रामायण 5.10 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

रामायण

←सुन्दर काण्ड→

←अध्याय 10→

[rm-5-10] • 25 श्लोकाः

स तस्य मध्ये भवनस्य वानरो लतागृहांश् चित्रगृहान् निशागृहान्। जगाम सीतां प्रति दर्शनोत्सुको न चैव तां पश्यति चारुदर्शनाम्।

sa tasya madhye bhavanasya vānaro latāgṛhāṃś citragṛhān niśāgṛhān. jagāma sītāṃ prati darśanotsuko na caiva tāṃ paśyati cārudarśanām.

स चिन्तयाम् आस ततो महाकपिः प्रियाम् अपश्यन् रघुनन्दनस्य ताम्। ध्रुवं नु सीता म्रियते यथा न मे विचिन्वतो दर्शनम् एति मैथिली।

sa cintayām āsa tato mahākapiḥ priyām apaśyan raghunandanasya tām. dhruvaṃ nu sītā mriyate yathā na me vicinvato darśanam eti maithilī.

सा राक्षसानां प्रवरेण बाला स्वशीलसंरक्षण तत् परा सती। अनेन नूनं प्रतिदुष्टकर्मणा हता भवेद् आर्यपथे परे स्थिता।

sā rākṣasānāṃ pravareṇa bālā svaśīlasaṃrakṣaṇa tat parā satī. anena nūnaṃ pratiduṣṭakarmaṇā hatā bhaved āryapathe pare sthitā.

विरूपरूपा विकृता विवर्चसो महानना दीर्घविरूपदर्शनाः। समीक्ष्य सा राक्षसराजयोषितो भयाद् विनष्टा जनकेश्वरात्मजा।

virūparūpā vikṛtā vivarcaso mahānanā dīrghavirūpadarśanāḥ. samīkṣya sā rākṣasarājayoṣito bhayād vinaṣṭā janakeśvarātmajā.

सीताम् अदृष्ट्वा ह्य् अनवाप्य पौरुषं विहृत्य कालं सह वानरैश् चिरम्। न मे ऽस्ति सुग्रीवसमीपगा गतिः सुतीक्ष्णदण्डो बलवांश् च वानरः।

sītām adṛṣṭvā hy anavāpya pauruṣaṃ vihṛtya kālaṃ saha vānaraiś ciram. na me 'sti sugrīvasamīpagā gatiḥ sutīkṣṇadaṇḍo balavāṃś ca vānaraḥ.

दृष्टम् अन्तःपुरं सर्वं दृष्ट्वा रावणयोषितः। न सीता दृश्यते साध्वी वृथा जातो मम श्रमः।

dṛṣṭam antaḥpuraṃ sarvaṃ dṛṣṭvā rāvaṇayoṣitaḥ. na sītā dṛśyate sādhvī vṛthā jāto mama śramaḥ.

किं नु मां वानराः सर्वे गतं वक्ष्यन्ति संगताः। गत्वा तत्र त्वया वीर किं कृतं तद् वदस्व नः।

kiṃ nu māṃ vānarāḥ sarve gataṃ vakṣyanti saṃgatāḥ. gatvā tatra tvayā vīra kiṃ kṛtaṃ tad vadasva naḥ.

अदृष्ट्वा किं प्रवक्ष्यामि ताम् अहं जनकात्मजाम्। ध्रुवं प्रायम् उपेष्यन्ति कालस्य व्यतिवर्तने।

adṛṣṭvā kiṃ pravakṣyāmi tām ahaṃ janakātmajām. dhruvaṃ prāyam upeṣyanti kālasya vyativartane.

किं वा वक्ष्यति वृद्धश् च जाम्बवान् अङ्गदश् च सः। गतं पारं समुद्रस्य वानराश् च समागताः।

kiṃ vā vakṣyati vṛddhaś ca jāmbavān aṅgadaś ca saḥ. gataṃ pāraṃ samudrasya vānarāś ca samāgatāḥ.

अनिर्वेदः श्रियो मूलम् अनिर्वेदः परं सुखम्। भूयस् तावद् विचेष्यामि न यत्र विचयः कृतः।

anirvedaḥ śriyo mūlam anirvedaḥ paraṃ sukham. bhūyas tāvad viceṣyāmi na yatra vicayaḥ kṛtaḥ.

अनिर्वेदो हि सततं सर्वार्थेषु प्रवर्तकः। करोति सफलं जन्तोः कर्म यच् च करोति सः।

anirvedo hi satataṃ sarvārtheṣu pravartakaḥ. karoti saphalaṃ jantoḥ karma yac ca karoti saḥ.

तस्माद् अनिर्वेद कृतं यत्नं चेष्टे ऽहम् उत्तमम्। अदृष्टांश् च विचेष्यामि देशान् रावणपालितान्।

tasmād anirveda kṛtaṃ yatnaṃ ceṣṭe 'ham uttamam. adṛṣṭāṃś ca viceṣyāmi deśān rāvaṇapālitān.

आपानशालाविचितास् तथा पुष्पगृहाणि च। चित्रशालाश् च विचिता भूयः क्रीडागृहाणि च।

āpānaśālāvicitās tathā puṣpagṛhāṇi ca. citraśālāś ca vicitā bhūyaḥ krīḍāgṛhāṇi ca.

निष्कुटान्तररथ्याश् च विमानानि च सर्वशः। इति संचिन्त्य भूयो ऽपि विचेतुम् उपचक्रमे।

niṣkuṭāntararathyāś ca vimānāni ca sarvaśaḥ. iti saṃcintya bhūyo 'pi vicetum upacakrame.

भूमीगृहांश् चैत्यगृहान् गृहातिगृहकान् अपि। उत्पतन् निपतंश् चापि तिष्ठन् गच्छन् पुनः क्व चित्।

bhūmīgṛhāṃś caityagṛhān gṛhātigṛhakān api. utpatan nipataṃś cāpi tiṣṭhan gacchan punaḥ kva cit.

अपावृण्वंश् च द्वाराणि कपाटान्य् अवघट्टयन्। प्रविशन् निष्पतंश् चापि प्रपतन्न् उत्पतन्न् अपि। सर्वम् अप्य् अवकाशं स विचचार महाकपिः।

apāvṛṇvaṃś ca dvārāṇi kapāṭāny avaghaṭṭayan. praviśan niṣpataṃś cāpi prapatann utpatann api. sarvam apy avakāśaṃ sa vicacāra mahākapiḥ.

चतुरङ्गुलमात्रो ऽपि नावकाशः स विद्यते। रावणान्तःपुरे तस्मिन् यं कपिर् न जगाम सः।

caturaṅgulamātro 'pi nāvakāśaḥ sa vidyate. rāvaṇāntaḥpure tasmin yaṃ kapir na jagāma saḥ.

प्राकरान्तररथ्याश् च वेदिकश् चैत्यसंश्रयाः। श्वभ्राश् च पुष्करिण्यश् च सर्वं तेनावलोकितम्।

prākarāntararathyāś ca vedikaś caityasaṃśrayāḥ. śvabhrāś ca puṣkariṇyaś ca sarvaṃ tenāvalokitam.

राक्षस्यो विविधाकारा विरूपा विकृतास् तथा। दृष्टा हनूमता तत्र न तु सा जनकात्मजा।

rākṣasyo vividhākārā virūpā vikṛtās tathā. dṛṣṭā hanūmatā tatra na tu sā janakātmajā.

रूपेणाप्रतिमा लोके वरा विद्याधर स्त्रियः। दृटा हनूमता तत्र न तु राघवनन्दिनी।

rūpeṇāpratimā loke varā vidyādhara striyaḥ. dṛṭā hanūmatā tatra na tu rāghavanandinī.

नागकन्या वरारोहाः पूर्णचन्द्रनिभाननाः। दृष्टा हनूमता तत्र न तु सीता सुमध्यमा।

nāgakanyā varārohāḥ pūrṇacandranibhānanāḥ. dṛṣṭā hanūmatā tatra na tu sītā sumadhyamā.

प्रमथ्य राक्षसेन्द्रेण नागकन्या बलाद् धृताः। दृष्टा हनूमता तत्र न सा जनकनन्दिनी।

pramathya rākṣasendreṇa nāgakanyā balād dhṛtāḥ. dṛṣṭā hanūmatā tatra na sā janakanandinī.

सो ऽपश्यंस् तां महाबाहुः पश्यंश् चान्या वरस्त्रियः। विषसाद महाबाहुर् हनूमान् मारुतात्मजः।

so 'paśyaṃs tāṃ mahābāhuḥ paśyaṃś cānyā varastriyaḥ. viṣasāda mahābāhur hanūmān mārutātmajaḥ.

उद्योगं वानरेन्द्राणं प्लवनं सागरस्य च। व्यर्थं वीक्ष्यानिलसुतश् चिन्तां पुनर् उपागमत्।

udyogaṃ vānarendrāṇaṃ plavanaṃ sāgarasya ca. vyarthaṃ vīkṣyānilasutaś cintāṃ punar upāgamat.

अवतीर्य विमानाच् च हनूमान् मारुतात्मजः। चिन्ताम् उपजगामाथ शोकोपहतचेतनः।

avatīrya vimānāc ca hanūmān mārutātmajaḥ. cintām upajagāmātha śokopahatacetanaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents