रामायण 5.40 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←सुन्दर काण्ड→

←अध्याय 40→

[rm-5-40] • 36 श्लोकाः

ततः पक्षिनिनादेन वृक्षभङ्गस्वनेन च। बभूवुस् त्राससंभ्रान्ताः सर्वे लङ्कानिवासिनः।

tataḥ pakṣininādena vṛkṣabhaṅgasvanena ca. babhūvus trāsasaṃbhrāntāḥ sarve laṅkānivāsinaḥ.

विद्रुताश् च भयत्रस्ता विनेदुर् मृगपक्षुणः। रक्षसां च निमित्तानि क्रूराणि प्रतिपेदिरे।

vidrutāś ca bhayatrastā vinedur mṛgapakṣuṇaḥ. rakṣasāṃ ca nimittāni krūrāṇi pratipedire.

ततो गतायां निद्रायां राक्षस्यो विकृताननाः। तद् वनं ददृशुर् भग्नं तं च वीरं महाकपिम्।

tato gatāyāṃ nidrāyāṃ rākṣasyo vikṛtānanāḥ. tad vanaṃ dadṛśur bhagnaṃ taṃ ca vīraṃ mahākapim.

स ता दृष्ट्व महाबाहुर् महासत्त्वो महाबलः। चकार सुमहद् रूपं राक्षसीनां भयावहम्।

sa tā dṛṣṭva mahābāhur mahāsattvo mahābalaḥ. cakāra sumahad rūpaṃ rākṣasīnāṃ bhayāvaham.

ततस् तं गिरिसंकाशम् अतिकायं महाबलम्। राक्षस्यो वानरं दृष्ट्वा पप्रच्छुर् जनकात्मजाम्।

tatas taṃ girisaṃkāśam atikāyaṃ mahābalam. rākṣasyo vānaraṃ dṛṣṭvā papracchur janakātmajām.

को ऽयं कस्य कुतो वायं किंनिमित्तम् इहागतः। कथं त्वया सहानेन संवादः कृत इत्य् उत।

ko 'yaṃ kasya kuto vāyaṃ kiṃnimittam ihāgataḥ. kathaṃ tvayā sahānena saṃvādaḥ kṛta ity uta.

आचक्ष्व नो विशालाक्षि मा भूत् ते सुभगे भयम्। संवादम् असितापाङ्गे त्वया किं कृतवान् अयम्।

ācakṣva no viśālākṣi mā bhūt te subhage bhayam. saṃvādam asitāpāṅge tvayā kiṃ kṛtavān ayam.

अथाब्रवीत् तदा साध्वी सीता सर्वाङ्गशोभना। रक्षसां कामरूपाणां विज्ञाने मम का गतिः।

athābravīt tadā sādhvī sītā sarvāṅgaśobhanā. rakṣasāṃ kāmarūpāṇāṃ vijñāne mama kā gatiḥ.

यूयम् एवास्य जानीत यो ऽयं यद् वा करिष्यति। अहिर् एव अहेः पादान् विजानाति न संशयः।

yūyam evāsya jānīta yo 'yaṃ yad vā kariṣyati. ahir eva aheḥ pādān vijānāti na saṃśayaḥ.

अहम् अप्य् अस्य भीतास्मि नैनं जानामि को ऽन्वयम्। वेद्मि राक्षसम् एवैनं कामरूपिणम् आगतम्।

aham apy asya bhītāsmi nainaṃ jānāmi ko 'nvayam. vedmi rākṣasam evainaṃ kāmarūpiṇam āgatam.

वैदेह्या वचनं श्रुत्वा राक्षस्यो विद्रुता द्रुतम्। स्थिताः काश् चिद् गताः काश् चिद् रावणाय निवेदितुम्।

vaidehyā vacanaṃ śrutvā rākṣasyo vidrutā drutam. sthitāḥ kāś cid gatāḥ kāś cid rāvaṇāya niveditum.

रावणस्य समीपे तु राक्षस्यो विकृताननाः। विरूपं वानरं भीमम् आख्यातुम् उपचक्रमुः।

rāvaṇasya samīpe tu rākṣasyo vikṛtānanāḥ. virūpaṃ vānaraṃ bhīmam ākhyātum upacakramuḥ.

अशोकवनिका मध्ये राजन् भीमवपुः कपिः। सीतया कृतसंवादस् तिष्ठत्य् अमितविक्रमः।

aśokavanikā madhye rājan bhīmavapuḥ kapiḥ. sītayā kṛtasaṃvādas tiṣṭhaty amitavikramaḥ.

न च तं जानकी सीता हरिं हरिणलोचणा। अस्माभिर् बहुधा पृष्टा निवेदयितुम् इच्छति।

na ca taṃ jānakī sītā hariṃ hariṇalocaṇā. asmābhir bahudhā pṛṣṭā nivedayitum icchati.

वासवस्य भवेद् दूतो दूतो वैश्रवणस्य वा। प्रेषितो वापि रामेण सीतान्वेषणकाङ्क्षया।

vāsavasya bhaved dūto dūto vaiśravaṇasya vā. preṣito vāpi rāmeṇa sītānveṣaṇakāṅkṣayā.

तेन त्वद्भूतरूपेण यत् तत् तव मनोहरम्। नानामृगगणाकीर्णं प्रमृष्टं प्रमदावनम्।

tena tvadbhūtarūpeṇa yat tat tava manoharam. nānāmṛgagaṇākīrṇaṃ pramṛṣṭaṃ pramadāvanam.

न तत्र कश् चिद् उद्देशो यस् तेन न विनाशितः। यत्र सा जानकी सीता स तेन न विनाशितः।

na tatra kaś cid uddeśo yas tena na vināśitaḥ. yatra sā jānakī sītā sa tena na vināśitaḥ.

जानकीरक्षणार्थं वा श्रमाद् वा नोपलभ्यते। अथ वा कः श्रमस् तस्य सैव तेनाभिरक्षिता।

jānakīrakṣaṇārthaṃ vā śramād vā nopalabhyate. atha vā kaḥ śramas tasya saiva tenābhirakṣitā.

चारुपल्लवपत्राढ्यं यं सीता स्वयम् आस्थिता। प्रवृद्धः शिंशपावृक्षः स च तेनाभिरक्षितः।

cārupallavapatrāḍhyaṃ yaṃ sītā svayam āsthitā. pravṛddhaḥ śiṃśapāvṛkṣaḥ sa ca tenābhirakṣitaḥ.

तस्योग्ररूपस्योग्रं त्वं दण्डम् आज्ञातुम् अर्हसि। सीता संभाषिता येन तद् वनं च विनाशितम्।

tasyograrūpasyograṃ tvaṃ daṇḍam ājñātum arhasi. sītā saṃbhāṣitā yena tad vanaṃ ca vināśitam.

मनःपरिगृहीतां तां तव रक्षोगणेश्वर। कः सीताम् अभिभाषेत यो न स्यात् त्यक्तजीवितः।

manaḥparigṛhītāṃ tāṃ tava rakṣogaṇeśvara. kaḥ sītām abhibhāṣeta yo na syāt tyaktajīvitaḥ.

राक्षसीनां वचः श्रुत्वा रावणो राक्षसेश्वरः। हुतागिर् इव जज्वाल कोपसंवर्तितेक्षणः।

rākṣasīnāṃ vacaḥ śrutvā rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ. hutāgir iva jajvāla kopasaṃvartitekṣaṇaḥ.

आत्मनः सदृशाञ् शूरान् किंकरान् नाम राक्षसान्। व्यादिदेश महातेजा निग्रहार्थं हनूमतः।

ātmanaḥ sadṛśāñ śūrān kiṃkarān nāma rākṣasān. vyādideśa mahātejā nigrahārthaṃ hanūmataḥ.

तेषाम् अशीतिसाहस्रं किंकराणां तरस्विनाम्। निर्ययुर् भवनात् तस्मात् कूटमुद्गरपाणयः।

teṣām aśītisāhasraṃ kiṃkarāṇāṃ tarasvinām. niryayur bhavanāt tasmāt kūṭamudgarapāṇayaḥ.

महोदरा महादंष्ट्रा घोररूपा महाबलाः। युद्धाभिमनसः सर्वे हनूमद्ग्रहणोन्मुखाः।

mahodarā mahādaṃṣṭrā ghorarūpā mahābalāḥ. yuddhābhimanasaḥ sarve hanūmadgrahaṇonmukhāḥ.

ते कपिं तं समासाद्य तोरणस्थम् अवस्थितम्। अभिपेतुर् महावेगाः पतङ्गा इव पावकम्।

te kapiṃ taṃ samāsādya toraṇastham avasthitam. abhipetur mahāvegāḥ pataṅgā iva pāvakam.

ते गदाभिर् विचित्राभिः परिघैः काञ्चनाङ्गदैः। आजघ्नुर् वानरश्रेष्ठं शरैर् आदित्यसंनिभैः।

te gadābhir vicitrābhiḥ parighaiḥ kāñcanāṅgadaiḥ. ājaghnur vānaraśreṣṭhaṃ śarair ādityasaṃnibhaiḥ.

हनूमान् अपि तेजस्वी श्रीमान् पर्वतसंनिभः। क्षिताव् आविध्य लाङ्गूलं ननाद च महास्वनम्।

hanūmān api tejasvī śrīmān parvatasaṃnibhaḥ. kṣitāv āvidhya lāṅgūlaṃ nanāda ca mahāsvanam.

तस्य संनादशब्देन ते ऽभवन् भयशङ्किताः। ददृशुश् च हनूमन्तं संध्यामेघम् इवोन्नतम्।

tasya saṃnādaśabdena te 'bhavan bhayaśaṅkitāḥ. dadṛśuś ca hanūmantaṃ saṃdhyāmegham ivonnatam.

स्वामिसंदेशनिःशङ्कास् ततस् ते राक्षसाः कपिम्। चित्रैः प्रहरणैर् भीमैर् अभिपेतुस् ततस् ततः।

svāmisaṃdeśaniḥśaṅkās tatas te rākṣasāḥ kapim. citraiḥ praharaṇair bhīmair abhipetus tatas tataḥ.

स तैः परिवृतः शूरैः सर्वतः स महाबलः। आससादायसं भीमं परिघं तोरणाश्रितम्।

sa taiḥ parivṛtaḥ śūraiḥ sarvataḥ sa mahābalaḥ. āsasādāyasaṃ bhīmaṃ parighaṃ toraṇāśritam.

स तं परिघम् आदाय जघान रजनीचरान्।

sa taṃ parigham ādāya jaghāna rajanīcarān.

स पन्नगम् इवादाय स्फुरन्तं विनतासुतः। विचचाराम्बरे वीरः परिगृह्य च मारुतिः।

sa pannagam ivādāya sphurantaṃ vinatāsutaḥ. vicacārāmbare vīraḥ parigṛhya ca mārutiḥ.

स हत्वा राक्षसान् वीरः किंकरान् मारुतात्मजः। युद्धाकाङ्क्षी पुनर् वीरस् तोरणं समुपस्थितः।

sa hatvā rākṣasān vīraḥ kiṃkarān mārutātmajaḥ. yuddhākāṅkṣī punar vīras toraṇaṃ samupasthitaḥ.

ततस् तस्माद् भयान् मुक्ताः कति चित् तत्र राक्षसाः। निहतान् किंकरान् सर्वान् रावणाय न्यवेदयन्।

tatas tasmād bhayān muktāḥ kati cit tatra rākṣasāḥ. nihatān kiṃkarān sarvān rāvaṇāya nyavedayan.

स राक्षसानां निहतं महाबलं निशम्य राजा परिवृत्तलोचनः। समादिदेशाप्रतिमं पराक्रमे प्रहस्तपुत्रं समरे सुदुर्जयम्।

sa rākṣasānāṃ nihataṃ mahābalaṃ niśamya rājā parivṛttalocanaḥ. samādideśāpratimaṃ parākrame prahastaputraṃ samare sudurjayam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...