रामायण 5.19 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←सुन्दर काण्ड→

←अध्याय 19→

[rm-5-19] • 30 श्लोकाः

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा सीता रौद्रस्य रक्षसः। आर्ता दीनस्वरा दीनं प्रत्युवाच शनैर् वचः।

tasya tad vacanaṃ śrutvā sītā raudrasya rakṣasaḥ. ārtā dīnasvarā dīnaṃ pratyuvāca śanair vacaḥ.

दुःखार्ता रुदती सीता वेपमाना तपस्विनी। चिन्तयन्ती वरारोहा पतिम् एव पतिव्रता।

duḥkhārtā rudatī sītā vepamānā tapasvinī. cintayantī varārohā patim eva pativratā.

तृणम् अन्तरतः कृत्वा प्रत्युवाच शुचिस्मिता। निवर्तय मनो मत्तः स्वजने क्रियतां मनः।

tṛṇam antarataḥ kṛtvā pratyuvāca śucismitā. nivartaya mano mattaḥ svajane kriyatāṃ manaḥ.

न मां प्रार्थयितुं युक्तस् त्वं सिद्धिम् इव पापकृत्। अकार्यं न मया कार्यम् एकपत्न्या विगर्हितम्। कुलं संप्राप्तया पुण्यं कुले महति जातया।

na māṃ prārthayituṃ yuktas tvaṃ siddhim iva pāpakṛt. akāryaṃ na mayā kāryam ekapatnyā vigarhitam. kulaṃ saṃprāptayā puṇyaṃ kule mahati jātayā.

एवम् उक्त्वा तु वैदेही रावणं तं यशस्विनी। राक्षसं पृष्ठतः कृत्वा भूयो वचनम् अब्रवीत्।

evam uktvā tu vaidehī rāvaṇaṃ taṃ yaśasvinī. rākṣasaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā bhūyo vacanam abravīt.

नाहम् औपयिकी भार्या परभार्या सती तव। साधु धर्मम् अवेक्षस्व साधु साधुव्रतं चर।

nāham aupayikī bhāryā parabhāryā satī tava. sādhu dharmam avekṣasva sādhu sādhuvrataṃ cara.

यथा तव तथान्येषां रक्ष्या दारा निशाचर। आत्मानम् उपमां कृत्वा स्वेषु दारेषु रम्यताम्।

yathā tava tathānyeṣāṃ rakṣyā dārā niśācara. ātmānam upamāṃ kṛtvā sveṣu dāreṣu ramyatām.

अतुष्टं स्वेषु दारेषु चपलं चलितेन्द्रियम्। नयन्ति निकृतिप्रज्ञां परदाराः पराभवम्।

atuṣṭaṃ sveṣu dāreṣu capalaṃ calitendriyam. nayanti nikṛtiprajñāṃ paradārāḥ parābhavam.

इह सन्तो न वा सन्ति सतो वा नानुवर्तसे। वचो मिथ्या प्रणीतात्मा पथ्यम् उक्तं विचक्षणैः।

iha santo na vā santi sato vā nānuvartase. vaco mithyā praṇītātmā pathyam uktaṃ vicakṣaṇaiḥ.

अकृतात्मानम् आसाद्य राजानम् अनये रतम्। समृद्धानि विनश्यन्ति राष्ट्राणि नगराणि च।

akṛtātmānam āsādya rājānam anaye ratam. samṛddhāni vinaśyanti rāṣṭrāṇi nagarāṇi ca.

तथेयं त्वां समासाद्य लङ्का रत्नौघ संकुला। अपराधात् तवैकस्य नचिराद् विनशिष्यति।

tatheyaṃ tvāṃ samāsādya laṅkā ratnaugha saṃkulā. aparādhāt tavaikasya nacirād vinaśiṣyati.

स्वकृतैर् हन्यमानस्य रावणादीर्घदर्शिनः। अभिनन्दन्ति भूतानि विनाशे पापकर्मणः।

svakṛtair hanyamānasya rāvaṇādīrghadarśinaḥ. abhinandanti bhūtāni vināśe pāpakarmaṇaḥ.

एवं त्वां पापकर्माणं वक्ष्यन्ति निकृता जनाः। दिष्ट्यैतद् व्यसनं प्राप्तो रौद्र इत्य् एव हर्षिताः।

evaṃ tvāṃ pāpakarmāṇaṃ vakṣyanti nikṛtā janāḥ. diṣṭyaitad vyasanaṃ prāpto raudra ity eva harṣitāḥ.

शक्या लोभयितुं नाहम् ऐश्वर्येण धनेन वा। अनन्या राघवेणाहं भास्करेण प्रभा यथा।

śakyā lobhayituṃ nāham aiśvaryeṇa dhanena vā. ananyā rāghaveṇāhaṃ bhāskareṇa prabhā yathā.

उपधाय भुजं तस्य लोकनाथस्य सत्कृतम्। कथं नामोपधास्यामि भुजम् अन्यस्य कस्य चित्।

upadhāya bhujaṃ tasya lokanāthasya satkṛtam. kathaṃ nāmopadhāsyāmi bhujam anyasya kasya cit.

अहम् औपयिकी भार्या तस्यैव वसुधापतेः। व्रतस्नातस्य विप्रस्य विद्येव विदितात्मनः।

aham aupayikī bhāryā tasyaiva vasudhāpateḥ. vratasnātasya viprasya vidyeva viditātmanaḥ.

साधु रावण रामेण मां समानय दुःखिताम्। वने वाशितया सार्धं करेण्वेव गजाधिपम्।

sādhu rāvaṇa rāmeṇa māṃ samānaya duḥkhitām. vane vāśitayā sārdhaṃ kareṇveva gajādhipam.

मित्रम् औपयिकं कर्तुं रामः स्थानं परीप्सता। वधं चानिच्छता घोरं त्वयासौ पुरुषर्षभः।

mitram aupayikaṃ kartuṃ rāmaḥ sthānaṃ parīpsatā. vadhaṃ cānicchatā ghoraṃ tvayāsau puruṣarṣabhaḥ.

वर्जयेद् वज्रम् उत्सृष्टं वर्जयेद् अन्तकश् चिरम्। त्वद्विधं न तु संक्रुद्धो लोकनाथः स राघवः।

varjayed vajram utsṛṣṭaṃ varjayed antakaś ciram. tvadvidhaṃ na tu saṃkruddho lokanāthaḥ sa rāghavaḥ.

रामस्य धनुषः शब्दं श्रोष्यसि त्वं महास्वनम्। शतक्रतुविसृष्टस्य निर्घोषम् अशनेर् इव।

rāmasya dhanuṣaḥ śabdaṃ śroṣyasi tvaṃ mahāsvanam. śatakratuvisṛṣṭasya nirghoṣam aśaner iva.

इह शीघ्रं सुपर्वाणो ज्वलितास्या इवोरगाः। इषवो निपतिष्यन्ति रामलक्ष्मणलक्षणाः।

iha śīghraṃ suparvāṇo jvalitāsyā ivoragāḥ. iṣavo nipatiṣyanti rāmalakṣmaṇalakṣaṇāḥ.

रक्षांसि परिनिघ्नन्तः पुर्याम् अस्यां समन्ततः। असंपातं करिष्यन्ति पतन्तः कङ्कवाससः।

rakṣāṃsi parinighnantaḥ puryām asyāṃ samantataḥ. asaṃpātaṃ kariṣyanti patantaḥ kaṅkavāsasaḥ.

राक्षसेन्द्रमहासर्पान् स रामगरुडो महान्। उद्धरिष्यति वेगेन वैनतेय इवोरगान्।

rākṣasendramahāsarpān sa rāmagaruḍo mahān. uddhariṣyati vegena vainateya ivoragān.

अपनेष्यति मां भर्ता त्वत्तः शीघ्रम् अरिंदमः। असुरेभ्यः श्रियं दीप्तां विष्णुस् त्रिभिर् इव क्रमैः।

apaneṣyati māṃ bhartā tvattaḥ śīghram ariṃdamaḥ. asurebhyaḥ śriyaṃ dīptāṃ viṣṇus tribhir iva kramaiḥ.

जनस्थाने हतस्थाने निहते रक्षसां बले। अशक्तेन त्वया रक्षः कृतम् एतद् असाधु वै।

janasthāne hatasthāne nihate rakṣasāṃ bale. aśaktena tvayā rakṣaḥ kṛtam etad asādhu vai.

आश्रमं तु तयोः शून्यं प्रविश्य नरसिंहयोः। गोचरं गतयोर् भ्रात्रोर् अपनीता त्वयाधम।

āśramaṃ tu tayoḥ śūnyaṃ praviśya narasiṃhayoḥ. gocaraṃ gatayor bhrātror apanītā tvayādhama.

न हि गन्धम् उपाघ्राय रामलक्ष्मणयोस् त्वया। शक्यं संदर्शने स्थातुं शुना शार्दूलयोर् इव।

na hi gandham upāghrāya rāmalakṣmaṇayos tvayā. śakyaṃ saṃdarśane sthātuṃ śunā śārdūlayor iva.

तस्य ते विग्रहे ताभ्यां युगग्रहणम् अस्थिरम्। वृत्रस्येवेन्द्रबाहुभ्यां बाहोर् एकस्य निग्रहः।

tasya te vigrahe tābhyāṃ yugagrahaṇam asthiram. vṛtrasyevendrabāhubhyāṃ bāhor ekasya nigrahaḥ.

क्षिप्रं तव स नाथो मे रामः सौमित्रिणा सह। तोयम् अल्पम् इवादित्यः प्राणान् आदास्यते शरैः।

kṣipraṃ tava sa nātho me rāmaḥ saumitriṇā saha. toyam alpam ivādityaḥ prāṇān ādāsyate śaraiḥ.

गिरिं कुबेरस्य गतो ऽथ वालयं सभां गतो वा वरुणस्य राज्ञः। असंशयं दाशरथेर् न मोक्ष्यसे महाद्रुमः कालहतो ऽशनेर् इव।

giriṃ kuberasya gato 'tha vālayaṃ sabhāṃ gato vā varuṇasya rājñaḥ. asaṃśayaṃ dāśarather na mokṣyase mahādrumaḥ kālahato 'śaner iva.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...