रामायण 5.53 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←सुन्दर काण्ड→

←अध्याय 53→

[rm-5-53] • 28 श्लोकाः

संदीप्यमानां विध्वस्तां त्रस्तरक्षो गणां पुरीम्। अवेक्ष्य हानुमांल् लङ्कां चिन्तयाम् आस वानरः।

saṃdīpyamānāṃ vidhvastāṃ trastarakṣo gaṇāṃ purīm. avekṣya hānumāṃl laṅkāṃ cintayām āsa vānaraḥ.

तस्याभूत् सुमहांस् त्रासः कुत्सा चात्मन्य् अजायत। लङ्कां प्रदहता कर्म किंस्वित् कृतम् इदं मया।

tasyābhūt sumahāṃs trāsaḥ kutsā cātmany ajāyata. laṅkāṃ pradahatā karma kiṃsvit kṛtam idaṃ mayā.

धन्यास् ते पुरुषश्रेष्ठ ये बुद्ध्या कोपम् उत्थितम्। निरुन्धन्ति महात्मानो दीप्तम् अग्निम् इवाम्भसा।

dhanyās te puruṣaśreṣṭha ye buddhyā kopam utthitam. nirundhanti mahātmāno dīptam agnim ivāmbhasā.

यदि दग्धा त्व् इयं लङ्का नूनम् आर्यापि जानकी। दग्धा तेन मया भर्तुर् हतं कार्यम् अजानता।

yadi dagdhā tv iyaṃ laṅkā nūnam āryāpi jānakī. dagdhā tena mayā bhartur hataṃ kāryam ajānatā.

यद् अर्थम् अयम् आरम्भस् तत् कार्यम् अवसादितम्। मया हि दहता लङ्कां न सीता परिरक्षिता।

yad artham ayam ārambhas tat kāryam avasāditam. mayā hi dahatā laṅkāṃ na sītā parirakṣitā.

ईषत्कार्यम् इदं कार्यं कृतम् आसीन् न संशयः। तस्य क्रोधाभिभूतेन मया मूलक्षयः कृतः।

īṣatkāryam idaṃ kāryaṃ kṛtam āsīn na saṃśayaḥ. tasya krodhābhibhūtena mayā mūlakṣayaḥ kṛtaḥ.

विनष्टा जानकी व्यक्तं न ह्य् अदग्धः प्रदृश्यते। लङ्कायाः कश् चिद् उद्देशः सर्वा भस्मीकृता पुरी।

vinaṣṭā jānakī vyaktaṃ na hy adagdhaḥ pradṛśyate. laṅkāyāḥ kaś cid uddeśaḥ sarvā bhasmīkṛtā purī.

यदि तद् विहतं कार्यं मया प्रज्ञाविपर्ययात्। इहैव प्राणसंन्यासो ममापि ह्य् अतिरोचते।

yadi tad vihataṃ kāryaṃ mayā prajñāviparyayāt. ihaiva prāṇasaṃnyāso mamāpi hy atirocate.

किम् अग्नौ निपताम्य् अद्य आहोस्विद् वडवामुखे। शरीरम् आहो सत्त्वानां दद्मि सागरवासिनाम्।

kim agnau nipatāmy adya āhosvid vaḍavāmukhe. śarīram āho sattvānāṃ dadmi sāgaravāsinām.

कथं हि जीवता शक्यो मया द्रष्टुं हरीश्वरः। तौ वा पुरुषशार्दूलौ कार्यसर्वस्वघातिना।

kathaṃ hi jīvatā śakyo mayā draṣṭuṃ harīśvaraḥ. tau vā puruṣaśārdūlau kāryasarvasvaghātinā.

मया खलु तद् एवेदं रोषदोषात् प्रदर्शितम्। प्रथितं त्रिषु लोकेषु कपितम् अनवस्थितम्।

mayā khalu tad evedaṃ roṣadoṣāt pradarśitam. prathitaṃ triṣu lokeṣu kapitam anavasthitam.

धिग् अस्तु राजसं भावम् अनीशम् अनवस्थितम्। ईश्वरेणापि यद् रागान् मया सीता न रक्षिता।

dhig astu rājasaṃ bhāvam anīśam anavasthitam. īśvareṇāpi yad rāgān mayā sītā na rakṣitā.

विनष्टायां तु सीतायां ताव् उभौ विनशिष्यतः। तयोर् विनाशे सुग्रीवः सबन्धुर् विनशिष्यति।

vinaṣṭāyāṃ tu sītāyāṃ tāv ubhau vinaśiṣyataḥ. tayor vināśe sugrīvaḥ sabandhur vinaśiṣyati.

एतद् एव वचः श्रुत्वा भरतो भ्रातृवत्सलः। धर्मात्मा सहशत्रुघ्नः कथं शक्ष्यति जीवितुम्।

etad eva vacaḥ śrutvā bharato bhrātṛvatsalaḥ. dharmātmā sahaśatrughnaḥ kathaṃ śakṣyati jīvitum.

इक्ष्वाकुवंशे धर्मिष्ठे गते नाशम् असंशयम्। भविष्यन्ति प्रजाः सर्वाः शोकसंतापपीडिताः।

ikṣvākuvaṃśe dharmiṣṭhe gate nāśam asaṃśayam. bhaviṣyanti prajāḥ sarvāḥ śokasaṃtāpapīḍitāḥ.

तद् अहं भाग्यरहितो लुप्तधर्मार्थसंग्रहः। रोषदोषपरीतात्मा व्यक्तं लोकविनाशनः।

tad ahaṃ bhāgyarahito luptadharmārthasaṃgrahaḥ. roṣadoṣaparītātmā vyaktaṃ lokavināśanaḥ.

इति चिन्तयतस् तस्य निमित्तान्य् उपपेदिरे। पूरम् अप्य् उपलब्धानि साक्षात् पुनर् अचिन्तयत्।

iti cintayatas tasya nimittāny upapedire. pūram apy upalabdhāni sākṣāt punar acintayat.

अथ वा चारुसर्वाङ्गी रक्षिता स्वेन तेजसा। न नशिष्यति कल्याणी नाग्निर् अग्नौ प्रवर्तते।

atha vā cārusarvāṅgī rakṣitā svena tejasā. na naśiṣyati kalyāṇī nāgnir agnau pravartate.

न हि धर्मान् मनस् तस्य भार्याम् अमिततेजसः। स्वचारित्राभिगुप्तां तां स्प्रष्टुम् अर्हति पावकः।

na hi dharmān manas tasya bhāryām amitatejasaḥ. svacāritrābhiguptāṃ tāṃ spraṣṭum arhati pāvakaḥ.

नूनं रामप्रभावेन वैदेह्याः सुकृतेन च। यन् मां दहनकर्मायं नादहद् धव्यवाहनः।

nūnaṃ rāmaprabhāvena vaidehyāḥ sukṛtena ca. yan māṃ dahanakarmāyaṃ nādahad dhavyavāhanaḥ.

त्रयाणां भरतादीनां भ्रातॄणां देवता च या। रामस्य च मनःकान्ता सा कथं विनशिष्यति।

trayāṇāṃ bharatādīnāṃ bhrātṝṇāṃ devatā ca yā. rāmasya ca manaḥkāntā sā kathaṃ vinaśiṣyati.

यद् वा दहनकर्मायं सर्वत्र प्रभुर् अव्ययः। न मे दहति लाङ्गूलं कथम् आर्यां प्रधक्ष्यति।

yad vā dahanakarmāyaṃ sarvatra prabhur avyayaḥ. na me dahati lāṅgūlaṃ katham āryāṃ pradhakṣyati.

तपसा सत्यवाक्येन अनन्यत्वाच् च भर्तरि। अपि सा निर्दहेद् अग्निं न ताम् अग्निः प्रधक्ष्यति।

tapasā satyavākyena ananyatvāc ca bhartari. api sā nirdahed agniṃ na tām agniḥ pradhakṣyati.

स तथा चिन्तयंस् तत्र देव्या धर्मपरिग्रहम्। शुश्राव हनुमान् वाक्यं चारणानां महात्मनाम्।

sa tathā cintayaṃs tatra devyā dharmaparigraham. śuśrāva hanumān vākyaṃ cāraṇānāṃ mahātmanām.

अहो खलु कृतं कर्म दुर्विषह्यं हनूमता। अग्निं विसृजताभीक्ष्णं भीमं राक्षससद्मनि।

aho khalu kṛtaṃ karma durviṣahyaṃ hanūmatā. agniṃ visṛjatābhīkṣṇaṃ bhīmaṃ rākṣasasadmani.

दग्धेयं नगरी लङ्का साट्टप्राकारतोरणा। जानकी न च दग्धेति विस्मयो ऽद्भुत एव नः।

dagdheyaṃ nagarī laṅkā sāṭṭaprākāratoraṇā. jānakī na ca dagdheti vismayo 'dbhuta eva naḥ.

स निमित्तैश् च दृष्टार्थैः कारणैश् च महागुणैः। ऋषिवाक्यैश् च हनुमान् अभवत् प्रीतमानसः।

sa nimittaiś ca dṛṣṭārthaiḥ kāraṇaiś ca mahāguṇaiḥ. ṛṣivākyaiś ca hanumān abhavat prītamānasaḥ.

ततः कपिः प्राप्तमनोरथार्थस् ताम् अक्षतां राजसुतां विदित्वा। प्रत्यक्षतस् तां पुनर् एव दृष्ट्वा प्रतिप्रयाणाय मतिं चकार।

tataḥ kapiḥ prāptamanorathārthas tām akṣatāṃ rājasutāṃ viditvā. pratyakṣatas tāṃ punar eva dṛṣṭvā pratiprayāṇāya matiṃ cakāra.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...