रामायण 5.15 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←सुन्दर काण्ड→

←अध्याय 15→

[rm-5-15] • 32 श्लोकाः

ततः कुमुदषण्डाभो निर्मलं निर्मलः स्वयम्। प्रजगाम नभश् चन्द्रो हंसो नीलम् इवोदकम्।

tataḥ kumudaṣaṇḍābho nirmalaṃ nirmalaḥ svayam. prajagāma nabhaś candro haṃso nīlam ivodakam.

साचिव्यम् इव कुर्वन् स प्रभया निर्मलप्रभः। चन्द्रमा रश्मिभिः शीतैः सिषेवे पवनात्मजम्।

sācivyam iva kurvan sa prabhayā nirmalaprabhaḥ. candramā raśmibhiḥ śītaiḥ siṣeve pavanātmajam.

स ददर्श ततः सीतां पूर्णचन्द्रनिभाननाम्। शोकभारैर् इव न्यस्तां भारैर् नावम् इवाम्भसि।

sa dadarśa tataḥ sītāṃ pūrṇacandranibhānanām. śokabhārair iva nyastāṃ bhārair nāvam ivāmbhasi.

दिदृक्षमाणो वैदेहीं हनूमान् मारुतात्मजः। स ददर्शाविदूरस्था राक्षसीर् घोरदर्शनाः।

didṛkṣamāṇo vaidehīṃ hanūmān mārutātmajaḥ. sa dadarśāvidūrasthā rākṣasīr ghoradarśanāḥ.

एकाक्षीम् एककर्णां च कर्णप्रावरणां तथा। अकर्णां शङ्कुकर्णां च मस्तकोच्छ्वासनासिकाम्।

ekākṣīm ekakarṇāṃ ca karṇaprāvaraṇāṃ tathā. akarṇāṃ śaṅkukarṇāṃ ca mastakocchvāsanāsikām.

अतिकायोत्तमाङ्गीं च तनुदीर्घशिरोधराम्। ध्वस्तकेशीं तथाकेशीं केशकम्बलधारिणीम्।

atikāyottamāṅgīṃ ca tanudīrghaśirodharām. dhvastakeśīṃ tathākeśīṃ keśakambaladhāriṇīm.

लम्बकर्णललाटां च लम्बोदरपयोधराम्। लम्बौष्ठीं चिबुकौष्ठीं च लम्बास्यां लम्बजानुकाम्।

lambakarṇalalāṭāṃ ca lambodarapayodharām. lambauṣṭhīṃ cibukauṣṭhīṃ ca lambāsyāṃ lambajānukām.

ह्रस्वां दीर्घां च कुब्जां च विकटां वामनां तथा। करालां भुग्नवस्त्रां च पिङ्गाक्षीं विकृताननाम्।

hrasvāṃ dīrghāṃ ca kubjāṃ ca vikaṭāṃ vāmanāṃ tathā. karālāṃ bhugnavastrāṃ ca piṅgākṣīṃ vikṛtānanām.

विकृताः पिङ्गलाः कालीः क्रोधनाः कलहप्रियाः। कालायसमहाशूलकूटमुद्गरधारिणीः।

vikṛtāḥ piṅgalāḥ kālīḥ krodhanāḥ kalahapriyāḥ. kālāyasamahāśūlakūṭamudgaradhāriṇīḥ.

वराहमृगशार्दूलमहिषाजशिवा मुखाः। गजोष्ट्रहयपादाश् च निखातशिरसो ऽपराः।

varāhamṛgaśārdūlamahiṣājaśivā mukhāḥ. gajoṣṭrahayapādāś ca nikhātaśiraso 'parāḥ.

एकहस्तैकपादाश् च खरकर्ण्यश्वकर्णिकाः। गोकर्णीर् हस्तिकर्णीश् च हरिकर्णीस् तथापराः।

ekahastaikapādāś ca kharakarṇyaśvakarṇikāḥ. gokarṇīr hastikarṇīś ca harikarṇīs tathāparāḥ.

अनासा अतिनासाश् च तिर्यन् नासा विनासिकाः। गजसंनिभनासाश् च ललाटोच्छ्वासनासिकाः।

anāsā atināsāś ca tiryan nāsā vināsikāḥ. gajasaṃnibhanāsāś ca lalāṭocchvāsanāsikāḥ.

हस्तिपादा महापादा गोपादाः पादचूलिकाः। अतिमात्रशिरोग्रीवा अतिमात्रकुचोदरीः।

hastipādā mahāpādā gopādāḥ pādacūlikāḥ. atimātraśirogrīvā atimātrakucodarīḥ.

अतिमात्रास्य नेत्राश् च दीर्घजिह्वानखास् तथा। अजामुखीर् हस्तिमुखीर् गोमुखीः सूकरीमुखीः।

atimātrāsya netrāś ca dīrghajihvānakhās tathā. ajāmukhīr hastimukhīr gomukhīḥ sūkarīmukhīḥ.

हयोष्ट्रखरवक्त्राश् च राक्षसीर् घोरदर्शनाः। शूलमुद्गरहस्ताश् च क्रोधनाः कलहप्रियाः।

hayoṣṭrakharavaktrāś ca rākṣasīr ghoradarśanāḥ. śūlamudgarahastāś ca krodhanāḥ kalahapriyāḥ.

कराला धूम्रकेशीश् च रक्षसीर् विकृताननाः। पिबन्तीः सततं पानं सदा मांससुराप्रियाः।

karālā dhūmrakeśīś ca rakṣasīr vikṛtānanāḥ. pibantīḥ satataṃ pānaṃ sadā māṃsasurāpriyāḥ.

मांसशोणितदिग्धाङ्गीर् मांसशोणितभोजनाः। ता ददर्श कपिश्रेष्ठो रोमहर्षणदर्शनाः।

māṃsaśoṇitadigdhāṅgīr māṃsaśoṇitabhojanāḥ. tā dadarśa kapiśreṣṭho romaharṣaṇadarśanāḥ.

स्कन्धवन्तम् उपासीनाः परिवार्य वनस्पतिम्। तस्याधस्ताच् च तां देवीं राजपुत्रीम् अनिन्दिताम्।

skandhavantam upāsīnāḥ parivārya vanaspatim. tasyādhastāc ca tāṃ devīṃ rājaputrīm aninditām.

लक्षयाम् आस लक्ष्मीवान् हनूमाञ् जनकात्मजाम्। निष्प्रभां शोकसंतप्तां मलसंकुलमूर्धजाम्।

lakṣayām āsa lakṣmīvān hanūmāñ janakātmajām. niṣprabhāṃ śokasaṃtaptāṃ malasaṃkulamūrdhajām.

क्षीणपुण्यां च्युतां भूमौ तारां निपतिताम् इव। चारित्र्य व्यपदेशाढ्यां भर्तृदर्शनदुर्गताम्।

kṣīṇapuṇyāṃ cyutāṃ bhūmau tārāṃ nipatitām iva. cāritrya vyapadeśāḍhyāṃ bhartṛdarśanadurgatām.

भूषणैर् उत्तमैर् हीनां भर्तृवात्सल्यभूषिताम्। राक्षसाधिपसंरुद्धां बन्धुभिश् च विनाकृताम्।

bhūṣaṇair uttamair hīnāṃ bhartṛvātsalyabhūṣitām. rākṣasādhipasaṃruddhāṃ bandhubhiś ca vinākṛtām.

वियूथां सिंहसंरुद्धां बद्धां गजवधूम् इव। चन्द्रलेखां पयोदान्ते शारदाभ्रैर् इवावृताम्।

viyūthāṃ siṃhasaṃruddhāṃ baddhāṃ gajavadhūm iva. candralekhāṃ payodānte śāradābhrair ivāvṛtām.

क्लिष्टरूपाम् असंस्पर्शाद् अयुक्ताम् इव वल्लकीम्। सीतां भर्तृहिते युक्ताम् अयुक्तां रक्षसां वशे।

kliṣṭarūpām asaṃsparśād ayuktām iva vallakīm. sītāṃ bhartṛhite yuktām ayuktāṃ rakṣasāṃ vaśe.

अशोकवनिकामध्ये शोकसागरम् आप्लुताम्। ताभिः परिवृतां तत्र सग्रहाम् इव रोहिणीम्। ददर्श हनुमान् देवीं लताम् अकुसुमाम् इव।

aśokavanikāmadhye śokasāgaram āplutām. tābhiḥ parivṛtāṃ tatra sagrahām iva rohiṇīm. dadarśa hanumān devīṃ latām akusumām iva.

सा मलेन च दिग्धाङ्गी वपुषा चाप्य् अलंकृता। मृणाली पङ्कदिग्धेव विभाति च न भाति च।

sā malena ca digdhāṅgī vapuṣā cāpy alaṃkṛtā. mṛṇālī paṅkadigdheva vibhāti ca na bhāti ca.

मलिनेन तु वस्त्रेण परिक्लिष्टेन भामिनीम्। संवृतां मृगशावाक्षीं ददर्श हनुमान् कपिः।

malinena tu vastreṇa parikliṣṭena bhāminīm. saṃvṛtāṃ mṛgaśāvākṣīṃ dadarśa hanumān kapiḥ.

तां देवीं दीनवदनाम् अदीनां भर्तृतेजसा। रक्षितां स्वेन शीलेन सीताम् असितलोचनाम्।

tāṃ devīṃ dīnavadanām adīnāṃ bhartṛtejasā. rakṣitāṃ svena śīlena sītām asitalocanām.

तां दृष्ट्वा हनुमान् सीतां मृगशावनिभेक्षणाम्। मृगकन्याम् इव त्रस्तां वीक्षमाणां समन्ततः।

tāṃ dṛṣṭvā hanumān sītāṃ mṛgaśāvanibhekṣaṇām. mṛgakanyām iva trastāṃ vīkṣamāṇāṃ samantataḥ.

दहन्तीम् इव निःश्वासैर् वृक्षान् पल्लवधारिणः। संघातम् इव शोकानां दुःखस्योर्मिम् इवोत्थिताम्।

dahantīm iva niḥśvāsair vṛkṣān pallavadhāriṇaḥ. saṃghātam iva śokānāṃ duḥkhasyormim ivotthitām.

तां क्षामां सुविभक्ताङ्गीं विनाभरणशोभिनीम्।

tāṃ kṣāmāṃ suvibhaktāṅgīṃ vinābharaṇaśobhinīm.

प्रहर्षम् अतुलं लेभे मारुतिः प्रेक्ष्य मैथिलीम्। हर्षजानि च सो ऽश्रूणि तां दृष्ट्वा मदिरेक्षणाम्। मुमोच हनुमांस् तत्र नमश् चक्रे च राघवम्।

praharṣam atulaṃ lebhe mārutiḥ prekṣya maithilīm. harṣajāni ca so 'śrūṇi tāṃ dṛṣṭvā madirekṣaṇām. mumoca hanumāṃs tatra namaś cakre ca rāghavam.

नमस्कृत्वा च रामाय लक्ष्मणाय च वीर्यवान्। सीतादर्शनसंहृष्टो हनूमान् संवृतो ऽभवत्।

namaskṛtvā ca rāmāya lakṣmaṇāya ca vīryavān. sītādarśanasaṃhṛṣṭo hanūmān saṃvṛto 'bhavat.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...