रामायण 7.6 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 6→

[rm-7-6] • 55 श्लोकाः

तैर् वध्यमाना देवाश् च ऋषयश् च तपोधनाः। भयार्ताः शरणं जग्मुर् देवदेवं महेश्वरम्।

tair vadhyamānā devāś ca ṛṣayaś ca tapodhanāḥ. bhayārtāḥ śaraṇaṃ jagmur devadevaṃ maheśvaram.

ते समेत्य तु कामारिं त्रिपुरारिं त्रिलोचनम्। ऊचुः प्राञ्जलयो देवा भयगद्गदभाषिणः।

te sametya tu kāmāriṃ tripurāriṃ trilocanam. ūcuḥ prāñjalayo devā bhayagadgadabhāṣiṇaḥ.

सुकेशपुत्रैर् भगवन् पितामहवरोद्धतैः। प्रजाध्यक्ष प्रजाः सर्वा बाध्यन्ते रिपुबाधन।

sukeśaputrair bhagavan pitāmahavaroddhataiḥ. prajādhyakṣa prajāḥ sarvā bādhyante ripubādhana.

शरण्यान्य् अशरण्यानि आश्रमाणि कृतानि नः। स्वर्गाच् च च्यावितः शक्रः स्वर्गे क्रीडन्ति शक्रवत्।

śaraṇyāny aśaraṇyāni āśramāṇi kṛtāni naḥ. svargāc ca cyāvitaḥ śakraḥ svarge krīḍanti śakravat.

अहं विष्णुर् अहं रुद्रो ब्रह्माहं देवराड् अहम्। अहं यमो ऽहं वरुणश् चन्द्रो ऽहं रविर् अप्य् अहम्।

ahaṃ viṣṇur ahaṃ rudro brahmāhaṃ devarāḍ aham. ahaṃ yamo 'haṃ varuṇaś candro 'haṃ ravir apy aham.

इति ते राक्षसा देव वरदानेन दर्पिताः। बाधन्ते समरोद्धर्षा ये च तेषां पुरःसराः।

iti te rākṣasā deva varadānena darpitāḥ. bādhante samaroddharṣā ye ca teṣāṃ puraḥsarāḥ.

तन् नो देवभयार्तानाम् अभयं दातुम् अर्हसि। अशिवं वपुर् आस्थाय जहि दैवतकण्टकान्।

tan no devabhayārtānām abhayaṃ dātum arhasi. aśivaṃ vapur āsthāya jahi daivatakaṇṭakān.

इत्य् उक्तस् तु सुरैः सर्वैः कपर्दी नीललोहितः। सुकेशं प्रति सापेक्ष आह देवगणान् प्रभुः।

ity uktas tu suraiḥ sarvaiḥ kapardī nīlalohitaḥ. sukeśaṃ prati sāpekṣa āha devagaṇān prabhuḥ.

नाहं तान् निहनिष्यामि अवध्या मम ते ऽसुराः। किं तु मन्त्रं प्रदास्यामि यो वै तान् निहनिष्यति।

nāhaṃ tān nihaniṣyāmi avadhyā mama te 'surāḥ. kiṃ tu mantraṃ pradāsyāmi yo vai tān nihaniṣyati.

एवम् एव समुद्योगं पुरस्कृत्य सुरर्षभाः। गच्छन्तु शरणं विष्णुं हनिष्यति स तान् प्रभुः।

evam eva samudyogaṃ puraskṛtya surarṣabhāḥ. gacchantu śaraṇaṃ viṣṇuṃ haniṣyati sa tān prabhuḥ.

ततस् ते जयशब्देन प्रतिनन्द्य महेश्वरम्। विष्णोः समीपम् आजग्मुर् निशाचरभयार्दिताः।

tatas te jayaśabdena pratinandya maheśvaram. viṣṇoḥ samīpam ājagmur niśācarabhayārditāḥ.

शङ्खचक्रधरं देवं प्रणम्य बहुमान्य च। ऊचुः संभ्रान्तवद् वाक्यं सुकेशतनयार्दिताः।

śaṅkhacakradharaṃ devaṃ praṇamya bahumānya ca. ūcuḥ saṃbhrāntavad vākyaṃ sukeśatanayārditāḥ.

सुकेशतनयैर् देवत्रिभिस् त्रेताग्निसंनिभैः। आक्रम्य वरदानेन स्थानान्य् अपहृतानि नः।

sukeśatanayair devatribhis tretāgnisaṃnibhaiḥ. ākramya varadānena sthānāny apahṛtāni naḥ.

लङ्का नाम पुरी दुर्गा त्रिकूटशिखरे स्थिता। तत्र स्थिताः प्रबाधन्ते सर्वान् नः क्षणदाचराः।

laṅkā nāma purī durgā trikūṭaśikhare sthitā. tatra sthitāḥ prabādhante sarvān naḥ kṣaṇadācarāḥ.

स त्वम् अस्मत्प्रियार्थं तु जहि तान् मधुसूदन। चक्रकृत्तास्यकमलान् निवेदय यमाय वै।

sa tvam asmatpriyārthaṃ tu jahi tān madhusūdana. cakrakṛttāsyakamalān nivedaya yamāya vai.

भयेष्व् अभयदो ऽस्माकं नान्यो ऽस्ति भवता समः। नुद त्वं नो भयं देव नीहारम् इव भास्करः।

bhayeṣv abhayado 'smākaṃ nānyo 'sti bhavatā samaḥ. nuda tvaṃ no bhayaṃ deva nīhāram iva bhāskaraḥ.

इत्य् एवं दैवतैर् उक्तो देवदेवो जनार्दनः। अभयं भयदो ऽरीणां दत्त्वा देवान् उवाच ह।

ity evaṃ daivatair ukto devadevo janārdanaḥ. abhayaṃ bhayado 'rīṇāṃ dattvā devān uvāca ha.

सुकेशं राक्षसं जाने ईशान वरदर्पितम्। तांश् चास्य तनयाञ् जाने येषां ज्येष्ठः स माल्यवान्।

sukeśaṃ rākṣasaṃ jāne īśāna varadarpitam. tāṃś cāsya tanayāñ jāne yeṣāṃ jyeṣṭhaḥ sa mālyavān.

तान् अहं समतिक्रान्तमर्यादान् राक्षसाधमान्। सूदयिष्यामि संग्रामे सुरा भवत विज्वराः।

tān ahaṃ samatikrāntamaryādān rākṣasādhamān. sūdayiṣyāmi saṃgrāme surā bhavata vijvarāḥ.

इत्य् उक्तास् ते सुराः सर्वे विष्णुना प्रभविष्णुना। यथा वासं ययुर् हृष्टाः प्रशमन्तो जनार्दनम्।

ity uktās te surāḥ sarve viṣṇunā prabhaviṣṇunā. yathā vāsaṃ yayur hṛṣṭāḥ praśamanto janārdanam.

विबुधानां समुद्योगं माल्यवान् स निशाचरः। श्रुत्वा तौ भ्रातरौ वीराव् इदं वचनम् अब्रवीत्।

vibudhānāṃ samudyogaṃ mālyavān sa niśācaraḥ. śrutvā tau bhrātarau vīrāv idaṃ vacanam abravīt.

अमरा ऋषयश् चैव संहत्य किल शंकरम्। अस्मद्वधं परीप्सन्त इदम् ऊचुस् त्रिलोचनम्।

amarā ṛṣayaś caiva saṃhatya kila śaṃkaram. asmadvadhaṃ parīpsanta idam ūcus trilocanam.

सुकेशतनया देव वरदानबलोद्धताः। बाधन्ते ऽस्मान् समुद्युक्ता घोररूपाः पदे पदे।

sukeśatanayā deva varadānabaloddhatāḥ. bādhante 'smān samudyuktā ghorarūpāḥ pade pade.

राक्षसैर् अभिभूताः स्म न शक्ताः स्म उमापते। स्वेषु वेश्मसु संस्थातुं भयात् तेषां दुरात्मनाम्।

rākṣasair abhibhūtāḥ sma na śaktāḥ sma umāpate. sveṣu veśmasu saṃsthātuṃ bhayāt teṣāṃ durātmanām.

तद् अस्माकं हितार्थे त्वं जहि तांस् तांस् त्रिलोचन। राक्षसान् हुंकृतेनैव दह प्रदहतां वर।

tad asmākaṃ hitārthe tvaṃ jahi tāṃs tāṃs trilocana. rākṣasān huṃkṛtenaiva daha pradahatāṃ vara.

इत्य् एवं त्रिदशैर् उक्तो निशम्यान्धकसूदनः। शिरः करं च धुन्वान इदं वचनम् अब्रवीत्।

ity evaṃ tridaśair ukto niśamyāndhakasūdanaḥ. śiraḥ karaṃ ca dhunvāna idaṃ vacanam abravīt.

अवध्या मम ते देवाः सुकेशतनया रणे। मन्त्रं तु वः प्रदास्यामि यो वै तान् निहनिष्यति।

avadhyā mama te devāḥ sukeśatanayā raṇe. mantraṃ tu vaḥ pradāsyāmi yo vai tān nihaniṣyati.

यः स चक्रगदापाणिः पीतवासा जनार्दनः। हनिष्यति स तान् युद्धे शरणं तं प्रपद्यथ।

yaḥ sa cakragadāpāṇiḥ pītavāsā janārdanaḥ. haniṣyati sa tān yuddhe śaraṇaṃ taṃ prapadyatha.

हरान् नावाप्य ते कामं कामारिम् अभिवाद्य च। नारायणालयं प्राप्तास् तस्मै सर्वं न्यवेदयन्।

harān nāvāpya te kāmaṃ kāmārim abhivādya ca. nārāyaṇālayaṃ prāptās tasmai sarvaṃ nyavedayan.

ततो नारायणेनोक्ता देवा इन्द्रपुरोगमाः। सुरारीन् सूदयिष्यामि सुरा भवत विज्वराः।

tato nārāyaṇenoktā devā indrapurogamāḥ. surārīn sūdayiṣyāmi surā bhavata vijvarāḥ.

देवानां भयभीतानां हरिणा राक्षसर्षभौ। प्रतिज्ञातो वधो ऽस्माकं तच् चिन्तयथ यत् क्षमम्।

devānāṃ bhayabhītānāṃ hariṇā rākṣasarṣabhau. pratijñāto vadho 'smākaṃ tac cintayatha yat kṣamam.

हिरण्यकशिपोर् मृत्युर् अन्येषां च सुरद्विषाम्। दुःखं नारायणं जेतुं यो नो हन्तुम् अभीप्सति।

hiraṇyakaśipor mṛtyur anyeṣāṃ ca suradviṣām. duḥkhaṃ nārāyaṇaṃ jetuṃ yo no hantum abhīpsati.

ततः सुमाली माली च श्रुत्वा माल्यवतो वचः। ऊचतुर् भ्रातरं ज्येष्ठं भगांशाव् इव वासवम्।

tataḥ sumālī mālī ca śrutvā mālyavato vacaḥ. ūcatur bhrātaraṃ jyeṣṭhaṃ bhagāṃśāv iva vāsavam.

स्वधीतं दत्तम् इष्टं च ऐश्वर्यं परिपालितम्। आयुर् निरामयं प्राप्तं स्वधर्मः स्थापितश् च नः।

svadhītaṃ dattam iṣṭaṃ ca aiśvaryaṃ paripālitam. āyur nirāmayaṃ prāptaṃ svadharmaḥ sthāpitaś ca naḥ.

देवसागरम् अक्षोभ्यं शस्त्रौघैः प्रविगाह्य च। जिता देवा रणे नित्यं न नो मृत्युकृतं भयम्।

devasāgaram akṣobhyaṃ śastraughaiḥ pravigāhya ca. jitā devā raṇe nityaṃ na no mṛtyukṛtaṃ bhayam.

नारायणश् च रुद्रश् च शक्रश् चापि यमस् तथा। अस्माकं प्रमुखे स्थातुं सर्व एव हि बिभ्यति।

nārāyaṇaś ca rudraś ca śakraś cāpi yamas tathā. asmākaṃ pramukhe sthātuṃ sarva eva hi bibhyati.

विष्णोर् दोषश् च नास्त्य् अत्र कारणं राक्षसेश्वर। देवानाम् एव दोषेण विष्णोः प्रचलितं मनः।

viṣṇor doṣaś ca nāsty atra kāraṇaṃ rākṣaseśvara. devānām eva doṣeṇa viṣṇoḥ pracalitaṃ manaḥ.

तस्माद् अद्य समुद्युक्ताः सर्वसैन्यसमावृताः। देवान् एव जिघांसामो येभ्यो दोषः समुत्थितः।

tasmād adya samudyuktāḥ sarvasainyasamāvṛtāḥ. devān eva jighāṃsāmo yebhyo doṣaḥ samutthitaḥ.

इति माली सुमाली च माल्यवान् अग्रजः प्रभुः। उद्योगं घोषयित्वाथ राक्षसाः सर्व एव ते। युद्धाय निर्ययुः क्रुद्धा जम्भवृत्रबला इव।

iti mālī sumālī ca mālyavān agrajaḥ prabhuḥ. udyogaṃ ghoṣayitvātha rākṣasāḥ sarva eva te. yuddhāya niryayuḥ kruddhā jambhavṛtrabalā iva.

स्यन्दनैर् वारणेन्द्रैश् च हयैश् च गिरिसंनिभैः। खरैर् गोभिर् अथोष्ट्रैश् च शिंशुमारैर् भुजं गमैः।

syandanair vāraṇendraiś ca hayaiś ca girisaṃnibhaiḥ. kharair gobhir athoṣṭraiś ca śiṃśumārair bhujaṃ gamaiḥ.

मकरैः कच्छपैर् मीनैर् विहंगैर् गरुडोपमैः। सिंहैर् व्याघ्रैर् वराहैश् च सृमरैश् चमरैर् अपि।

makaraiḥ kacchapair mīnair vihaṃgair garuḍopamaiḥ. siṃhair vyāghrair varāhaiś ca sṛmaraiś camarair api.

त्यक्त्वा लङ्कां ततः सर्वे राक्षसा बलगर्विताः। प्रयाता देवलोकाय योद्धुं दैवतशत्रवः।

tyaktvā laṅkāṃ tataḥ sarve rākṣasā balagarvitāḥ. prayātā devalokāya yoddhuṃ daivataśatravaḥ.

लङ्काविपर्ययं दृष्ट्वा यानि लङ्कालयान्य् अथ। भूतानि भयदर्शीनि विमनस्कानि सर्वशः।

laṅkāviparyayaṃ dṛṣṭvā yāni laṅkālayāny atha. bhūtāni bhayadarśīni vimanaskāni sarvaśaḥ.

भौमास् तथान्तरिक्षाश् च कालाज्ञप्ता भयावहाः। उत्पाता राक्षसेन्द्राणाम् अभावायोत्थिता द्रुतम्।

bhaumās tathāntarikṣāś ca kālājñaptā bhayāvahāḥ. utpātā rākṣasendrāṇām abhāvāyotthitā drutam.

अस्थीनि मेघा वर्षन्ति उष्णं शोणितम् एव च। वेलां समुद्रो ऽप्य् उत्क्रान्तश् चलन्ते चाचलोत्तमाः।

asthīni meghā varṣanti uṣṇaṃ śoṇitam eva ca. velāṃ samudro 'py utkrāntaś calante cācalottamāḥ.

अट्टहासान् विमुञ्चन्तो घननादसमस्वनान्। भूताः परिपतन्ति स्म नृत्यमानाः सहस्रशः।

aṭṭahāsān vimuñcanto ghananādasamasvanān. bhūtāḥ paripatanti sma nṛtyamānāḥ sahasraśaḥ.

गृध्रचक्रं महच् चापि ज्वलनोद्गारिभिर् मुखैः। राक्षसानाम् उपरि वै भ्रमते कालचक्रवत्।

gṛdhracakraṃ mahac cāpi jvalanodgāribhir mukhaiḥ. rākṣasānām upari vai bhramate kālacakravat.

तान् अचिन्त्यमहोत्पातान् राक्षसा बलगर्विताः। यन्त्य् एव न निवर्तन्ते मृत्युपाशावपाशिताः।

tān acintyamahotpātān rākṣasā balagarvitāḥ. yanty eva na nivartante mṛtyupāśāvapāśitāḥ.

माल्यवांश् च सुमाली च माली च रजनीचराः। आसन् पुरःसरास् तेषां क्रतूनाम् इव पावकाः।

mālyavāṃś ca sumālī ca mālī ca rajanīcarāḥ. āsan puraḥsarās teṣāṃ kratūnām iva pāvakāḥ.

माल्यवन्तं तु ते सर्वे माल्यवन्तम् इवाचलम्। निशाचरा आश्रयन्ते धातारम् इव देहिनः।

mālyavantaṃ tu te sarve mālyavantam ivācalam. niśācarā āśrayante dhātāram iva dehinaḥ.

तद् बलं राक्षसेन्द्राणां महाभ्रघननादितम्। जयेप्सया देवलोकं ययौ माली वशे स्थितम्।

tad balaṃ rākṣasendrāṇāṃ mahābhraghananāditam. jayepsayā devalokaṃ yayau mālī vaśe sthitam.

राक्षसानां समुद्योगं तं तु नारायणः प्रभुः। देवदूताद् उपश्रुत्य दध्रे युद्धे ततो मनः।

rākṣasānāṃ samudyogaṃ taṃ tu nārāyaṇaḥ prabhuḥ. devadūtād upaśrutya dadhre yuddhe tato manaḥ.

स देवसिद्धर्षिमहोरगैश् च गन्धर्वमुख्याप्सरसोपगीतः। समाससादामरशत्रुसैन्यं चक्रासिसीरप्रवरादिधारी।

sa devasiddharṣimahoragaiś ca gandharvamukhyāpsarasopagītaḥ. samāsasādāmaraśatrusainyaṃ cakrāsisīrapravarādidhārī.

सुपर्णपक्षानिलनुन्नपक्षं भ्रमत्पताकं प्रविकीर्णशस्त्रम्। चचाल तद् राक्षसराजसैन्यं चलोपलो नील इवाचलेन्द्रः।

suparṇapakṣānilanunnapakṣaṃ bhramatpatākaṃ pravikīrṇaśastram. cacāla tad rākṣasarājasainyaṃ calopalo nīla ivācalendraḥ.

तथ शितैः शोणितमांसरूषितैर् युगान्तवैश्वानरतुल्यविग्रहैः। निशाचराः संपरिवार्य माधवं वरायुधैर् निर्बिभिदुः सहस्रशः।

tatha śitaiḥ śoṇitamāṃsarūṣitair yugāntavaiśvānaratulyavigrahaiḥ. niśācarāḥ saṃparivārya mādhavaṃ varāyudhair nirbibhiduḥ sahasraśaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...