रामायण 7.5 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 5→

[rm-7-5] • 41 श्लोकाः

सुकेशं धार्मिकं दृष्ट्वा वरलब्धं च राक्षसं। ग्रामणीर् नाम गन्धर्वो विश्वावसुसमप्रभः।

sukeśaṃ dhārmikaṃ dṛṣṭvā varalabdhaṃ ca rākṣasaṃ. grāmaṇīr nāma gandharvo viśvāvasusamaprabhaḥ.

तस्य देववती नाम द्वितीया श्रीर् इवात्मजा। तां सुकेशाय धर्मेण ददौ दक्षः श्रियं यथा।

tasya devavatī nāma dvitīyā śrīr ivātmajā. tāṃ sukeśāya dharmeṇa dadau dakṣaḥ śriyaṃ yathā.

वरदानकृतैश्वर्यं सा तं प्राप्य पतिं प्रियम्। आसीद् देववती तुष्टा धनं प्राप्येव निर्धनः।

varadānakṛtaiśvaryaṃ sā taṃ prāpya patiṃ priyam. āsīd devavatī tuṣṭā dhanaṃ prāpyeva nirdhanaḥ.

स तया सह संयुक्तो रराज रजनीचरः। अञ्जनाद् अभिनिष्क्रान्तः करेण्वेव महागजः।

sa tayā saha saṃyukto rarāja rajanīcaraḥ. añjanād abhiniṣkrāntaḥ kareṇveva mahāgajaḥ.

देववत्यां सुकेशस् तु जनयाम् आस राघव। त्रींस् त्रिनेत्रसमान् पुत्रान् राक्षसान् राक्षसाधिपः। माल्यवन्तं सुमालिं च मालिं च बलिनां वरम्।

devavatyāṃ sukeśas tu janayām āsa rāghava. trīṃs trinetrasamān putrān rākṣasān rākṣasādhipaḥ. mālyavantaṃ sumāliṃ ca māliṃ ca balināṃ varam.

त्रयो लोका इवाव्यग्राः स्थितास् त्रय इवाग्नयः। त्रयो मन्त्रा इवात्युग्रास् त्रयो घोरा इवामयाः।

trayo lokā ivāvyagrāḥ sthitās traya ivāgnayaḥ. trayo mantrā ivātyugrās trayo ghorā ivāmayāḥ.

त्रयः सुकेशस्य सुतास् त्रेताग्निसमवर्चसः। विवृद्धिम् अगमंस् तत्र व्याधयोपेक्षिता इव।

trayaḥ sukeśasya sutās tretāgnisamavarcasaḥ. vivṛddhim agamaṃs tatra vyādhayopekṣitā iva.

वरप्राप्तिं पितुस् ते तु ज्ञात्वैश्वर्यं ततो महत्। तपस् तप्तुं गता मेरुं भ्रातरः कृतनिश्चयाः।

varaprāptiṃ pitus te tu jñātvaiśvaryaṃ tato mahat. tapas taptuṃ gatā meruṃ bhrātaraḥ kṛtaniścayāḥ.

प्रगृह्य नियमान् घोरान् राक्षसा नृपसत्तम। विचेरुस् ते तपो घोरं सर्वभूतभयावहम्।

pragṛhya niyamān ghorān rākṣasā nṛpasattama. vicerus te tapo ghoraṃ sarvabhūtabhayāvaham.

सत्यार्जवदमोपेतैस् तपोभिर् भुवि दुष्करैः। संतापयन्तस् त्रींल् लोकान् सदेवासुरमानुषान्।

satyārjavadamopetais tapobhir bhuvi duṣkaraiḥ. saṃtāpayantas trīṃl lokān sadevāsuramānuṣān.

ततो विभुश् चतुर्वक्त्रो विमानवरम् आस्थितः। सुकेशपुत्रान् आमन्त्र्य वरदो ऽस्मीत्य् अभाषत।

tato vibhuś caturvaktro vimānavaram āsthitaḥ. sukeśaputrān āmantrya varado 'smīty abhāṣata.

ब्रह्माणं वरदं ज्ञात्वा सेन्द्रैर् देवगणैर् वृतम्। ऊचुः प्राञ्जलयः सर्वे वेपमाना इव द्रुमाः।

brahmāṇaṃ varadaṃ jñātvā sendrair devagaṇair vṛtam. ūcuḥ prāñjalayaḥ sarve vepamānā iva drumāḥ.

तपसाराधितो देव यदि नो दिशसे वरम्। अजेयाः शत्रुहन्तारस् तथैव चिरजीविनः। प्रभविष्णवो भवामेति परस्परम् अनुव्रताः।

tapasārādhito deva yadi no diśase varam. ajeyāḥ śatruhantāras tathaiva cirajīvinaḥ. prabhaviṣṇavo bhavāmeti parasparam anuvratāḥ.

एवं भविष्यतीत्य् उक्त्वा सुकेशतनयान् प्रभुः। प्रययौ ब्रह्मलोकाय ब्रह्मा ब्राह्मणवत्सलः।

evaṃ bhaviṣyatīty uktvā sukeśatanayān prabhuḥ. prayayau brahmalokāya brahmā brāhmaṇavatsalaḥ.

वरं लब्ध्वा ततः सर्वे राम रात्रिंचरास् तदा। सुरासुरान् प्रबाधन्ते वरदानात् सुनिर्भयाः।

varaṃ labdhvā tataḥ sarve rāma rātriṃcarās tadā. surāsurān prabādhante varadānāt sunirbhayāḥ.

तैर् वध्यमानास् त्रिदशाः सर्षिसंघाः सचारणाः। त्रातारं नाधिगच्छन्ति निरयस्था यथा नराः।

tair vadhyamānās tridaśāḥ sarṣisaṃghāḥ sacāraṇāḥ. trātāraṃ nādhigacchanti nirayasthā yathā narāḥ.

अथ ते विश्वकर्माणं शिल्पिनां वरम् अव्ययम्। ऊचुः समेत्य संहृष्टा राक्षसा रघुसत्तम।

atha te viśvakarmāṇaṃ śilpināṃ varam avyayam. ūcuḥ sametya saṃhṛṣṭā rākṣasā raghusattama.

गृहकर्ता भवान् एव देवानां हृदयेप्सितम्। अस्माकम् अपि तावत् त्वं गृहं कुरु महामते।

gṛhakartā bhavān eva devānāṃ hṛdayepsitam. asmākam api tāvat tvaṃ gṛhaṃ kuru mahāmate.

हिमवन्तं समाश्रित्य मेरुं मन्दरम् एव वा। महेश्वरगृहप्रख्यं गृहं नः क्रियतां महत्।

himavantaṃ samāśritya meruṃ mandaram eva vā. maheśvaragṛhaprakhyaṃ gṛhaṃ naḥ kriyatāṃ mahat.

विश्वकर्मा ततस् तेषां राक्षसानां महाभुजः। निवासं कथयाम् आस शक्रस्येवामरावतीम्।

viśvakarmā tatas teṣāṃ rākṣasānāṃ mahābhujaḥ. nivāsaṃ kathayām āsa śakrasyevāmarāvatīm.

दक्षिणस्योदधेस् तीरे त्रिकूटो नाम पर्वतः। शिखरे तस्य शैलस्य मध्यमे ऽम्बुदसंनिभे। शकुनैर् अपि दुष्प्रापे टङ्कच्छिन्नचतुर्दिशि।

dakṣiṇasyodadhes tīre trikūṭo nāma parvataḥ. śikhare tasya śailasya madhyame 'mbudasaṃnibhe. śakunair api duṣprāpe ṭaṅkacchinnacaturdiśi.

त्रिंशद्योजनविस्तीर्णा स्वर्णप्राकारतोरणा। मया लङ्केति नगरी शक्राज्ञप्तेन निर्मिता।

triṃśadyojanavistīrṇā svarṇaprākāratoraṇā. mayā laṅketi nagarī śakrājñaptena nirmitā.

तस्यां वसत दुर्धर्षाः पुर्यां राक्षससत्तमाः। अमरावतीं समासाद्य सेन्द्रा इव दिवौकसः।

tasyāṃ vasata durdharṣāḥ puryāṃ rākṣasasattamāḥ. amarāvatīṃ samāsādya sendrā iva divaukasaḥ.

लङ्कादुर्गं समासाद्य राक्षसैर् बहुभिर् वृताः। भविष्यथ दुराधर्षाः शत्रूणां शत्रुसूदनाः।

laṅkādurgaṃ samāsādya rākṣasair bahubhir vṛtāḥ. bhaviṣyatha durādharṣāḥ śatrūṇāṃ śatrusūdanāḥ.

विश्वकर्मवचः श्रुत्वा ततस् ते राम राक्षसाः। सहस्रानुचरा गत्वा लङ्कां ताम् अवसन् पुरीम्।

viśvakarmavacaḥ śrutvā tatas te rāma rākṣasāḥ. sahasrānucarā gatvā laṅkāṃ tām avasan purīm.

दृढप्राकारपरिखां हैमैर् गृहशतैर् वृताम्। लङ्काम् अवाप्य ते हृष्टा विहरन्ति निशाचराः।

dṛḍhaprākāraparikhāṃ haimair gṛhaśatair vṛtām. laṅkām avāpya te hṛṣṭā viharanti niśācarāḥ.

नर्मदा नाम गन्धर्वी नानाधर्मसमेधिता। तस्याः कन्यात्रयं ह्य् आसीद् धीश्रीकीर्तिसमद्युति।

narmadā nāma gandharvī nānādharmasamedhitā. tasyāḥ kanyātrayaṃ hy āsīd dhīśrīkīrtisamadyuti.

ज्येष्ठक्रमेण सा तेषां राक्षसानाम् अराक्षसी। कन्यास् ताः प्रददौ हृष्टा पूर्णचन्द्रनिभाननाः।

jyeṣṭhakrameṇa sā teṣāṃ rākṣasānām arākṣasī. kanyās tāḥ pradadau hṛṣṭā pūrṇacandranibhānanāḥ.

त्रयाणां राक्षसेन्द्राणां तिस्रो गन्धर्वकन्यकाः। मात्रा दत्ता महाभागा नक्षत्रे भगदैवते।

trayāṇāṃ rākṣasendrāṇāṃ tisro gandharvakanyakāḥ. mātrā dattā mahābhāgā nakṣatre bhagadaivate.

कृतदारास् तु ते राम सुकेशतनयाः प्रभो। भार्याभिः सह चिक्रीडुर् अप्सरोभिर् इवामराः।

kṛtadārās tu te rāma sukeśatanayāḥ prabho. bhāryābhiḥ saha cikrīḍur apsarobhir ivāmarāḥ.

तत्र माल्यवतो भार्या सुन्दरी नाम सुन्दरी। स तस्यां जनयाम् आस यद् अपत्यं निबोध तत्।

tatra mālyavato bhāryā sundarī nāma sundarī. sa tasyāṃ janayām āsa yad apatyaṃ nibodha tat.

वज्रमुष्टिर् विरूपाक्षो दुर्मुखश् चैव राक्षसः। सुप्तघ्नो यज्ञकोपश् च मत्तोन्मत्तौ तथैव च। अनला चाभवत् कन्या सुन्दर्यां राम सुन्दरी।

vajramuṣṭir virūpākṣo durmukhaś caiva rākṣasaḥ. suptaghno yajñakopaś ca mattonmattau tathaiva ca. analā cābhavat kanyā sundaryāṃ rāma sundarī.

सुमालिनो ऽपि भार्यासीत् पूर्णचन्द्रनिभानना। नाम्ना केतुमती नाम प्राणेभ्यो ऽपि गरीयसी।

sumālino 'pi bhāryāsīt pūrṇacandranibhānanā. nāmnā ketumatī nāma prāṇebhyo 'pi garīyasī.

सुमाली जनयाम् आस यद् अपत्यं निशाचरः। केतुमत्यां महाराज तन् निबोधानुपूर्वशः।

sumālī janayām āsa yad apatyaṃ niśācaraḥ. ketumatyāṃ mahārāja tan nibodhānupūrvaśaḥ.

प्रहस्तो ऽकम्पनैश् चैव विकटः कालकार्मुकः। धूम्राक्शश् चाथ दण्डश् च सुपार्श्वश् च महाबलः।

prahasto 'kampanaiś caiva vikaṭaḥ kālakārmukaḥ. dhūmrākśaś cātha daṇḍaś ca supārśvaś ca mahābalaḥ.

संह्रादिः प्रघसश् चैव भासकर्णश् च राक्षसः। राका पुष्पोत्कटा चैव कैकसी च शुचिस्मिता। कुम्भीनसी च इत्य् एते सुमालेः प्रसवाः स्मृताः।

saṃhrādiḥ praghasaś caiva bhāsakarṇaś ca rākṣasaḥ. rākā puṣpotkaṭā caiva kaikasī ca śucismitā. kumbhīnasī ca ity ete sumāleḥ prasavāḥ smṛtāḥ.

मालेस् तु वसुदा नाम गन्धर्वी रूपशालिनी। भार्यासीत् पद्मपत्राक्षी स्वक्षी यक्षीवरोपमा।

māles tu vasudā nāma gandharvī rūpaśālinī. bhāryāsīt padmapatrākṣī svakṣī yakṣīvaropamā.

सुमालेर् अनुजस् तस्यां जनयाम् आस यत् प्रभो। अपत्यं कथ्यमानं तन् मया त्वं शृणु राघव।

sumāler anujas tasyāṃ janayām āsa yat prabho. apatyaṃ kathyamānaṃ tan mayā tvaṃ śṛṇu rāghava.

अनलश् चानिलश् चैव हरः संपातिर् एव च। एते विभीषणामात्या मालेयास् ते निशाचराः।

analaś cānilaś caiva haraḥ saṃpātir eva ca. ete vibhīṣaṇāmātyā māleyās te niśācarāḥ.

ततस् तु ते राक्षसपुंगवास् त्रयो निशाचरैः पुत्रशतैश् च संवृताः। सुरान् सहेन्द्रान् ऋषिनागदानवान् बबाधिरे ते बलवीर्यदर्पिताः।

tatas tu te rākṣasapuṃgavās trayo niśācaraiḥ putraśataiś ca saṃvṛtāḥ. surān sahendrān ṛṣināgadānavān babādhire te balavīryadarpitāḥ.

जगद् भ्रमन्तो ऽनिलवद् दुरासदा रणे च मृत्युप्रतिमाः समाहिताः। वरप्रदानाद् अभिगर्विता भृशं क्रतुक्रियाणां प्रशमंकराः सदा।

jagad bhramanto 'nilavad durāsadā raṇe ca mṛtyupratimāḥ samāhitāḥ. varapradānād abhigarvitā bhṛśaṃ kratukriyāṇāṃ praśamaṃkarāḥ sadā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...