रामायण 7.3 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 3→

[rm-7-3] • 31 श्लोकाः

अथ पुत्रः पुलस्त्यस्य विश्रवा मुनिपुंगवः। अचिरेणैव कालेन पितेव तपसि स्थितः।

atha putraḥ pulastyasya viśravā munipuṃgavaḥ. acireṇaiva kālena piteva tapasi sthitaḥ.

सत्यवाञ् शीलवान् दक्षः स्वाध्यायनिरतः शुचिः। सर्वभोगेष्व् असंसक्तो नित्यं धर्मपरायणः।

satyavāñ śīlavān dakṣaḥ svādhyāyanirataḥ śuciḥ. sarvabhogeṣv asaṃsakto nityaṃ dharmaparāyaṇaḥ.

ज्ञात्वा तस्य तु तद्वृत्तं भरद्वाजो महान् ऋषिः। ददौ विश्रवसे भार्यां स्वां सुतां देववर्णिनीम्।

jñātvā tasya tu tadvṛttaṃ bharadvājo mahān ṛṣiḥ. dadau viśravase bhāryāṃ svāṃ sutāṃ devavarṇinīm.

प्रतिगृह्य तु धर्मेण भरद्वाजसुतां तदा। मुदा परमया युक्तो विश्रवा मुनिपुंगवः।

pratigṛhya tu dharmeṇa bharadvājasutāṃ tadā. mudā paramayā yukto viśravā munipuṃgavaḥ.

स तस्यां वीर्यसंपन्नम् अपत्यं परमाद्भुतम्। जनयाम् आस धर्मात्मा सर्वैर् ब्रह्मगुणैर् युतम्।

sa tasyāṃ vīryasaṃpannam apatyaṃ paramādbhutam. janayām āsa dharmātmā sarvair brahmaguṇair yutam.

तस्मिञ् जाते तु संहृष्टः स बभूव पितामहः। नाम चास्याकरोत् प्रीतः सार्धं देवर्षिभिस् तदा।

tasmiñ jāte tu saṃhṛṣṭaḥ sa babhūva pitāmahaḥ. nāma cāsyākarot prītaḥ sārdhaṃ devarṣibhis tadā.

यस्माद् विश्रवसो ऽपत्यं सादृश्याद् विश्रवा इव। तस्माद् वैश्रवणो नाम भविष्यत्य् एष विश्रुतः।

yasmād viśravaso 'patyaṃ sādṛśyād viśravā iva. tasmād vaiśravaṇo nāma bhaviṣyaty eṣa viśrutaḥ.

स तु वैश्रवणस् तत्र तपोवनगतस् तदा। अवर्धत महातेजा हुताहुतिर् इवानलः।

sa tu vaiśravaṇas tatra tapovanagatas tadā. avardhata mahātejā hutāhutir ivānalaḥ.

तस्याश्रमपदस्थस्य बुद्धिर् जज्ञे महात्मनः। चरिष्ये नियतो धर्मं धर्मो हि परमा गतिः।

tasyāśramapadasthasya buddhir jajñe mahātmanaḥ. cariṣye niyato dharmaṃ dharmo hi paramā gatiḥ.

स तु वर्षसहस्राणि तपस् तप्त्वा महावने। पूर्णे वर्षसहस्रे तु तं तं विधिम् अवर्तत।

sa tu varṣasahasrāṇi tapas taptvā mahāvane. pūrṇe varṣasahasre tu taṃ taṃ vidhim avartata.

जलाशी मारुताहारो निराहारस् तथैव च। एवं वर्षसहस्राणि जग्मुस् तान्य् एव वर्षवत्।

jalāśī mārutāhāro nirāhāras tathaiva ca. evaṃ varṣasahasrāṇi jagmus tāny eva varṣavat.

अथ प्रीतो महातेजाः सेन्द्रैः सुरगणैः सह। गत्वा तस्याश्रमपदं ब्रह्मेदं वाक्यम् अब्रवीत्।

atha prīto mahātejāḥ sendraiḥ suragaṇaiḥ saha. gatvā tasyāśramapadaṃ brahmedaṃ vākyam abravīt.

परितुष्टो ऽस्मि ते वत्स कर्मणानेन सुव्रत। वरं वृणीष्व भद्रं ते वरार्हस् त्वं हि मे मतः।

parituṣṭo 'smi te vatsa karmaṇānena suvrata. varaṃ vṛṇīṣva bhadraṃ te varārhas tvaṃ hi me mataḥ.

अथाब्रवीद् वैश्रवणः पितामहम् उपस्थितम्। भगवंल् लोकपालत्वम् इच्छेयं वित्तरक्षणम्।

athābravīd vaiśravaṇaḥ pitāmaham upasthitam. bhagavaṃl lokapālatvam iccheyaṃ vittarakṣaṇam.

ततो ऽब्रवीद् वैश्रवणं परितुष्टेन चेतसा। ब्रह्मा सुरगणैः सार्धं बाढम् इत्य् एव हृष्टवत्।

tato 'bravīd vaiśravaṇaṃ parituṣṭena cetasā. brahmā suragaṇaiḥ sārdhaṃ bāḍham ity eva hṛṣṭavat.

अहं हि लोकपालानां चतुर्थं स्रष्टुम् उद्यतः। यमेन्द्रवरुणानां हि पदं यत् तव चेप्सितम्।

ahaṃ hi lokapālānāṃ caturthaṃ sraṣṭum udyataḥ. yamendravaruṇānāṃ hi padaṃ yat tava cepsitam.

तत्कृतं गच्छ धर्मज्ञ धनेशत्वम् अवाप्नुहि। यमेन्द्रवरुणानां हि चतुर्थो ऽद्य भविष्यसि।

tatkṛtaṃ gaccha dharmajña dhaneśatvam avāpnuhi. yamendravaruṇānāṃ hi caturtho 'dya bhaviṣyasi.

एतच् च पुष्पकं नाम विमानं सूर्यसंनिभम्। प्रतिगृह्णीष्व यानार्थं त्रिदशैः समतां व्रज।

etac ca puṣpakaṃ nāma vimānaṃ sūryasaṃnibham. pratigṛhṇīṣva yānārthaṃ tridaśaiḥ samatāṃ vraja.

स्वस्ति ते ऽस्तु गमिष्यामः सर्व एव यथागतम्। कृतकृत्या वयं तात दत्त्वा तव महावरम्।

svasti te 'stu gamiṣyāmaḥ sarva eva yathāgatam. kṛtakṛtyā vayaṃ tāta dattvā tava mahāvaram.

गतेषु ब्रह्मपूर्वेषु देवेष्व् अथ नभस्तलम्। धनेशः पितरं प्राह विनयात् प्रणतो वचः।

gateṣu brahmapūrveṣu deveṣv atha nabhastalam. dhaneśaḥ pitaraṃ prāha vinayāt praṇato vacaḥ.

भगवंल् लब्धवान् अस्मि वरं कमलयोनितः। निवासं न तु मे देवो विदधे स प्रजापतिः।

bhagavaṃl labdhavān asmi varaṃ kamalayonitaḥ. nivāsaṃ na tu me devo vidadhe sa prajāpatiḥ.

तत् पश्य भगवन् कं चिद् देशं वासाय नः प्रभो। न च पीडा भवेद् यत्र प्राणिनो यस्य कस्य चित्।

tat paśya bhagavan kaṃ cid deśaṃ vāsāya naḥ prabho. na ca pīḍā bhaved yatra prāṇino yasya kasya cit.

एवम् उक्तस् तु पुत्रेण विश्रवा मुनिपुंगवः। वचनं प्राह धर्मज्ञ श्रूयताम् इति धर्मवित्।

evam uktas tu putreṇa viśravā munipuṃgavaḥ. vacanaṃ prāha dharmajña śrūyatām iti dharmavit.

लङ्का नाम पुरी रम्या निर्मिता विश्वकर्मणा। राक्षसानां निवासार्थं यथेन्द्रस्यामरावती।

laṅkā nāma purī ramyā nirmitā viśvakarmaṇā. rākṣasānāṃ nivāsārthaṃ yathendrasyāmarāvatī.

रमणीया पुरी सा हि रुक्मवैदूर्यतोरणा। राक्षसैः सा परित्यक्ता पुरा विष्णुभयार्दितैः। शून्या रक्षोगणैः सर्वै रसातलतलं गतैः।

ramaṇīyā purī sā hi rukmavaidūryatoraṇā. rākṣasaiḥ sā parityaktā purā viṣṇubhayārditaiḥ. śūnyā rakṣogaṇaiḥ sarvai rasātalatalaṃ gataiḥ.

स त्वं तत्र निवासाय रोचयस्व मतिं स्वकाम्। निर्दोषस् तत्र ते वासो न च बाधास्ति कस्य चित्।

sa tvaṃ tatra nivāsāya rocayasva matiṃ svakām. nirdoṣas tatra te vāso na ca bādhāsti kasya cit.

एतच् छ्रुत्वा तु धर्मात्मा धर्मिष्ठं वचनं पितुः। निवेशयाम् आस तदा लङ्कां पर्वतमूर्धनि।

etac chrutvā tu dharmātmā dharmiṣṭhaṃ vacanaṃ pituḥ. niveśayām āsa tadā laṅkāṃ parvatamūrdhani.

नैरृतानां सहस्रैस् तु हृष्टैः प्रमुदितैः सदा। अचिरेणैककालेन संपूर्णा तस्य शासनात्।

nairṛtānāṃ sahasrais tu hṛṣṭaiḥ pramuditaiḥ sadā. acireṇaikakālena saṃpūrṇā tasya śāsanāt.

अथ तत्रावसत् प्रीतो धर्मात्मा नैरृताधिपः। समुद्रपरिधानायां लङ्कायां विश्रवात्मजः।

atha tatrāvasat prīto dharmātmā nairṛtādhipaḥ. samudraparidhānāyāṃ laṅkāyāṃ viśravātmajaḥ.

काले काले विनीतात्मा पुष्पकेण धनेश्वरः। अभ्यगच्छत् सुसंहृष्टः पितरं मातरं च सः।

kāle kāle vinītātmā puṣpakeṇa dhaneśvaraḥ. abhyagacchat susaṃhṛṣṭaḥ pitaraṃ mātaraṃ ca saḥ.

स देवगन्धर्वगणैर् अभिष्टुतस् तथैव सिद्धैः सह चारणैर् अपि। गभस्तिभिः सूर्य इवौजसा वृतः पितुः समीपं प्रययौ श्रिया वृतः।

sa devagandharvagaṇair abhiṣṭutas tathaiva siddhaiḥ saha cāraṇair api. gabhastibhiḥ sūrya ivaujasā vṛtaḥ pituḥ samīpaṃ prayayau śriyā vṛtaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...