रामायण 7.12 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 12→

[rm-7-12] • 29 श्लोकाः

राक्षसेन्द्रो ऽभिषिक्तस् तु भ्रातृभ्यां सहितस् तदा। ततः प्रदानं राक्षस्या भगिन्याः समचिन्तयत्।

rākṣasendro 'bhiṣiktas tu bhrātṛbhyāṃ sahitas tadā. tataḥ pradānaṃ rākṣasyā bhaginyāḥ samacintayat.

ददौ तां कालकेयाय दानवेन्द्राय राक्षसीम्। स्वसां शूर्पणखां नाम विद्युज्जिह्वाय नामतः।

dadau tāṃ kālakeyāya dānavendrāya rākṣasīm. svasāṃ śūrpaṇakhāṃ nāma vidyujjihvāya nāmataḥ.

अथ दत्त्वा स्वसारं स मृगयां पर्यटन् नृपः। तत्रापश्यत् ततो राम मयं नाम दितेः सुतम्।

atha dattvā svasāraṃ sa mṛgayāṃ paryaṭan nṛpaḥ. tatrāpaśyat tato rāma mayaṃ nāma diteḥ sutam.

कन्यासहायं तं दृष्ट्वा दशग्रीवो निशाचरः। अपृच्छत् को भवन् एको निर्मनुष्य मृगे वने।

kanyāsahāyaṃ taṃ dṛṣṭvā daśagrīvo niśācaraḥ. apṛcchat ko bhavan eko nirmanuṣya mṛge vane.

मयस् त्व् अथाब्रवीद् राम पृच्छन्तं तं निशाचरम्। श्रूयतां सर्वम् आख्यास्ये यथावृत्तम् इदं मम।

mayas tv athābravīd rāma pṛcchantaṃ taṃ niśācaram. śrūyatāṃ sarvam ākhyāsye yathāvṛttam idaṃ mama.

हेमा नामाप्सरास् तात श्रुतपूर्वा यदि त्वया। दैवतैर् मम सा दत्ता पौलोमीव शतक्रतोः।

hemā nāmāpsarās tāta śrutapūrvā yadi tvayā. daivatair mama sā dattā paulomīva śatakratoḥ.

तस्यां सक्तमनास् तात पञ्चवर्षशतान्य् अहम्। सा च दैवत कार्येण गता वर्षं चतुर्दशम्।

tasyāṃ saktamanās tāta pañcavarṣaśatāny aham. sā ca daivata kāryeṇa gatā varṣaṃ caturdaśam.

तस्याः कृते च हेमायाः सर्वं हेमपुरं मया। वज्रवैदूर्यचित्रं च मायया निर्मितं तदा।

tasyāḥ kṛte ca hemāyāḥ sarvaṃ hemapuraṃ mayā. vajravaidūryacitraṃ ca māyayā nirmitaṃ tadā.

तत्राहम् अरतिं विन्दंस् तया हीनः सुदुःखितः। तस्मात् पुराद् दुहितरं गृहीत्वा वनम् आगतः।

tatrāham aratiṃ vindaṃs tayā hīnaḥ suduḥkhitaḥ. tasmāt purād duhitaraṃ gṛhītvā vanam āgataḥ.

इयं ममात्मजा राजंस् तस्याः कुक्षौ विवर्धिता। भर्तारम् अनया सार्धम् अस्याः प्राप्तो ऽस्मि मार्गितुम्।

iyaṃ mamātmajā rājaṃs tasyāḥ kukṣau vivardhitā. bhartāram anayā sārdham asyāḥ prāpto 'smi mārgitum.

कन्यापितृत्वं दुःखं हि नराणां मानकाङ्क्षिणाम्। कन्या हि द्वे कुले नित्यं संशये स्थाप्य तिष्ठति।

kanyāpitṛtvaṃ duḥkhaṃ hi narāṇāṃ mānakāṅkṣiṇām. kanyā hi dve kule nityaṃ saṃśaye sthāpya tiṣṭhati.

द्वौ सुतौ तु मम त्व् अस्यां भार्यायां संबभूवतुः। मायावी प्रथमस् तात दुन्दुभिस् तदनन्तरम्।

dvau sutau tu mama tv asyāṃ bhāryāyāṃ saṃbabhūvatuḥ. māyāvī prathamas tāta dundubhis tadanantaram.

एतत् ते सर्वम् आख्यातं याथातथ्येन पृच्छतः। त्वाम् इदानीं कथं तात जानीयां को भवान् इति।

etat te sarvam ākhyātaṃ yāthātathyena pṛcchataḥ. tvām idānīṃ kathaṃ tāta jānīyāṃ ko bhavān iti.

एवम् उक्तो राक्षसेन्द्रो विनीतम् इदम् अब्रवीत्। अहं पौलस्त्य तनयो दशग्रीवश् च नामतः।

evam ukto rākṣasendro vinītam idam abravīt. ahaṃ paulastya tanayo daśagrīvaś ca nāmataḥ.

ब्रह्मर्षेस् तं सुतं ज्ञात्वा मयो हर्षम् उपागतः। दातुं दुहितरं तस्य रोचयाम् आस तत्र वै।

brahmarṣes taṃ sutaṃ jñātvā mayo harṣam upāgataḥ. dātuṃ duhitaraṃ tasya rocayām āsa tatra vai.

प्रहसन् प्राह दैत्येन्द्रो राक्षसेन्द्रम् इदं वचः। इयं ममात्मजा राजन् हेमयाप्सरसा धृता। कन्या मन्दोदरी नाम पत्न्यर्थं प्रतिगृह्यताम्।

prahasan prāha daityendro rākṣasendram idaṃ vacaḥ. iyaṃ mamātmajā rājan hemayāpsarasā dhṛtā. kanyā mandodarī nāma patnyarthaṃ pratigṛhyatām.

बाढम् इत्य् एव तं राम दशग्रीवो ऽभ्यभाषत। प्रज्वाल्य तत्र चैवाग्निम् अकरोत् पाणिसंग्रहम्।

bāḍham ity eva taṃ rāma daśagrīvo 'bhyabhāṣata. prajvālya tatra caivāgnim akarot pāṇisaṃgraham.

न हि तस्य मयो राम शापाभिज्ञस् तपोधनात्। विदित्वा तेन सा दत्ता तस्य पैतामहं कुलम्।

na hi tasya mayo rāma śāpābhijñas tapodhanāt. viditvā tena sā dattā tasya paitāmahaṃ kulam.

अमोघां तस्य शक्तिं च प्रददौ परमाद्भुताम्। परेण तपसा लब्धां जघ्निवांल् लक्ष्मणं यया।

amoghāṃ tasya śaktiṃ ca pradadau paramādbhutām. pareṇa tapasā labdhāṃ jaghnivāṃl lakṣmaṇaṃ yayā.

एवं स कृतदारो वै लङ्कायाम् ईश्वरः प्रभुः। गत्वा तु नगरं भार्ये भ्रातृभ्यां समुदावहत्।

evaṃ sa kṛtadāro vai laṅkāyām īśvaraḥ prabhuḥ. gatvā tu nagaraṃ bhārye bhrātṛbhyāṃ samudāvahat.

वैरोचनस्य दौहित्रीं वज्रज्वालेति नामतः। तां भार्यां कुम्भकर्णस्य रावणः समुदावहत्।

vairocanasya dauhitrīṃ vajrajvāleti nāmataḥ. tāṃ bhāryāṃ kumbhakarṇasya rāvaṇaḥ samudāvahat.

गन्धर्वराजस्य सुतां शैलूषस्य महात्मन। सरमा नाम धर्मज्ञो लेभे भार्यां विभीषणः।

gandharvarājasya sutāṃ śailūṣasya mahātmana. saramā nāma dharmajño lebhe bhāryāṃ vibhīṣaṇaḥ.

तीरे तु सरसः सा वै संजज्ञे मानसस्य च। मानसं च सरस् तात ववृधे जलदागमे।

tīre tu sarasaḥ sā vai saṃjajñe mānasasya ca. mānasaṃ ca saras tāta vavṛdhe jaladāgame.

मात्रा तु तस्याः कन्यायाः स्नेहनाक्रन्दितं वचः। सरो मा वर्धतेत्य् उक्तं ततः सा सरमाभवत्।

mātrā tu tasyāḥ kanyāyāḥ snehanākranditaṃ vacaḥ. saro mā vardhatety uktaṃ tataḥ sā saramābhavat.

एवं ते कृतदारा वै रेमिरे तत्र राक्षसाः। स्वां स्वां भार्याम् उपादाय गन्धर्वा इव नन्दने।

evaṃ te kṛtadārā vai remire tatra rākṣasāḥ. svāṃ svāṃ bhāryām upādāya gandharvā iva nandane.

ततो मन्दोदरी पुत्रं मेघनादम् असूयत। स एष इन्द्रजिन् नाम युष्माभिर् अभिधीयते।

tato mandodarī putraṃ meghanādam asūyata. sa eṣa indrajin nāma yuṣmābhir abhidhīyate.

जातमात्रेण हि पुरा तेन राक्षससूनुना। रुदता सुमहान् मुक्तो नादो जलधरोपमः।

jātamātreṇa hi purā tena rākṣasasūnunā. rudatā sumahān mukto nādo jaladharopamaḥ.

जडीकृतायां लङ्कायां तेन नादेन तस्य वै। पिता तस्याकरोन् नाम मेघनाद इति स्वयम्।

jaḍīkṛtāyāṃ laṅkāyāṃ tena nādena tasya vai. pitā tasyākaron nāma meghanāda iti svayam.

सो ऽवर्धत तदा राम रावणान्तःपुरे शुभे। रक्ष्यमाणो वरस्त्रीभिश् छन्नः काष्ठैर् इवानलः।

so 'vardhata tadā rāma rāvaṇāntaḥpure śubhe. rakṣyamāṇo varastrībhiś channaḥ kāṣṭhair ivānalaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...