रामायण 7.4 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 4→

[rm-7-4] • 31 श्लोकाः

श्रुत्वागस्त्येरितं वाक्यं रामो विस्मयम् आगतः। पूर्वम् आसीत् तु लङ्कायां रक्षसाम् इति संभवः।

śrutvāgastyeritaṃ vākyaṃ rāmo vismayam āgataḥ. pūrvam āsīt tu laṅkāyāṃ rakṣasām iti saṃbhavaḥ.

ततः शिरः कम्पयित्वा त्रेताग्निसमविग्रहम्। अगस्त्यं तं मुहुर् दृष्ट्वा स्मयमानो ऽभ्यभाषत।

tataḥ śiraḥ kampayitvā tretāgnisamavigraham. agastyaṃ taṃ muhur dṛṣṭvā smayamāno 'bhyabhāṣata.

भगवन् पूर्वम् अप्य् एषा लङ्कासीत् पिशिताशिनाम्। इतीदं भवतः श्रुत्वा विस्मयो जनितो मम।

bhagavan pūrvam apy eṣā laṅkāsīt piśitāśinām. itīdaṃ bhavataḥ śrutvā vismayo janito mama.

पुलस्त्यवंशाद् उद्भूता राक्षसा इति नः श्रुतम्। इदानीम् अन्यतश् चापि संभवः कीर्तितस् त्वया।

pulastyavaṃśād udbhūtā rākṣasā iti naḥ śrutam. idānīm anyataś cāpi saṃbhavaḥ kīrtitas tvayā.

रावणात् कुम्भकर्णाच् च प्रहस्ताद् विकटाद् अपि। रावणस्य च पुत्रेभ्यः किं नु ते बलवत्तराः।

rāvaṇāt kumbhakarṇāc ca prahastād vikaṭād api. rāvaṇasya ca putrebhyaḥ kiṃ nu te balavattarāḥ.

क एषां पूर्वको ब्रह्मन् किंनामा किंतपोबलः। अपराधं च कं प्राप्य विष्णुना द्राविताः पुरा।

ka eṣāṃ pūrvako brahman kiṃnāmā kiṃtapobalaḥ. aparādhaṃ ca kaṃ prāpya viṣṇunā drāvitāḥ purā.

एतद् विस्तरतः सर्वं कथयस्व ममानघ। कौतूहलं कृतं मह्यं नुद भानुर् यथा तमः।

etad vistarataḥ sarvaṃ kathayasva mamānagha. kautūhalaṃ kṛtaṃ mahyaṃ nuda bhānur yathā tamaḥ.

राघवस्य तु तच् छ्रुत्वा संस्कारालंकृतं वचः। ईषद्विस्मयमानस् तम् अगस्त्यः प्राह राघवम्।

rāghavasya tu tac chrutvā saṃskārālaṃkṛtaṃ vacaḥ. īṣadvismayamānas tam agastyaḥ prāha rāghavam.

प्रजापतिः पुरा सृष्ट्वा अपः सलिलसंभवः। तासां गोपायने सत्त्वान् असृजत् पद्मसंभवः।

prajāpatiḥ purā sṛṣṭvā apaḥ salilasaṃbhavaḥ. tāsāṃ gopāyane sattvān asṛjat padmasaṃbhavaḥ.

ते सत्त्वाः सत्त्वकर्तारं विनीतवद् उपस्थिताः। किं कुर्म इति भाषन्तः क्षुत्पिपासाभयार्दिताः।

te sattvāḥ sattvakartāraṃ vinītavad upasthitāḥ. kiṃ kurma iti bhāṣantaḥ kṣutpipāsābhayārditāḥ.

प्रजापतिस् तु तान्य् आह सत्त्वानि प्रहसन्न् इव। आभाष्य वाचा यत्नेन रक्षध्वम् इति मानदः।

prajāpatis tu tāny āha sattvāni prahasann iva. ābhāṣya vācā yatnena rakṣadhvam iti mānadaḥ.

रक्षाम इति तत्रान्यैर् यक्षामेति तथापरैः। भुङ्क्षिताभुङ्क्षितैर् उक्तस् ततस् तान् आह भूतकृत्।

rakṣāma iti tatrānyair yakṣāmeti tathāparaiḥ. bhuṅkṣitābhuṅkṣitair uktas tatas tān āha bhūtakṛt.

रक्षाम इति यैर् उक्तं राक्षसास् ते भवन्तु वः। यक्षाम इति यैर् उक्तं ते वै यक्षा भवन्तु वः।

rakṣāma iti yair uktaṃ rākṣasās te bhavantu vaḥ. yakṣāma iti yair uktaṃ te vai yakṣā bhavantu vaḥ.

तत्र हेतिः प्रहेतिश् च भ्रातरौ राक्षसर्षभौ। मधुकैटभसंकाशौ बभूवतुर् अरिंदमौ।

tatra hetiḥ prahetiś ca bhrātarau rākṣasarṣabhau. madhukaiṭabhasaṃkāśau babhūvatur ariṃdamau.

प्रहेतिर् धार्मिकस् तत्र न दारान् सो ऽभिकाङ्क्षति। हेतिर् दारक्रियार्थं तु यत्नं परम् अथाकरोत्।

prahetir dhārmikas tatra na dārān so 'bhikāṅkṣati. hetir dārakriyārthaṃ tu yatnaṃ param athākarot.

स कालभगिनीं कन्यां भयां नाम भयावहाम्। उदावहद् अमेयात्मा स्वयम् एव महामतिः।

sa kālabhaginīṃ kanyāṃ bhayāṃ nāma bhayāvahām. udāvahad ameyātmā svayam eva mahāmatiḥ.

स तस्यां जनयाम् आस हेती राक्षसपुंगवः। पुत्रं पुत्रवतां श्रेष्ठो विद्युत्केश इति श्रुतम्।

sa tasyāṃ janayām āsa hetī rākṣasapuṃgavaḥ. putraṃ putravatāṃ śreṣṭho vidyutkeśa iti śrutam.

विद्युत्केशो हेतिपुत्रः प्रदीप्ताग्निसमप्रभः। व्यवर्धत महातेजास् तोयमध्य इवाम्बुजम्।

vidyutkeśo hetiputraḥ pradīptāgnisamaprabhaḥ. vyavardhata mahātejās toyamadhya ivāmbujam.

स यदा यौवनं भद्रम् अनुप्राप्तो निशाचरः। ततो दारक्रियां तस्य कर्तुं व्यवसितः पिता।

sa yadā yauvanaṃ bhadram anuprāpto niśācaraḥ. tato dārakriyāṃ tasya kartuṃ vyavasitaḥ pitā.

संध्यादुहितरं सो ऽथ संध्यातुल्यां प्रभावतः। वरयाम् आस पुत्रार्थं हेती राक्षसपुंगवः।

saṃdhyāduhitaraṃ so 'tha saṃdhyātulyāṃ prabhāvataḥ. varayām āsa putrārthaṃ hetī rākṣasapuṃgavaḥ.

अवश्यम् एव दातव्या परस्मै सेति संध्यया। चिन्तयित्वा सुता दत्ता विद्युत्केशाय राघव।

avaśyam eva dātavyā parasmai seti saṃdhyayā. cintayitvā sutā dattā vidyutkeśāya rāghava.

संध्यायास् तनयां लब्ध्वा विद्युत्केशो निशाचरः। रमते स तया सार्धं पौलोम्या मघवान् इव।

saṃdhyāyās tanayāṃ labdhvā vidyutkeśo niśācaraḥ. ramate sa tayā sārdhaṃ paulomyā maghavān iva.

केन चित् त्व् अथ कालेन राम सालकटंकटा। विद्युत्केशाद् गर्भम् आप घनराजिर् इवार्णवात्।

kena cit tv atha kālena rāma sālakaṭaṃkaṭā. vidyutkeśād garbham āpa ghanarājir ivārṇavāt.

ततः सा राक्षसी गर्भं घनगर्भसमप्रभम्। प्रसूता मन्दरं गत्वा गङ्गा गर्भम् इवाग्निजम्।

tataḥ sā rākṣasī garbhaṃ ghanagarbhasamaprabham. prasūtā mandaraṃ gatvā gaṅgā garbham ivāgnijam.

तम् उत्सृज्य तु सा गर्भं विद्युत्केशाद् रतार्थिनी। रेमे सा पतिना सार्धं विस्मृत्य सुतम् आत्मजम्।

tam utsṛjya tu sā garbhaṃ vidyutkeśād ratārthinī. reme sā patinā sārdhaṃ vismṛtya sutam ātmajam.

तयोत्सृष्टः स तु शिशुः शरदर्कसमद्युतिः। पाणिम् आस्ये समाधाय रुरोद घनराड् इव।

tayotsṛṣṭaḥ sa tu śiśuḥ śaradarkasamadyutiḥ. pāṇim āsye samādhāya ruroda ghanarāḍ iva.

अथोपरिष्टाद् गच्छन् वै वृषभस्थो हरः प्रभुः। अपश्यद् उमया सार्धं रुदन्तं राक्षसात्मजम्।

athopariṣṭād gacchan vai vṛṣabhastho haraḥ prabhuḥ. apaśyad umayā sārdhaṃ rudantaṃ rākṣasātmajam.

कारुण्यभावात् पार्वत्या भवस् त्रिपुरहा ततः। तं राक्षसात्मजं चक्रे मातुर् एव वयः समम्।

kāruṇyabhāvāt pārvatyā bhavas tripurahā tataḥ. taṃ rākṣasātmajaṃ cakre mātur eva vayaḥ samam.

अमरं चैव तं कृत्वा महादेवो ऽक्षयो ऽव्ययः। पुरम् आकाशगं प्रादात् पार्वत्याः प्रियकाम्यया।

amaraṃ caiva taṃ kṛtvā mahādevo 'kṣayo 'vyayaḥ. puram ākāśagaṃ prādāt pārvatyāḥ priyakāmyayā.

उमयापि वरो दत्तो राक्षसीनां नृपात्मज। सद्योपलब्धिर् गर्भस्य प्रसूतिः सद्य एव च। सद्य एव वयःप्राप्तिर् मातुर् एव वयः समम्।

umayāpi varo datto rākṣasīnāṃ nṛpātmaja. sadyopalabdhir garbhasya prasūtiḥ sadya eva ca. sadya eva vayaḥprāptir mātur eva vayaḥ samam.

ततः सुकेशो वरदानगर्वितः श्रियं प्रभोः प्राप्य हरस्य पार्श्वतः। चचार सर्वत्र महामतिः खगः खगं पुरं प्राप्य पुरंदरो यथा।

tataḥ sukeśo varadānagarvitaḥ śriyaṃ prabhoḥ prāpya harasya pārśvataḥ. cacāra sarvatra mahāmatiḥ khagaḥ khagaṃ puraṃ prāpya puraṃdaro yathā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...