रामायण 5.50 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

रामायण

←सुन्दर काण्ड→

←अध्याय 50→

[rm-5-50] • 17 श्लोकाः

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा वानरस्य महात्मनः। आज्ञापयद् वधं तस्य रावणः क्रोधमूर्छितः।

tasya tad vacanaṃ śrutvā vānarasya mahātmanaḥ. ājñāpayad vadhaṃ tasya rāvaṇaḥ krodhamūrchitaḥ.

वधे तस्य समाज्ञप्ते रावणेन दुरात्मना। निवेदितवतो दौत्यं नानुमेने विभीषणः।

vadhe tasya samājñapte rāvaṇena durātmanā. niveditavato dautyaṃ nānumene vibhīṣaṇaḥ.

तं रक्षोऽधिपतिं क्रुद्धं तच् च कार्यम् उपस्थितम्। विदित्वा चिन्तयाम् आस कार्यं कार्यविधौ स्थितः।

taṃ rakṣo'dhipatiṃ kruddhaṃ tac ca kāryam upasthitam. viditvā cintayām āsa kāryaṃ kāryavidhau sthitaḥ.

निश्चितार्थस् ततः साम्नापूज्य शत्रुजिदग्रजम्। उवाच हितम् अत्यर्थं वाक्यं वाक्यविशारदः।

niścitārthas tataḥ sāmnāpūjya śatrujidagrajam. uvāca hitam atyarthaṃ vākyaṃ vākyaviśāradaḥ.

राजन् धर्मविरुद्धं च लोकवृत्तेश् च गर्हितम्। तव चासदृशं वीर कपेर् अस्य प्रमापणम्।

rājan dharmaviruddhaṃ ca lokavṛtteś ca garhitam. tava cāsadṛśaṃ vīra kaper asya pramāpaṇam.

असंशयं शत्रुर् अयं प्रवृद्धः कृतं ह्य् अनेनाप्रियम् अप्रमेयम्। न दूतवध्यां प्रवदन्ति सन्तो दूतस्य दृष्टा बहवो हि दण्डाः।

asaṃśayaṃ śatrur ayaṃ pravṛddhaḥ kṛtaṃ hy anenāpriyam aprameyam. na dūtavadhyāṃ pravadanti santo dūtasya dṛṣṭā bahavo hi daṇḍāḥ.

वैरूप्याम् अङ्गेषु कशाभिघातो मौण्ड्यं तथा लक्ष्मणसंनिपातः। एतान् हि दूते प्रवदन्ति दण्डान् वधस् तु दूतस्य न नः श्रुतो ऽपि।

vairūpyām aṅgeṣu kaśābhighāto mauṇḍyaṃ tathā lakṣmaṇasaṃnipātaḥ. etān hi dūte pravadanti daṇḍān vadhas tu dūtasya na naḥ śruto 'pi.

कथं च धर्मार्थविनीतबुद्धिः परावरप्रत्ययनिश्चितार्थः। भवद्विधः कोपवशे हि तिष्ठेत् कोपं नियच्छन्ति हि सत्त्ववन्तः।

kathaṃ ca dharmārthavinītabuddhiḥ parāvarapratyayaniścitārthaḥ. bhavadvidhaḥ kopavaśe hi tiṣṭhet kopaṃ niyacchanti hi sattvavantaḥ.

न धर्मवादे न च लोकवृत्ते न शास्त्रबुद्धिग्रहणेषु वापि। विद्येत कश् चित् तव वीरतुल्यस् त्वं ह्य् उत्तमः सर्वसुरासुराणाम्।

na dharmavāde na ca lokavṛtte na śāstrabuddhigrahaṇeṣu vāpi. vidyeta kaś cit tava vīratulyas tvaṃ hy uttamaḥ sarvasurāsurāṇām.

न चाप्य् अस्य कपेर् घाते कं चित् पश्याम्य् अहं गुणम्। तेष्व् अयं पात्यतां दण्डो यैर् अयं प्रेषितः कपिः।

na cāpy asya kaper ghāte kaṃ cit paśyāmy ahaṃ guṇam. teṣv ayaṃ pātyatāṃ daṇḍo yair ayaṃ preṣitaḥ kapiḥ.

साधुर् वा यदि वासाधुर् परैर् एष समर्पितः। ब्रुवन् परार्थं परवान् न दूतो वधम् अर्हति।

sādhur vā yadi vāsādhur parair eṣa samarpitaḥ. bruvan parārthaṃ paravān na dūto vadham arhati.

अपि चास्मिन् हते राजन् नान्यं पश्यामि खेचरम्। इह यः पुनर् आगच्छेत् परं पारं महोदधिः।

api cāsmin hate rājan nānyaṃ paśyāmi khecaram. iha yaḥ punar āgacchet paraṃ pāraṃ mahodadhiḥ.

तस्मान् नास्य वधे यत्नः कार्यः परपुरंजय। भवान् सेन्द्रेषु देवेषु यत्नम् आस्थातुम् अर्हति।

tasmān nāsya vadhe yatnaḥ kāryaḥ parapuraṃjaya. bhavān sendreṣu deveṣu yatnam āsthātum arhati.

अस्मिन् विनष्टे न हि दूतम् अन्यं पश्यामि यस् तौ नरराजपुत्रौ। युद्धाय युद्धप्रियदुर्विनीताव् उद्योजयेद् दीर्घपथावरुद्धौ।

asmin vinaṣṭe na hi dūtam anyaṃ paśyāmi yas tau nararājaputrau. yuddhāya yuddhapriyadurvinītāv udyojayed dīrghapathāvaruddhau.

पराक्रमोत्साहमनस्विनां च सुरासुराणाम् अपि दुर्जयेन। त्वया मनोनन्दन नैरृतानां युद्धायतिर् नाशयितुं न युक्ता।

parākramotsāhamanasvināṃ ca surāsurāṇām api durjayena. tvayā manonandana nairṛtānāṃ yuddhāyatir nāśayituṃ na yuktā.

हिताश् च शूराश् च समाहिताश् च कुलेषु जाताश् च महागुणेषु। मनस्विनः शस्त्रभृतां वरिष्ठाः कोट्यग्रशस्ते सुभृताश् च योधाः।

hitāś ca śūrāś ca samāhitāś ca kuleṣu jātāś ca mahāguṇeṣu. manasvinaḥ śastrabhṛtāṃ variṣṭhāḥ koṭyagraśaste subhṛtāś ca yodhāḥ.

तद् एकदेशेन बलस्य तावत् के चित् तवादेशकृतो ऽपयान्तु। तौ राजपुत्रौ विनिगृह्य मूढौ परेषु ते भावयितुं प्रभावम्।

tad ekadeśena balasya tāvat ke cit tavādeśakṛto 'payāntu. tau rājaputrau vinigṛhya mūḍhau pareṣu te bhāvayituṃ prabhāvam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...