रामायण 7.59 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 59→

[rm-7-59] • 23 श्लोकाः

अथ रात्र्यां प्रवृत्तायां शत्रुघ्नो भृगुनन्दनम्। पप्रच्छ च्यवनं विप्रं लवणस्य बलाबलम्।

atha rātryāṃ pravṛttāyāṃ śatrughno bhṛgunandanam. papraccha cyavanaṃ vipraṃ lavaṇasya balābalam.

शूलस्य च बलं ब्रह्मन् के च पूर्वं निपातिताः। अनेन शूलमुखेन द्वन्द्वयुद्धम् उपागताः।

śūlasya ca balaṃ brahman ke ca pūrvaṃ nipātitāḥ. anena śūlamukhena dvandvayuddham upāgatāḥ.

तस्य तद्भाषितं श्रुत्वा शत्रुघ्नस्य महात्मनः। प्रत्युवाच महातेजाश् च्यवनो रघुनन्दनम्।

tasya tadbhāṣitaṃ śrutvā śatrughnasya mahātmanaḥ. pratyuvāca mahātejāś cyavano raghunandanam.

असंख्येयानि कर्माणि यान्य् अस्य पुरुषर्षभ। इक्ष्वाकुवंशप्रभवे यद् वृत्तं तच् छृणुष्व मे।

asaṃkhyeyāni karmāṇi yāny asya puruṣarṣabha. ikṣvākuvaṃśaprabhave yad vṛttaṃ tac chṛṇuṣva me.

अयोध्यायां पुरा राजा युवनाश्वसुतो बली। मान्धाता इति विख्यातस् त्रिषु लोकेषु वीर्यवान्।

ayodhyāyāṃ purā rājā yuvanāśvasuto balī. māndhātā iti vikhyātas triṣu lokeṣu vīryavān.

स कृत्वा पृथिवीं कृत्स्नां शासने पृथिवीपतिः। सुरलोकम् अथो जेतुम् उद्योगम् अकरोन् नृपः।

sa kṛtvā pṛthivīṃ kṛtsnāṃ śāsane pṛthivīpatiḥ. suralokam atho jetum udyogam akaron nṛpaḥ.

इन्द्रस्य तु भयं तीव्रं सुराणां च महात्मनाम्। मान्धातरि कृतोद्योगे देवलोकजिगीषया।

indrasya tu bhayaṃ tīvraṃ surāṇāṃ ca mahātmanām. māndhātari kṛtodyoge devalokajigīṣayā.

अर्धासनेन शक्रस्य राज्यार्धेन च पार्थिवः। वन्द्यमानः सुरगणैः प्रतिज्ञाम् अध्यरोहत।

ardhāsanena śakrasya rājyārdhena ca pārthivaḥ. vandyamānaḥ suragaṇaiḥ pratijñām adhyarohata.

तस्य पापम् अभिप्रायं विदित्वा पाकशासनः। सान्त्वपूर्वम् इदं वाक्यम् उवाच युवनाश्वजम्।

tasya pāpam abhiprāyaṃ viditvā pākaśāsanaḥ. sāntvapūrvam idaṃ vākyam uvāca yuvanāśvajam.

राजा त्वं मानुषे लोके न तावत् पुरुषर्षभ। अकृत्वा पृथिवीं वश्यां देवराज्यम् इहेच्छसि।

rājā tvaṃ mānuṣe loke na tāvat puruṣarṣabha. akṛtvā pṛthivīṃ vaśyāṃ devarājyam ihecchasi.

यदि वीर समग्रा ते मेदिनी निखिला वशे। देवराज्यं कुरुष्वेह सभृत्यबलवाहनः।

yadi vīra samagrā te medinī nikhilā vaśe. devarājyaṃ kuruṣveha sabhṛtyabalavāhanaḥ.

इन्द्रम् एवं ब्रुवाणं तु मान्धाता वाक्यम् अब्रवीत्। क्व मे शक्र प्रतिहतं शासनं पृथिवीतले।

indram evaṃ bruvāṇaṃ tu māndhātā vākyam abravīt. kva me śakra pratihataṃ śāsanaṃ pṛthivītale.

तम् उवाच सहस्राक्षो लवणो नाम राक्षसः। मधुपुत्रो मधुवने नाज्ञां ते कुरुते ऽनघ।

tam uvāca sahasrākṣo lavaṇo nāma rākṣasaḥ. madhuputro madhuvane nājñāṃ te kurute 'nagha.

तच् छ्रुत्वा विप्रियं घोरं सहस्राक्षेण भाषितम्। व्रीडितो ऽवाङ्मुखो राजा व्याहर्तुं न शशाक ह।

tac chrutvā vipriyaṃ ghoraṃ sahasrākṣeṇa bhāṣitam. vrīḍito 'vāṅmukho rājā vyāhartuṃ na śaśāka ha.

आमन्त्र्य तु सहस्राक्षं ह्रिया किं चिद् अवाङ्मुखः। पुनर् एवागमच् छ्रीमान् इमं लोकं नरेश्वरः।

āmantrya tu sahasrākṣaṃ hriyā kiṃ cid avāṅmukhaḥ. punar evāgamac chrīmān imaṃ lokaṃ nareśvaraḥ.

स कृत्वा हृदये ऽमर्षं सभृत्यबलवाहनः। आजगाम मधोः पुत्रं वशे कर्तुम् अनिन्दितः।

sa kṛtvā hṛdaye 'marṣaṃ sabhṛtyabalavāhanaḥ. ājagāma madhoḥ putraṃ vaśe kartum aninditaḥ.

स काङ्क्षमाणो लवणं युद्धाय पुरुषर्षभः। दूतं संप्रेषयाम् आस सकाशं लवणस्य सः।

sa kāṅkṣamāṇo lavaṇaṃ yuddhāya puruṣarṣabhaḥ. dūtaṃ saṃpreṣayām āsa sakāśaṃ lavaṇasya saḥ.

स गत्वा विप्रियाण्य् आह बहूनि मधुनः सुतम्। वदन्तम् एवं तं दूतं भक्षयाम् आस राक्षसः।

sa gatvā vipriyāṇy āha bahūni madhunaḥ sutam. vadantam evaṃ taṃ dūtaṃ bhakṣayām āsa rākṣasaḥ.

चिरायमाणे दूते तु राजा क्रोधसमन्वितः। अर्दयाम् आस तद् रक्षः शरवृष्ट्या समन्ततः।

cirāyamāṇe dūte tu rājā krodhasamanvitaḥ. ardayām āsa tad rakṣaḥ śaravṛṣṭyā samantataḥ.

ततः प्रहस्य लवणः शूलं जग्राह पाणिना। वधाय सानुबन्धस्य मुमोचायुधम् उत्तमम्।

tataḥ prahasya lavaṇaḥ śūlaṃ jagrāha pāṇinā. vadhāya sānubandhasya mumocāyudham uttamam.

तच् छूलं दीप्यमानं तु सभृत्यबलवाहनम्। भस्मीकृत्य नृपं भूयो लवणस्यागमत् करम्।

tac chūlaṃ dīpyamānaṃ tu sabhṛtyabalavāhanam. bhasmīkṛtya nṛpaṃ bhūyo lavaṇasyāgamat karam.

एवं स राजा सुमहान् हतः सबलवाहनः। शूलस्य च बलं वीर अप्रमेयम् अनुत्तमम्।

evaṃ sa rājā sumahān hataḥ sabalavāhanaḥ. śūlasya ca balaṃ vīra aprameyam anuttamam.

श्वः प्रभाते तु लवणं वधिष्यसि न संशयः। अगृहीतायुधं क्षिप्रं ध्रुवो हि विजयस् तव।

śvaḥ prabhāte tu lavaṇaṃ vadhiṣyasi na saṃśayaḥ. agṛhītāyudhaṃ kṣipraṃ dhruvo hi vijayas tava.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...