रामायण 5.23 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

रामायण

←सुन्दर काण्ड→

←अध्याय 23→

[rm-5-23] • 20 श्लोकाः

तथा तासां वदन्तीनां परुषं दारुणं बहु। राक्षसीनाम् असौम्यानां रुरोद जनकात्मजा।

tathā tāsāṃ vadantīnāṃ paruṣaṃ dāruṇaṃ bahu. rākṣasīnām asaumyānāṃ ruroda janakātmajā.

एवम् उक्ता तु वैदेही राक्षसीभिर् मनस्विनी। उवाच परमत्रस्ता बाष्पगद्गदया गिरा।

evam uktā tu vaidehī rākṣasībhir manasvinī. uvāca paramatrastā bāṣpagadgadayā girā.

न मानुषी राक्षसस्य भार्या भवितुम् अर्हति। कामं खादत मां सर्वा न करिष्यामि वो वचः।

na mānuṣī rākṣasasya bhāryā bhavitum arhati. kāmaṃ khādata māṃ sarvā na kariṣyāmi vo vacaḥ.

सा राक्षसी मध्यगता सीता सुरसुतोपमा। न शर्म लेभे दुःखार्ता रावणेन च तर्जिता।

sā rākṣasī madhyagatā sītā surasutopamā. na śarma lebhe duḥkhārtā rāvaṇena ca tarjitā.

वेपते स्माधिकं सीता विशन्तीवाङ्गम् आत्मनः। वने यूथपरिभ्रष्टा मृगी कोकैर् इवार्दिता।

vepate smādhikaṃ sītā viśantīvāṅgam ātmanaḥ. vane yūthaparibhraṣṭā mṛgī kokair ivārditā.

सा त्व् अशोकस्य विपुलां शाखाम् आलम्ब्य पुष्पिताम्। चिन्तयाम् आस शोकेन भर्तारं भग्नमानसा।

sā tv aśokasya vipulāṃ śākhām ālambya puṣpitām. cintayām āsa śokena bhartāraṃ bhagnamānasā.

सा स्नापयन्ती विपुलौ स्तनौ नेत्रजलस्रवैः। चिन्तयन्ती न शोकस्य तदान्तम् अधिगच्छति।

sā snāpayantī vipulau stanau netrajalasravaiḥ. cintayantī na śokasya tadāntam adhigacchati.

सा वेपमाना पतिता प्रवाते कदली यथा। राक्षसीनां भयत्रस्ता विवर्णवदनाभवत्।

sā vepamānā patitā pravāte kadalī yathā. rākṣasīnāṃ bhayatrastā vivarṇavadanābhavat.

तस्या सा दीर्घविपुला वेपन्त्याः सीतया तदा। ददृशे कम्पिनी वेणी व्यालीव परिसर्पती।

tasyā sā dīrghavipulā vepantyāḥ sītayā tadā. dadṛśe kampinī veṇī vyālīva parisarpatī.

सा निःश्वसन्ती दुःखार्ता शोकोपहतचेतना। आर्ता व्यसृजद् अश्रूणि मैथिली विललाप ह।

sā niḥśvasantī duḥkhārtā śokopahatacetanā. ārtā vyasṛjad aśrūṇi maithilī vilalāpa ha.

हा रामेति च दुःखार्ता पुनर् हा लक्ष्मणेति च। हा श्वश्रु मम कौसल्ये हा सुमित्रेति भाविनि।

hā rāmeti ca duḥkhārtā punar hā lakṣmaṇeti ca. hā śvaśru mama kausalye hā sumitreti bhāvini.

लोकप्रवादः सत्यो ऽयं पण्डितैः समुदाहृतः। अकाले दुर्लभो मृत्युः स्त्रिया वा पुरुषस्य वा।

lokapravādaḥ satyo 'yaṃ paṇḍitaiḥ samudāhṛtaḥ. akāle durlabho mṛtyuḥ striyā vā puruṣasya vā.

यत्राहम् आभिः क्रूराभी राक्षसीभिर् इहार्दिता। जीवामि हीना रामेण मुहूर्तम् अपि दुःखिता।

yatrāham ābhiḥ krūrābhī rākṣasībhir ihārditā. jīvāmi hīnā rāmeṇa muhūrtam api duḥkhitā.

एषाल्पपुण्या कृपणा विनशिष्याम्य् अनाथवत्। समुद्रमध्ये नौ पूर्णा वायुवेगैर् इवाहता।

eṣālpapuṇyā kṛpaṇā vinaśiṣyāmy anāthavat. samudramadhye nau pūrṇā vāyuvegair ivāhatā.

भर्तारं तम् अपश्यन्ती राक्षसीवशम् आगता। सीदामि खलु शोकेन कूलं तोयहतं यथा।

bhartāraṃ tam apaśyantī rākṣasīvaśam āgatā. sīdāmi khalu śokena kūlaṃ toyahataṃ yathā.

तं पद्मदलपत्राक्षं सिंहविक्रान्तगामिनम्। धन्याः पश्यन्ति मे नाथं कृतज्ञं प्रियवादिनम्।

taṃ padmadalapatrākṣaṃ siṃhavikrāntagāminam. dhanyāḥ paśyanti me nāthaṃ kṛtajñaṃ priyavādinam.

सर्वथा तेन हीनाया रामेण विदितात्मना। तीष्क्णं विषम् इवास्वाद्य दुर्लभं मम जीवितम्।

sarvathā tena hīnāyā rāmeṇa viditātmanā. tīṣkṇaṃ viṣam ivāsvādya durlabhaṃ mama jīvitam.

कीदृशं तु मया पापं पुरा देहान्तरे कृतम्। येनेदं प्राप्यते दुःखं मया घोरं सुदारुणम्।

kīdṛśaṃ tu mayā pāpaṃ purā dehāntare kṛtam. yenedaṃ prāpyate duḥkhaṃ mayā ghoraṃ sudāruṇam.

जीवितं त्यक्तुम् इच्छामि शोकेन महता वृता। राक्षसीभिश् च रक्षन्त्या रामो नासाद्यते मया।

jīvitaṃ tyaktum icchāmi śokena mahatā vṛtā. rākṣasībhiś ca rakṣantyā rāmo nāsādyate mayā.

धिग् अस्तु खलु मानुष्यं धिग् अस्तु परवश्यताम्। न शक्यं यत् परित्यक्तुम् आत्मच्छन्देन जीवितम्।

dhig astu khalu mānuṣyaṃ dhig astu paravaśyatām. na śakyaṃ yat parityaktum ātmacchandena jīvitam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...