रामायण 7.65 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 65→

[rm-7-65] • 26 श्लोकाः

तथा तु करुणं तस्य द्विजस्य परिदेवितम्। शुश्राव राघवः सर्वं दुःखशोकसमन्वितम्।

tathā tu karuṇaṃ tasya dvijasya paridevitam. śuśrāva rāghavaḥ sarvaṃ duḥkhaśokasamanvitam.

स दुःखेन सुसंतप्तो मन्त्रिणः समुपाह्वयत्। वसिष्ठं वामदेवं च भ्रातॄंश् च सहनैगमान्।

sa duḥkhena susaṃtapto mantriṇaḥ samupāhvayat. vasiṣṭhaṃ vāmadevaṃ ca bhrātṝṃś ca sahanaigamān.

ततो द्विजा वसिष्ठेन सार्धम् अष्टौ प्रवेशिताः। राजानं देवसंकाशं वर्धस्वेति ततो ऽब्रुवन्।

tato dvijā vasiṣṭhena sārdham aṣṭau praveśitāḥ. rājānaṃ devasaṃkāśaṃ vardhasveti tato 'bruvan.

मार्कण्डेयो ऽथ मौद्गल्यो वामदेवश् च काश्यपः। कात्यायनो ऽथ जाबालिर् गौतमो नारदस् तथा।

mārkaṇḍeyo 'tha maudgalyo vāmadevaś ca kāśyapaḥ. kātyāyano 'tha jābālir gautamo nāradas tathā.

एते द्विजर्षभाः सर्वे आगनेषूपवेशिताः। मन्त्रिणो नैगमाश् चैव यथार्हम् अनुकूलतः।

ete dvijarṣabhāḥ sarve āganeṣūpaveśitāḥ. mantriṇo naigamāś caiva yathārham anukūlataḥ.

तेषां समुपविष्टानां सर्वेषां दीप्ततेजसाम्। रघवः सर्वम् आचष्टे द्विजो यस्मात् प्ररोदिति।

teṣāṃ samupaviṣṭānāṃ sarveṣāṃ dīptatejasām. raghavaḥ sarvam ācaṣṭe dvijo yasmāt praroditi.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा राज्ञो दीनस्य नारदः। प्रत्युवाच शुभं वाक्यम् ऋषीणां संनिधौ नृपम्।

tasya tad vacanaṃ śrutvā rājño dīnasya nāradaḥ. pratyuvāca śubhaṃ vākyam ṛṣīṇāṃ saṃnidhau nṛpam.

शृणु राजन् यथाकाले प्राप्तो ऽयं बालसंक्षयः। श्रुत्वा कर्तव्यतां वीर कुरुष्व रघुनन्दन।

śṛṇu rājan yathākāle prāpto 'yaṃ bālasaṃkṣayaḥ. śrutvā kartavyatāṃ vīra kuruṣva raghunandana.

पुरा कृतयुगे राम ब्राह्मणा वै तपस्विनः। अब्राह्मणस् तदा राजन् न तपस्वी कथं चन।

purā kṛtayuge rāma brāhmaṇā vai tapasvinaḥ. abrāhmaṇas tadā rājan na tapasvī kathaṃ cana.

तस्मिन् युगे प्रज्वलिते ब्रह्मभूते अनावृते। अमृत्यवस् तदा सर्वे जज्ञिरे दीर्घदर्शिनः।

tasmin yuge prajvalite brahmabhūte anāvṛte. amṛtyavas tadā sarve jajñire dīrghadarśinaḥ.

ततस् त्रेतायुगं नाम मानवानां वपुष्मताम्। क्षत्रिया यत्र जायन्ते पूर्वेण तपसान्विताः।

tatas tretāyugaṃ nāma mānavānāṃ vapuṣmatām. kṣatriyā yatra jāyante pūrveṇa tapasānvitāḥ.

वीर्येण तपसा चैव ते ऽधिकाः पूर्वजन्मनि। मानवा ये महात्मानस् तस्मिंस् त्रेतायुगे युगे।

vīryeṇa tapasā caiva te 'dhikāḥ pūrvajanmani. mānavā ye mahātmānas tasmiṃs tretāyuge yuge.

ब्रह्मक्षत्रं तु तत् सर्वं यत् पूर्वम् अपरं च यत्। युगयोर् उभयोर् आसीत् समवीर्यसमन्वितम्।

brahmakṣatraṃ tu tat sarvaṃ yat pūrvam aparaṃ ca yat. yugayor ubhayor āsīt samavīryasamanvitam.

अपश्यन्तस् तु ते सर्वे विशेषम् अधिकं ततः। स्थापनं चक्रिरे तत्र चातुर्वर्ण्यस्य सर्वतः।

apaśyantas tu te sarve viśeṣam adhikaṃ tataḥ. sthāpanaṃ cakrire tatra cāturvarṇyasya sarvataḥ.

अधर्मः पादम् एकं तु पातयत् पृथिवीतले। अधर्मेण हि संयुक्तास् तेन मन्दाभवन् द्विजाः।

adharmaḥ pādam ekaṃ tu pātayat pṛthivītale. adharmeṇa hi saṃyuktās tena mandābhavan dvijāḥ.

ततः प्रादुष्कृतं पूर्वम् आयुषः परिनिष्ठितम्। शुभान्य् एवाचरंल् लोकाः सत्यधर्मपरायणाः।

tataḥ prāduṣkṛtaṃ pūrvam āyuṣaḥ pariniṣṭhitam. śubhāny evācaraṃl lokāḥ satyadharmaparāyaṇāḥ.

त्रेतायुगे त्व् अवर्तन्त ब्राह्मणाः क्षत्रियश् च ये। तपो ऽतप्यन्त ते सर्वे शुश्रूषाम् अपरे जनाः।

tretāyuge tv avartanta brāhmaṇāḥ kṣatriyaś ca ye. tapo 'tapyanta te sarve śuśrūṣām apare janāḥ.

स धर्मः परमस् तेषां वैश्यशूद्रम् अथागमत्। पूजां च सर्ववर्णानां शूद्राश् चक्रुर् विशेषतः।

sa dharmaḥ paramas teṣāṃ vaiśyaśūdram athāgamat. pūjāṃ ca sarvavarṇānāṃ śūdrāś cakrur viśeṣataḥ.

ततः पादम् अधर्मस्य द्वितीयम् अवतारयत्। ततो द्वापरसंख्या सा युगस्य समजायत।

tataḥ pādam adharmasya dvitīyam avatārayat. tato dvāparasaṃkhyā sā yugasya samajāyata.

तस्मिन् द्वापरसंख्ये तु वर्तमाने युगक्षये। अधर्मश् चानृतं चैव ववृधे पुरुषर्षभ।

tasmin dvāparasaṃkhye tu vartamāne yugakṣaye. adharmaś cānṛtaṃ caiva vavṛdhe puruṣarṣabha.

तस्मिन् द्वापरसंख्याते तपो वैश्यान् समाविशत्। न शूद्रो लभते धर्मम् उग्रं तप्तं नरर्षभ।

tasmin dvāparasaṃkhyāte tapo vaiśyān samāviśat. na śūdro labhate dharmam ugraṃ taptaṃ nararṣabha.

हीनवर्णो नरश्रेष्ठ तप्यते सुमहत् तपः। भविष्या शूद्रयोन्यां हि तपश्चर्या कलौ युगे।

hīnavarṇo naraśreṣṭha tapyate sumahat tapaḥ. bhaviṣyā śūdrayonyāṃ hi tapaścaryā kalau yuge.

अधर्मः परमो राम द्वापरे शूद्रधारितः। स वै विषयपर्यन्ते तव राजन् महातपाः। शूद्रस् तप्यति दुर्बुद्धिस् तेन बालवधो ह्य् अयम्।

adharmaḥ paramo rāma dvāpare śūdradhāritaḥ. sa vai viṣayaparyante tava rājan mahātapāḥ. śūdras tapyati durbuddhis tena bālavadho hy ayam.

यो ह्य् अधर्मम् अकार्यं वा विषये पार्थिवस्य हि। करोति राजशार्दूल पुरे वा दुर्मतिर् नरः। क्षिप्रं हि नरकं याति स च राजा न संशयः।

yo hy adharmam akāryaṃ vā viṣaye pārthivasya hi. karoti rājaśārdūla pure vā durmatir naraḥ. kṣipraṃ hi narakaṃ yāti sa ca rājā na saṃśayaḥ.

स त्वं पुरुषशार्दूल मार्गस्व विषयं स्वकम्। दुष्कृतं यत्र पश्येथास् तत्र यत्नं समाचर।

sa tvaṃ puruṣaśārdūla mārgasva viṣayaṃ svakam. duṣkṛtaṃ yatra paśyethās tatra yatnaṃ samācara.

एवं ते धर्मवृद्धिश् च नृणां चायुर्विवर्धनम्। भविष्यति नरश्रेष्ठ बालस्यास्य च जीवितम्।

evaṃ te dharmavṛddhiś ca nṛṇāṃ cāyurvivardhanam. bhaviṣyati naraśreṣṭha bālasyāsya ca jīvitam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...