रामायण 5.25 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←सुन्दर काण्ड→

←अध्याय 25→

[rm-5-25] • 38 श्लोकाः

इत्य् उक्ताः सीतया घोरं राक्षस्यः क्रोधमूर्छिताः। काश् चिज् जग्मुस् तद् आख्यातुं रावणस्य तरस्विनः।

ity uktāḥ sītayā ghoraṃ rākṣasyaḥ krodhamūrchitāḥ. kāś cij jagmus tad ākhyātuṃ rāvaṇasya tarasvinaḥ.

ततः सीताम् उपागम्य राक्षस्यो घोरदर्शनाः। पुनः परुषम् एकार्थम् अनर्थार्थम् अथाब्रुवन्।

tataḥ sītām upāgamya rākṣasyo ghoradarśanāḥ. punaḥ paruṣam ekārtham anarthārtham athābruvan.

हन्तेदानीं तवानार्ये सीते पापविनिश्चये। राक्षस्यो भक्षयिष्यन्ति मांसम् एतद् यथासुखम्।

hantedānīṃ tavānārye sīte pāpaviniścaye. rākṣasyo bhakṣayiṣyanti māṃsam etad yathāsukham.

सीतां ताभिर् अनार्याभिर् दृष्ट्वा संतर्जितां तदा। राक्षसी त्रिजटावृद्धा शयाना वाक्यम् अब्रवीत्।

sītāṃ tābhir anāryābhir dṛṣṭvā saṃtarjitāṃ tadā. rākṣasī trijaṭāvṛddhā śayānā vākyam abravīt.

आत्मानं खादतानार्या न सीतां भक्षयिष्यथ। जनकस्य सुताम् इष्टां स्नुषां दशरथस्य च।

ātmānaṃ khādatānāryā na sītāṃ bhakṣayiṣyatha. janakasya sutām iṣṭāṃ snuṣāṃ daśarathasya ca.

स्वप्नो ह्य् अद्य मया दृष्टो दारुणो रोमहर्षणः। राक्षसानाम् अभावाय भर्तुर् अस्या भवाय च।

svapno hy adya mayā dṛṣṭo dāruṇo romaharṣaṇaḥ. rākṣasānām abhāvāya bhartur asyā bhavāya ca.

एवम् उक्तास् त्रिजटया राक्षस्यः क्रोधमूर्छिताः। सर्वा एवाब्रुवन् भीतास् त्रिजटां ताम् इदं वचः।

evam uktās trijaṭayā rākṣasyaḥ krodhamūrchitāḥ. sarvā evābruvan bhītās trijaṭāṃ tām idaṃ vacaḥ.

कथयस्व त्वया दृष्टः स्वप्ने ऽयं कीदृशो निशि।

kathayasva tvayā dṛṣṭaḥ svapne 'yaṃ kīdṛśo niśi.

तासां श्रुत्वा तु वचनं राक्षसीनां मुखोद्गतम्। उवाच वचनं काले त्रिजटास्वप्नसंश्रितम्।

tāsāṃ śrutvā tu vacanaṃ rākṣasīnāṃ mukhodgatam. uvāca vacanaṃ kāle trijaṭāsvapnasaṃśritam.

गजदन्तमयीं दिव्यां शिबिकाम् अन्तरिक्षगाम्। युक्तां वाजिसहस्रेण स्वयम् आस्थाय राघवः।

gajadantamayīṃ divyāṃ śibikām antarikṣagām. yuktāṃ vājisahasreṇa svayam āsthāya rāghavaḥ.

स्वप्ने चाद्य मया दृष्टा सीता शुक्लाम्बरावृता। सागरेण परिक्षिप्तं श्वेतपर्वतम् आस्थिता। रामेण संगता सीता भास्करेण प्रभा यथा।

svapne cādya mayā dṛṣṭā sītā śuklāmbarāvṛtā. sāgareṇa parikṣiptaṃ śvetaparvatam āsthitā. rāmeṇa saṃgatā sītā bhāskareṇa prabhā yathā.

राघवश् च मया दृष्टश् चतुर्दन्तं महागजम्। आरूढः शैलसंकाशं चचार सहलक्ष्मणः।

rāghavaś ca mayā dṛṣṭaś caturdantaṃ mahāgajam. ārūḍhaḥ śailasaṃkāśaṃ cacāra sahalakṣmaṇaḥ.

ततस् तौ नरशार्दूलौ दीप्यमानौ स्वतेजसा। शुक्लमाल्याम्बरधरौ जानकीं पर्युपस्थितौ।

tatas tau naraśārdūlau dīpyamānau svatejasā. śuklamālyāmbaradharau jānakīṃ paryupasthitau.

ततस् तस्य नगस्याग्रे आकाशस्थस्य दन्तिनः। भर्त्रा परिगृहीतस्य जानकी स्कन्धम् आश्रिता।

tatas tasya nagasyāgre ākāśasthasya dantinaḥ. bhartrā parigṛhītasya jānakī skandham āśritā.

भर्तुर् अङ्कात् समुत्पत्य ततः कमललोचना। चन्द्रसूर्यौ मया दृष्टा पाणिभ्यां परिमार्जती।

bhartur aṅkāt samutpatya tataḥ kamalalocanā. candrasūryau mayā dṛṣṭā pāṇibhyāṃ parimārjatī.

ततस् ताभ्यां कुमाराभ्याम् आस्थितः स गजोत्तमः। सीतया च विशालाक्ष्या लङ्काया उपरि स्थितः।

tatas tābhyāṃ kumārābhyām āsthitaḥ sa gajottamaḥ. sītayā ca viśālākṣyā laṅkāyā upari sthitaḥ.

पाण्डुरर्षभयुक्तेन रथेनाष्टयुजा स्वयम्। शुक्लमाल्याम्बरधरो लक्ष्मणेन समागतः। लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा सीतया सह भार्यया।

pāṇḍurarṣabhayuktena rathenāṣṭayujā svayam. śuklamālyāmbaradharo lakṣmaṇena samāgataḥ. lakṣmaṇena saha bhrātrā sītayā saha bhāryayā.

विमानात् पुष्पकाद् अद्य रावणः पतितो भुवि। कृष्यपाणः स्त्रिया दृष्टो मुण्डः कृष्णाम्बरः पुनः।

vimānāt puṣpakād adya rāvaṇaḥ patito bhuvi. kṛṣyapāṇaḥ striyā dṛṣṭo muṇḍaḥ kṛṣṇāmbaraḥ punaḥ.

रथेन खरयुक्तेन रक्तमाल्यानुलेपनः। प्रयातो दक्षिणाम् आशां प्रविष्टः कर्दमं ह्रदम्।

rathena kharayuktena raktamālyānulepanaḥ. prayāto dakṣiṇām āśāṃ praviṣṭaḥ kardamaṃ hradam.

कण्ठे बद्ध्वा दशग्रीवं प्रमदा रक्तवासिनी। काली कर्दमलिप्ताङ्गी दिशं याम्यां प्रकर्षति।

kaṇṭhe baddhvā daśagrīvaṃ pramadā raktavāsinī. kālī kardamaliptāṅgī diśaṃ yāmyāṃ prakarṣati.

वराहेण दशग्रीवः शिंशुमारेण चेन्द्रजित्। उष्ट्रेण कुम्भकर्णश् च प्रयातो दक्षिणां दिशम्।

varāheṇa daśagrīvaḥ śiṃśumāreṇa cendrajit. uṣṭreṇa kumbhakarṇaś ca prayāto dakṣiṇāṃ diśam.

समाजश् च महान् वृत्तो गीतवादित्रनिःस्वनः। पिबतां रक्तमाल्यानां रक्षसां रक्तवाससाम्।

samājaś ca mahān vṛtto gītavāditraniḥsvanaḥ. pibatāṃ raktamālyānāṃ rakṣasāṃ raktavāsasām.

लङ्का चेयं पुरी रम्या सवाजिरथसंकुला। सागरे पतिता दृष्टा भग्नगोपुरतोरणा।

laṅkā ceyaṃ purī ramyā savājirathasaṃkulā. sāgare patitā dṛṣṭā bhagnagopuratoraṇā.

पीत्व तैलं प्रनृत्ताश् च प्रहसन्त्यो महास्वनाः। लङ्कायां भस्मरूक्षायां सर्वा राक्षसयोषितः।

pītva tailaṃ pranṛttāś ca prahasantyo mahāsvanāḥ. laṅkāyāṃ bhasmarūkṣāyāṃ sarvā rākṣasayoṣitaḥ.

कुम्भकर्णादयश् चेमे सर्वे राक्षसपुंगवाः। रक्तं निवसनं गृह्य प्रविष्टा गोमयह्रदे।

kumbhakarṇādayaś ceme sarve rākṣasapuṃgavāḥ. raktaṃ nivasanaṃ gṛhya praviṣṭā gomayahrade.

अपगच्छत नश्यध्वं सीताम् आप्नोति राघवः। घातयेत् परमामर्षी सर्वैः सार्धं हि राक्षसैः।

apagacchata naśyadhvaṃ sītām āpnoti rāghavaḥ. ghātayet paramāmarṣī sarvaiḥ sārdhaṃ hi rākṣasaiḥ.

प्रियां बहुमतां भार्यां वनवासम् अनुव्रताम्। भर्त्सितां तर्जितां वापि नानुमंस्यति राघवः।

priyāṃ bahumatāṃ bhāryāṃ vanavāsam anuvratām. bhartsitāṃ tarjitāṃ vāpi nānumaṃsyati rāghavaḥ.

तद् अलं क्रूरवाक्यैर् वः सान्त्वम् एवाभिधीयताम्। अभियाचाम वैदेहीम् एतद् धि मम रोचते।

tad alaṃ krūravākyair vaḥ sāntvam evābhidhīyatām. abhiyācāma vaidehīm etad dhi mama rocate.

यस्या ह्य् एवं विधः स्वप्नो दुःखितायाः प्रदृश्यते। सा दुःखैर् बहुभिर् मुक्ता प्रियं प्राप्नोत्य् अनुत्तमम्।

yasyā hy evaṃ vidhaḥ svapno duḥkhitāyāḥ pradṛśyate. sā duḥkhair bahubhir muktā priyaṃ prāpnoty anuttamam.

भर्त्सिताम् अपि याचध्वं राक्षस्यः किं विवक्षया। राघवाद् धि भयं घोरं राक्षसानाम् उपस्थितम्।

bhartsitām api yācadhvaṃ rākṣasyaḥ kiṃ vivakṣayā. rāghavād dhi bhayaṃ ghoraṃ rākṣasānām upasthitam.

प्रणिपात प्रसन्ना हि मैथिली जनकात्मजा। अलम् एषा परित्रातुं राक्षस्यो महतो भयात्।

praṇipāta prasannā hi maithilī janakātmajā. alam eṣā paritrātuṃ rākṣasyo mahato bhayāt.

अपि चास्या विशालाक्ष्या न किं चिद् उपलक्षये। विरुद्धम् अपि चाङ्गेषु सुसूक्ष्मम् अपि लक्ष्मणम्।

api cāsyā viśālākṣyā na kiṃ cid upalakṣaye. viruddham api cāṅgeṣu susūkṣmam api lakṣmaṇam.

छाया वैगुण्य मात्रं तु शङ्के दुःखम् उपस्थितम्। अदुःखार्हाम् इमां देवीं वैहायसम् उपस्थिताम्।

chāyā vaiguṇya mātraṃ tu śaṅke duḥkham upasthitam. aduḥkhārhām imāṃ devīṃ vaihāyasam upasthitām.

अर्थसिद्धिं तु वैदेह्याः पश्याम्य् अहम् उपस्थिताम्। राक्षसेन्द्रविनाशं च विजयं राघवस्य च।

arthasiddhiṃ tu vaidehyāḥ paśyāmy aham upasthitām. rākṣasendravināśaṃ ca vijayaṃ rāghavasya ca.

निमित्तभूतम् एतत् तु श्रोतुम् अस्या महत् प्रियम्। दृश्यते च स्फुरच् चक्षुः पद्मपत्रम् इवायतम्।

nimittabhūtam etat tu śrotum asyā mahat priyam. dṛśyate ca sphurac cakṣuḥ padmapatram ivāyatam.

ईषच् च हृषितो वास्या दक्षिणाया ह्य् अदक्षिणः। अकस्माद् एव वैदेह्या बाहुर् एकः प्रकम्पते।

īṣac ca hṛṣito vāsyā dakṣiṇāyā hy adakṣiṇaḥ. akasmād eva vaidehyā bāhur ekaḥ prakampate.

करेणुहस्तप्रतिमः सव्यश् चोरुर् अनुत्तमः। वेपन् सूचयतीवास्या राघवं पुरतः स्थितम्।

kareṇuhastapratimaḥ savyaś corur anuttamaḥ. vepan sūcayatīvāsyā rāghavaṃ purataḥ sthitam.

पक्षी च शाखा निलयं प्रविष्टः पुनः पुनश् चोत्तमसान्त्ववादी। सुखागतां वाचम् उदीरयाणः पुनः पुनश् चोदयतीव हृष्टः।

pakṣī ca śākhā nilayaṃ praviṣṭaḥ punaḥ punaś cottamasāntvavādī. sukhāgatāṃ vācam udīrayāṇaḥ punaḥ punaś codayatīva hṛṣṭaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...