वृतो ऽञ्जनगिरीवासीद् वर्षमाणैः पयोधरैः।

śyāmāvadātas tair viṣṇur nīlair naktaṃcarottamaiḥ. vṛto 'ñjanagirīvāsīd varṣamāṇaiḥ payodharaiḥ.

शलभा इव केदारं मशका इव पर्वतम्। यथामृतघटं जीवा मकरा इव चार्णवम्।

śalabhā iva kedāraṃ maśakā iva parvatam. yathāmṛtaghaṭaṃ jīvā makarā iva cārṇavam.

तथा रक्षोधनुर् मुक्ता वज्रानिलमनोजवाः। हरिं विशन्ति स्म शरा लोकास्तम् इव पर्यये।

tathā rakṣodhanur muktā vajrānilamanojavāḥ. hariṃ viśanti sma śarā lokāstam iva paryaye.

स्यन्दनैः स्यन्दनगता गजैश् च गजधूर् गताः। अश्वारोहाः सदश्वैश् च पादाताश् चाम्बरे चराः।

syandanaiḥ syandanagatā gajaiś ca gajadhūr gatāḥ. aśvārohāḥ sadaśvaiś ca pādātāś cāmbare carāḥ.

राक्षसेन्द्रा गिरिनिभाः शरशक्त्यृष्टितोमरैः। निरुच्छ्वासं हरिं चक्रुः प्राणायाम इव द्विजम्।

rākṣasendrā girinibhāḥ śaraśaktyṛṣṭitomaraiḥ. nirucchvāsaṃ hariṃ cakruḥ prāṇāyāma iva dvijam.

निशाचरैस् तुद्यमानो मीनैर् इव महातिमिः। शार्ङ्गम् आयम्य गात्राणि राक्षसानां महाहवे।

niśācarais tudyamāno mīnair iva mahātimiḥ. śārṅgam āyamya gātrāṇi rākṣasānāṃ mahāhave.

शरैः पूर्णायतोत्सृष्टैर् वज्रवक्त्रैर् मनोजवैः। चिच्छेद तिलशो विष्णुः शतशो ऽथ सहस्रशः।

śaraiḥ pūrṇāyatotsṛṣṭair vajravaktrair manojavaiḥ. ciccheda tilaśo viṣṇuḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ.

विद्राव्य शरवर्षं तं वर्षं वायुर् इवोत्थितम्। पाञ्चजन्यं महाशङ्खं प्रदध्मौ पुरुषोत्तमः।

vidrāvya śaravarṣaṃ taṃ varṣaṃ vāyur ivotthitam. pāñcajanyaṃ mahāśaṅkhaṃ pradadhmau puruṣottamaḥ.

सो ऽम्बुजो हरिणा ध्मातः सर्वप्राणेन शङ्खराट्। ररास भीमनिह्रादो युगान्ते जलदो यथा।

so 'mbujo hariṇā dhmātaḥ sarvaprāṇena śaṅkharāṭ. rarāsa bhīmanihrādo yugānte jalado yathā.

शङ्खराजरवः सो ऽथ त्रासयाम् आस राक्षसान्। मृगराज इवारण्ये समदान् इव कुञ्जरान्।

śaṅkharājaravaḥ so 'tha trāsayām āsa rākṣasān. mṛgarāja ivāraṇye samadān iva kuñjarān.

न शेकुर् अश्वाः संस्थातुं विमदाः कुञ्जराभवन्। स्यन्दनेभ्यश् च्युता योधाः शङ्खरावितदुर्बलाः।

na śekur aśvāḥ saṃsthātuṃ vimadāḥ kuñjarābhavan. syandanebhyaś cyutā yodhāḥ śaṅkharāvitadurbalāḥ.

शार्ङ्गचापविनिर्मुक्ता वज्रतुल्याननाः शराः। विदार्य तानि रक्षांसि सुपुङ्खा विविशुः क्षितिम्।

śārṅgacāpavinirmuktā vajratulyānanāḥ śarāḥ. vidārya tāni rakṣāṃsi supuṅkhā viviśuḥ kṣitim.

भिद्यमानाः शरैश् चान्ये नारायणधनुश्च्युतैः। निपेतू राक्षसा भीमाः शैला वज्रहता इव।

bhidyamānāḥ śaraiś cānye nārāyaṇadhanuścyutaiḥ. nipetū rākṣasā bhīmāḥ śailā vajrahatā iva.

व्रणैर् व्रणकरारीणाम् अधोक्षजशरोद्भवैः। असृक् क्षरन्ति धाराभिः स्वर्णधाराम् इवाचलाः।

vraṇair vraṇakarārīṇām adhokṣajaśarodbhavaiḥ. asṛk kṣaranti dhārābhiḥ svarṇadhārām ivācalāḥ.

शङ्खराजरवश् चापि शार्ङ्गचापरवस् तथा। राक्षसानां रवांश् चापि ग्रसते वैष्णवो रवः।

śaṅkharājaravaś cāpi śārṅgacāparavas tathā. rākṣasānāṃ ravāṃś cāpi grasate vaiṣṇavo ravaḥ.

सूर्याद् इव करा घोरा ऊर्मयः सागराद् इव। पर्वताद् इव नागेन्द्रा वार्योघा इव चाम्बुदात्।

sūryād iva karā ghorā ūrmayaḥ sāgarād iva. parvatād iva nāgendrā vāryoghā iva cāmbudāt.

तथा बाणा विनिर्मुक्ताः शार्ङ्गान् नरायणेरिताः। निर्धावन्तीषवस् तूर्णं शतशो ऽथ सहस्रशः।

tathā bāṇā vinirmuktāḥ śārṅgān narāyaṇeritāḥ. nirdhāvantīṣavas tūrṇaṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ.

शरभेण यथा सिंहाः सिंहेन द्विरदा यथा। द्विरदेन यथा व्याघ्रा व्याघ्रेण द्वीपिनो यथा।

śarabheṇa yathā siṃhāḥ siṃhena dviradā yathā. dviradena yathā vyāghrā vyāghreṇa dvīpino yathā.

द्वीपिना च यथा श्वानः शुना मार्जारका यथा। मार्जारेण यथा सर्पाः सर्पेण च यथाखवः।

dvīpinā ca yathā śvānaḥ śunā mārjārakā yathā. mārjāreṇa yathā sarpāḥ sarpeṇa ca yathākhavaḥ.

तथा ते राक्षसा युद्धे विष्णुना प्रभविष्णुना। द्रवन्ति द्राविताश् चैव शायिताश् च महीतले।

tathā te rākṣasā yuddhe viṣṇunā prabhaviṣṇunā. dravanti drāvitāś caiva śāyitāś ca mahītale.

राक्षसानां सहस्राणि निहत्य मधुसूदनः। वारिजं नादयाम् आस तोयदं सुरराड् इव।

rākṣasānāṃ sahasrāṇi nihatya madhusūdanaḥ. vārijaṃ nādayām āsa toyadaṃ surarāḍ iva.

नारायणशरग्रस्तं शङ्खनादसुविह्वलम्। ययौ लङ्काम् अभिमुखं प्रभग्नं राक्षसं बलम्।

nārāyaṇaśaragrastaṃ śaṅkhanādasuvihvalam. yayau laṅkām abhimukhaṃ prabhagnaṃ rākṣasaṃ balam.

प्रभग्ने राक्षसबले नारायणशराहते। सुमाली शरवर्षेण आववार रणे हरिम्।

prabhagne rākṣasabale nārāyaṇaśarāhate. sumālī śaravarṣeṇa āvavāra raṇe harim.

उत्क्षिप्य हेमाभरणं करं करम् इव द्विपः। ररास राक्षसो हर्षात् सतडित् तोयदो यथा।

utkṣipya hemābharaṇaṃ karaṃ karam iva dvipaḥ. rarāsa rākṣaso harṣāt sataḍit toyado yathā.

सुमालेर् नर्दतस् तस्य शिरो ज्वलितकुण्डलम्। चिच्छेद यन्तुर् अश्वाश् च भ्रान्तास् तस्य तु रक्षसः।

sumāler nardatas tasya śiro jvalitakuṇḍalam. ciccheda yantur aśvāś ca bhrāntās tasya tu rakṣasaḥ.

तैर् अश्वैर् भ्राम्यते भ्रान्तैः सुमाली राक्षसेश्वरः। इन्द्रियाश्वैर् यथा भ्रान्तैर् धृतिहीनो यथा नरः।

tair aśvair bhrāmyate bhrāntaiḥ sumālī rākṣaseśvaraḥ. indriyāśvair yathā bhrāntair dhṛtihīno yathā naraḥ.

माली चाभ्यद्रवद् युद्धे प्रगृह्य सशरं धनुः। मालेर् धनुश्च्युता बाणाः कार्तस्वरविभूषिताः। विविशुर् हरिम् आसाद्य क्रौञ्चं पत्ररथा इव।

mālī cābhyadravad yuddhe pragṛhya saśaraṃ dhanuḥ. māler dhanuścyutā bāṇāḥ kārtasvaravibhūṣitāḥ. viviśur harim āsādya krauñcaṃ patrarathā iva.

अर्द्यमानः शरैः सो ऽथ मालिमुक्तैः सहस्रशः। चुक्षुभे न रणे विष्णुर् जितेन्द्रिय इवाधिभिः।

ardyamānaḥ śaraiḥ so 'tha mālimuktaiḥ sahasraśaḥ. cukṣubhe na raṇe viṣṇur jitendriya ivādhibhiḥ.

अथ मौर्वी स्वनं कृत्वा भगवान् भूतभावनः। मालिनं प्रति बाणौघान् ससर्जासिगदाधरः।

atha maurvī svanaṃ kṛtvā bhagavān bhūtabhāvanaḥ. mālinaṃ prati bāṇaughān sasarjāsigadādharaḥ.

ते मालिदेहम् आसाद्य वज्रविद्युत्प्रभाः शराः। पिबन्ति रुधिरं तस्य नागा इव पुरामृतम्।

te mālideham āsādya vajravidyutprabhāḥ śarāḥ. pibanti rudhiraṃ tasya nāgā iva purāmṛtam.

मालिनं विमुखं कृत्वा मालिमौलिं हरिर् बलात्। रथं च सध्वजं चापं वाजिनश् च न्यपातयत्।

mālinaṃ vimukhaṃ kṛtvā mālimauliṃ harir balāt. rathaṃ ca sadhvajaṃ cāpaṃ vājinaś ca nyapātayat.

विरथस् तु गदां गृह्य माली नक्तंचरोत्तमः। आपुप्लुवे गदापाणिर् गिर्यग्राद् इव केषरी।

virathas tu gadāṃ gṛhya mālī naktaṃcarottamaḥ. āpupluve gadāpāṇir giryagrād iva keṣarī.

स तया गरुडं संख्ये ईशानम् इव चान्तकः। ललाटदेशे ऽभ्यहनद् वज्रेणेन्द्रो यथाचलम्।

sa tayā garuḍaṃ saṃkhye īśānam iva cāntakaḥ. lalāṭadeśe 'bhyahanad vajreṇendro yathācalam.

गदयाभिहतस् तेन मालिना गरुडो भृशम्। रणात् पराङ्मुखं देवं कृतवान् वेदनातुरः।

gadayābhihatas tena mālinā garuḍo bhṛśam. raṇāt parāṅmukhaṃ devaṃ kṛtavān vedanāturaḥ.

पराङ्मुखे कृते देवे मालिना गरुडेन वै। उदतिष्ठन् महानादो रक्षसाम् अभिनर्दताम्।

parāṅmukhe kṛte deve mālinā garuḍena vai. udatiṣṭhan mahānādo rakṣasām abhinardatām.

रक्षसां नदतां नादं श्रुत्वा हरिहयानुजः। पराङ्मुखो ऽप्य् उत्ससर्ज चक्रं मालिजिघांसया।

rakṣasāṃ nadatāṃ nādaṃ śrutvā harihayānujaḥ. parāṅmukho 'py utsasarja cakraṃ mālijighāṃsayā.

तत् सूर्यमण्डलाभासं स्वभासा भासयन् नभः। कालचक्रनिभं चक्रं मालेः शीर्षम् अपातयत्।

tat sūryamaṇḍalābhāsaṃ svabhāsā bhāsayan nabhaḥ. kālacakranibhaṃ cakraṃ māleḥ śīrṣam apātayat.

तच्छिरो राक्षसेन्द्रस्य चक्रोत्कृत्तं विभीषणम्। पपात रुधिरोद्गारि पुरा राहुशिरो यथा।

tacchiro rākṣasendrasya cakrotkṛttaṃ vibhīṣaṇam. papāta rudhirodgāri purā rāhuśiro yathā.

ततः सुरैः सुसंहृष्टैः सर्वप्राणसमीरितः। सिंहनादरवो मुक्तः साधु देवेति वादिभिः।

tataḥ suraiḥ susaṃhṛṣṭaiḥ sarvaprāṇasamīritaḥ. siṃhanādaravo muktaḥ sādhu deveti vādibhiḥ.

मालिनं निहतं दृष्ट्वा सुमाली मल्यवान् अपि। सबलौ शोकसंतप्तौ लङ्कां प्रति विधावितौ।

mālinaṃ nihataṃ dṛṣṭvā sumālī malyavān api. sabalau śokasaṃtaptau laṅkāṃ prati vidhāvitau.

गरुडस् तु समाश्वस्तः संनिवृत्य महामनाः। राक्षसान् द्रावयाम् आस पक्षवातेन कोपितः।

garuḍas tu samāśvastaḥ saṃnivṛtya mahāmanāḥ. rākṣasān drāvayām āsa pakṣavātena kopitaḥ.

नारायणो ऽपीषुवराशनीभिर् विदारयाम् आस धनुःप्रमुक्तैः। नक्तंचरान् मुक्तविधूतकेशान् यथाशनीभिः सतडिन्महेन्द्रः।

nārāyaṇo 'pīṣuvarāśanībhir vidārayām āsa dhanuḥpramuktaiḥ. naktaṃcarān muktavidhūtakeśān yathāśanībhiḥ sataḍinmahendraḥ.

भिन्नातपत्रं पतमानशस्त्रं शरैर् अपध्वस्तविशीर्णदेहम्। विनिःसृतान्त्रं भयलोलनेत्रं बलं तद् उन्मत्तनिभं बभूव।

bhinnātapatraṃ patamānaśastraṃ śarair apadhvastaviśīrṇadeham. viniḥsṛtāntraṃ bhayalolanetraṃ balaṃ tad unmattanibhaṃ babhūva.

सिंहार्दितानाम् इव कुञ्जराणां निशाचराणां सह कुञ्जराणाम्। रवाश् च वेगाश् च समं बभूवुः पुराणसिंहेन विमर्दितानाम्।

siṃhārditānām iva kuñjarāṇāṃ niśācarāṇāṃ saha kuñjarāṇām. ravāś ca vegāś ca samaṃ babhūvuḥ purāṇasiṃhena vimarditānām.

संछाद्यमाना हरिबाणजालैः स्वबाणजालानि समुत्सृजन्तः। धावन्ति नक्तंचरकालमेघा वायुप्रणुन्ना इव कालमेघाः।

saṃchādyamānā haribāṇajālaiḥ svabāṇajālāni samutsṛjantaḥ. dhāvanti naktaṃcarakālameghā vāyupraṇunnā iva kālameghāḥ.

चक्रप्रहारैर् विनिकृत्तशीर्षाः संचूर्णिताङ्गाश् च गदाप्रहारैः। असिप्रहारैर् बहुधा विभक्ताः पतन्ति शैला इव राक्षसेन्द्राः।

cakraprahārair vinikṛttaśīrṣāḥ saṃcūrṇitāṅgāś ca gadāprahāraiḥ. asiprahārair bahudhā vibhaktāḥ patanti śailā iva rākṣasendrāḥ.

चक्रकृत्तास्यकमला गदासंचूर्णितोरसः। लाङ्गलग्लपितग्रीवा मुसलैर् भिन्नमस्तकाः।

cakrakṛttāsyakamalā gadāsaṃcūrṇitorasaḥ. lāṅgalaglapitagrīvā musalair bhinnamastakāḥ.

के चिच् चैवासिना छिन्नास् तथान्ये शरताडिताः। निपेतुर् अम्बरात् तूर्णं राक्षसाः सागराम्भसि।

ke cic caivāsinā chinnās tathānye śaratāḍitāḥ. nipetur ambarāt tūrṇaṃ rākṣasāḥ sāgarāmbhasi.

तदाम्बरं विगलितहारकुण्डलैर् निशाचरैर् नीलबलाहकोपमैः। निपात्यमानैर् ददृशे निरन्तरं निपात्यमानैर् इव नीलपर्वतैः।

tadāmbaraṃ vigalitahārakuṇḍalair niśācarair nīlabalāhakopamaiḥ. nipātyamānair dadṛśe nirantaraṃ nipātyamānair iva nīlaparvataiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...