रामायण 7.2 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 2→

[rm-7-2] • 29 श्लोकाः

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा राघवस्य महात्मनः। कुम्भयोनिर् महातेजा वाक्यम् एतद् उवाच ह।

tasya tad vacanaṃ śrutvā rāghavasya mahātmanaḥ. kumbhayonir mahātejā vākyam etad uvāca ha.

शृणु राजन् यथावृत्तं यस्य तेजोबलं महत्। जघान च रिपून् युद्धे यथावध्यश् च शत्रुभिः।

śṛṇu rājan yathāvṛttaṃ yasya tejobalaṃ mahat. jaghāna ca ripūn yuddhe yathāvadhyaś ca śatrubhiḥ.

अहं ते रावणस्येदं कुलं जन्म च राघव। वरप्रदानं च तथा तस्मै दत्तं ब्रवीमि ते।

ahaṃ te rāvaṇasyedaṃ kulaṃ janma ca rāghava. varapradānaṃ ca tathā tasmai dattaṃ bravīmi te.

पुरा कृतयुगे राम प्रजापतिसुतः प्रभुः। पुलस्त्यो नाम ब्रह्मर्षिः साक्षाद् इव पितामहः।

purā kṛtayuge rāma prajāpatisutaḥ prabhuḥ. pulastyo nāma brahmarṣiḥ sākṣād iva pitāmahaḥ.

नानुकीर्त्या गुणास् तस्य धर्मतः शीलतस् तथा। प्रजापतेः पुत्र इति वक्तुं शक्यं हि नामतः।

nānukīrtyā guṇās tasya dharmataḥ śīlatas tathā. prajāpateḥ putra iti vaktuṃ śakyaṃ hi nāmataḥ.

स तु धर्मप्रसङ्गेन मेरोः पार्श्वे महागिरेः। तृणबिन्द्वाश्रमं गत्वा न्यवसन् मुनिपुंगवः।

sa tu dharmaprasaṅgena meroḥ pārśve mahāgireḥ. tṛṇabindvāśramaṃ gatvā nyavasan munipuṃgavaḥ.

तपस् तेपे स धर्मात्मा स्वाध्यायनियतेन्द्रियः। गत्वाश्रमपदं तस्य विघ्नं कुर्वन्ति कन्यकाः।

tapas tepe sa dharmātmā svādhyāyaniyatendriyaḥ. gatvāśramapadaṃ tasya vighnaṃ kurvanti kanyakāḥ.

देवपन्नगकन्याश् च राजर्षितनयाश् च याः। क्रीडन्त्यो ऽप्सरसश् चैव तं देशम् उपपेदिरे।

devapannagakanyāś ca rājarṣitanayāś ca yāḥ. krīḍantyo 'psarasaś caiva taṃ deśam upapedire.

सर्वर्तुषूपभोग्यत्वाद् रम्यत्वात् काननस्य च। नित्यशस् तास् तु तं देशं गत्वा क्रीडन्ति कन्यकाः।

sarvartuṣūpabhogyatvād ramyatvāt kānanasya ca. nityaśas tās tu taṃ deśaṃ gatvā krīḍanti kanyakāḥ.

अथ रुष्टो महातेजा व्याजहार महामुनिः। या मे दर्शनम् आगच्छेत् सा गर्भं धारयिष्यति।

atha ruṣṭo mahātejā vyājahāra mahāmuniḥ. yā me darśanam āgacchet sā garbhaṃ dhārayiṣyati.

तास् तु सर्वाः प्रतिगताः श्रुत्वा वाक्यं महात्मनः। ब्रह्मशापभयाद् भीतास् तं देशं नोपचक्रमुः।

tās tu sarvāḥ pratigatāḥ śrutvā vākyaṃ mahātmanaḥ. brahmaśāpabhayād bhītās taṃ deśaṃ nopacakramuḥ.

तृणबिन्दोस् तु राजर्षेस् तनया न शृणोति तत्। गत्वाश्रमपदं तस्य विचचार सुनिर्भया।

tṛṇabindos tu rājarṣes tanayā na śṛṇoti tat. gatvāśramapadaṃ tasya vicacāra sunirbhayā.

तस्मिन्न् एव तु काले स प्राजापत्यो महान् ऋषिः। स्वाध्यायम् अकरोत् तत्र तपसा द्योतितप्रभः।

tasminn eva tu kāle sa prājāpatyo mahān ṛṣiḥ. svādhyāyam akarot tatra tapasā dyotitaprabhaḥ.

सा तु वेदध्वनिं श्रुत्वा दृष्ट्वा चैव तपोधनम्। अभवत् पाण्डुदेहा सा सुव्यञ्जितशरीरजा।

sā tu vedadhvaniṃ śrutvā dṛṣṭvā caiva tapodhanam. abhavat pāṇḍudehā sā suvyañjitaśarīrajā.

दृष्ट्वा परमसंविग्ना सा तु तद्रूपम् आत्मनः। इदं मे किं न्व् इति ज्ञात्वा पितुर् गत्वाग्रतः स्थिता।

dṛṣṭvā paramasaṃvignā sā tu tadrūpam ātmanaḥ. idaṃ me kiṃ nv iti jñātvā pitur gatvāgrataḥ sthitā.

तां तु दृष्ट्वा तथा भूतां तृणबिन्दुर् अथाब्रवीत्। किं त्वम् एतत् त्व् असदृशं धारयस्य् आत्मनो वपुः।

tāṃ tu dṛṣṭvā tathā bhūtāṃ tṛṇabindur athābravīt. kiṃ tvam etat tv asadṛśaṃ dhārayasy ātmano vapuḥ.

सा तु कृत्वाञ्जलिं दीना कन्योवाच तपोधनम्। न जाने कारणं तात येन मे रूपम् ईदृशम्।

sā tu kṛtvāñjaliṃ dīnā kanyovāca tapodhanam. na jāne kāraṇaṃ tāta yena me rūpam īdṛśam.

किं तु पूर्वं गतास्म्य् एका महर्षेर् भावितात्मनः। पुलस्त्यस्याश्रमं दिव्यम् अन्वेष्टुं स्वसखीजनम्।

kiṃ tu pūrvaṃ gatāsmy ekā maharṣer bhāvitātmanaḥ. pulastyasyāśramaṃ divyam anveṣṭuṃ svasakhījanam.

न च पश्याम्य् अहं तत्र कां चिद् अप्य् आगतां सखीम्। रूपस्य तु विपर्यासं दृष्ट्वा चाहम् इहागता।

na ca paśyāmy ahaṃ tatra kāṃ cid apy āgatāṃ sakhīm. rūpasya tu viparyāsaṃ dṛṣṭvā cāham ihāgatā.

तृणबिन्दुस् तु राजर्षिस् तपसा द्योतितप्रभः। ध्यानं विवेश तच् चापि अपश्यद् ऋषिकर्मजम्।

tṛṇabindus tu rājarṣis tapasā dyotitaprabhaḥ. dhyānaṃ viveśa tac cāpi apaśyad ṛṣikarmajam.

स तु विज्ञाय तं शापं महर्षेर् भावितात्मनः। गृहीत्वा तनयां गत्वा पुलस्त्यम् इदम् अब्रवीत्।

sa tu vijñāya taṃ śāpaṃ maharṣer bhāvitātmanaḥ. gṛhītvā tanayāṃ gatvā pulastyam idam abravīt.

भगवंस् तनयां मे त्वं गुणैः स्वैर् एव भूषिताम्। भिक्षां प्रतिगृहाणेमां महर्षे स्वयम् उद्यताम्।

bhagavaṃs tanayāṃ me tvaṃ guṇaiḥ svair eva bhūṣitām. bhikṣāṃ pratigṛhāṇemāṃ maharṣe svayam udyatām.

तपश्चरणयुक्तस्य श्राम्यमाणेन्द्रियस्य ते। शुश्रूषातत्परा नित्यं भविष्यति न संशयः।

tapaścaraṇayuktasya śrāmyamāṇendriyasya te. śuśrūṣātatparā nityaṃ bhaviṣyati na saṃśayaḥ.

तं ब्रुवाणं तु तद्वाक्यं राजर्षिं धार्मिकं तदा। जिघृक्षुर् अब्रवीत् कन्यां बाढम् इत्य् एव स द्विजः।

taṃ bruvāṇaṃ tu tadvākyaṃ rājarṣiṃ dhārmikaṃ tadā. jighṛkṣur abravīt kanyāṃ bāḍham ity eva sa dvijaḥ.

दत्त्वा तु स गतो राजा स्वम् आश्रमपदं तदा। सापि तत्रावसत् कन्या तोषयन्ती पतिं गुणैः। प्रीतः स तु महातेजा वाक्यम् एतद् उवाच ह।

dattvā tu sa gato rājā svam āśramapadaṃ tadā. sāpi tatrāvasat kanyā toṣayantī patiṃ guṇaiḥ. prītaḥ sa tu mahātejā vākyam etad uvāca ha.

परितुष्टो ऽस्मि भद्रं ते गुणानां संपदा भृशम्। तस्मात् ते विरमाम्य् अद्य पुत्रम् आत्मसमं गुणैः। उभयोर् वंशकर्तारं पौलस्त्य इति विश्रुतम्।

parituṣṭo 'smi bhadraṃ te guṇānāṃ saṃpadā bhṛśam. tasmāt te viramāmy adya putram ātmasamaṃ guṇaiḥ. ubhayor vaṃśakartāraṃ paulastya iti viśrutam.

यस्मात् तु विश्रुतो वेदस् त्वयेहाभ्यस्यतो मम। तस्मात् स विश्रवा नाम भविष्यति न संशयः।

yasmāt tu viśruto vedas tvayehābhyasyato mama. tasmāt sa viśravā nāma bhaviṣyati na saṃśayaḥ.

एवम् उक्ता तु सा कन्या प्रहृष्टेनान्तरात्मना। अचिरेणैव कालेन सूता विश्रवसं सुतम्।

evam uktā tu sā kanyā prahṛṣṭenāntarātmanā. acireṇaiva kālena sūtā viśravasaṃ sutam.

स तु लोकत्रये ख्यातः शौचधर्मसमन्वितः। पितेव तपसा युक्तो विश्रवा मुनिपुंगवः।

sa tu lokatraye khyātaḥ śaucadharmasamanvitaḥ. piteva tapasā yukto viśravā munipuṃgavaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...