रामायण 4.65 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 65→

[rm-4-65] • 36 श्लोकाः

अनेकशतसाहस्रीं विषण्णां हरिवाहिनीम्। जाम्बवान् समुदीक्ष्यैवं हनुमन्तम् अथाब्रवीत्।

anekaśatasāhasrīṃ viṣaṇṇāṃ harivāhinīm. jāmbavān samudīkṣyaivaṃ hanumantam athābravīt.

वीर वानरलोकस्य सर्वशास्त्रविदां वर। तूष्णीम् एकान्तम् आश्रित्य हनुमन् किं न जल्पसि।

vīra vānaralokasya sarvaśāstravidāṃ vara. tūṣṇīm ekāntam āśritya hanuman kiṃ na jalpasi.

हनुमन् हरिराजस्य सुग्रीवस्य समो ह्य् असि। रामलक्ष्मणयोश् चापि तेजसा च बलेन च।

hanuman harirājasya sugrīvasya samo hy asi. rāmalakṣmaṇayoś cāpi tejasā ca balena ca.

अरिष्टनेमिनः पुत्रौ वैनतेयो महाबलः। गरुत्मान् इव विख्यात उत्तमः सर्वपक्षिणाम्।

ariṣṭaneminaḥ putrau vainateyo mahābalaḥ. garutmān iva vikhyāta uttamaḥ sarvapakṣiṇām.

बहुशो हि मया दृष्टः सागरे स महाबलः। भुजगान् उद्धरन् पक्षी महावेगो महायशाः।

bahuśo hi mayā dṛṣṭaḥ sāgare sa mahābalaḥ. bhujagān uddharan pakṣī mahāvego mahāyaśāḥ.

पक्षयोर् यद् बलं तस्य तावद् भुजबलं तव। विक्रमश् चापि वेगश् च न ते तेनापहीयते।

pakṣayor yad balaṃ tasya tāvad bhujabalaṃ tava. vikramaś cāpi vegaś ca na te tenāpahīyate.

बलं बुद्धिश् च तेजश् च सत्त्वं च हरिसत्तम। विशिष्टं सर्वभूतेषु किम् आत्मानं न बुध्यसे।

balaṃ buddhiś ca tejaś ca sattvaṃ ca harisattama. viśiṣṭaṃ sarvabhūteṣu kim ātmānaṃ na budhyase.

अप्सराप्सरसां श्रेष्ठा विख्याता पुञ्जिकस्थला। अज्ञनेति परिख्याता पत्नी केसरिणो हरेः।

apsarāpsarasāṃ śreṣṭhā vikhyātā puñjikasthalā. ajñaneti parikhyātā patnī kesariṇo hareḥ.

अभिशापाद् अभूत् तात वानरी कामरूपिणी। दुहिता वानरेन्द्रस्य कुञ्जरस्य महात्मनः।

abhiśāpād abhūt tāta vānarī kāmarūpiṇī. duhitā vānarendrasya kuñjarasya mahātmanaḥ.

कपित्वे चारुसर्वाङ्गी कदा चित् कामरूपिणी। मानुषं विग्रहं कृत्वा यौवनोत्तमशालिनी।

kapitve cārusarvāṅgī kadā cit kāmarūpiṇī. mānuṣaṃ vigrahaṃ kṛtvā yauvanottamaśālinī.

अचरत् पर्वतस्याग्रे प्रावृडम्बुदसंनिभे। विचित्रमाल्याभरणा महार्हक्षौमवासिनी।

acarat parvatasyāgre prāvṛḍambudasaṃnibhe. vicitramālyābharaṇā mahārhakṣaumavāsinī.

तस्या वस्त्रं विशालाक्ष्याः पीतं रक्तदशं शुभम्। स्थितायाः पर्वतस्याग्रे मारुतो ऽपहरच् छनैः।

tasyā vastraṃ viśālākṣyāḥ pītaṃ raktadaśaṃ śubham. sthitāyāḥ parvatasyāgre māruto 'paharac chanaiḥ.

स ददर्श ततस् तस्या वृत्ताव् ऊरू सुसंहतौ। स्तनौ च पीनौ सहितौ सुजातं चारु चाननम्।

sa dadarśa tatas tasyā vṛttāv ūrū susaṃhatau. stanau ca pīnau sahitau sujātaṃ cāru cānanam.

तां विशालायतश्रोणीं तनुमध्यां यशस्विनीम्। दृष्ट्वैव शुभसर्वाग्नीं पवनः काममोहितः।

tāṃ viśālāyataśroṇīṃ tanumadhyāṃ yaśasvinīm. dṛṣṭvaiva śubhasarvāgnīṃ pavanaḥ kāmamohitaḥ.

स तां भुजाभ्यां पीनाभ्यां पर्यष्वजत मारुतः। मन्मथाविष्टसर्वाङ्गो गतात्मा ताम् अनिन्दिताम्।

sa tāṃ bhujābhyāṃ pīnābhyāṃ paryaṣvajata mārutaḥ. manmathāviṣṭasarvāṅgo gatātmā tām aninditām.

सा तु तत्रैव संभ्रान्ता सुवृत्ता वाक्यम् अब्रवीत्। एकपत्नीव्रतम् इदं को नाशयितुम् इच्छति।

sā tu tatraiva saṃbhrāntā suvṛttā vākyam abravīt. ekapatnīvratam idaṃ ko nāśayitum icchati.

अञ्जनाया वचः श्रुत्वा मारुतः प्रत्यभाषत। न त्वां हिंसामि सुश्रोणि मा भूत् ते सुभगे भयम्।

añjanāyā vacaḥ śrutvā mārutaḥ pratyabhāṣata. na tvāṃ hiṃsāmi suśroṇi mā bhūt te subhage bhayam.

मनसास्मि गतो यत् त्वां परिष्वज्य यशस्विनि। वीर्यवान् बुद्धिसंपन्नः पुत्रस् तव भविष्यति।

manasāsmi gato yat tvāṃ pariṣvajya yaśasvini. vīryavān buddhisaṃpannaḥ putras tava bhaviṣyati.

अभ्युत्थितं ततः सूर्यं बालो दृष्ट्वा महावने। फलं चेति जिघृक्षुस् त्वम् उत्प्लुत्याभ्यपतो दिवम्।

abhyutthitaṃ tataḥ sūryaṃ bālo dṛṣṭvā mahāvane. phalaṃ ceti jighṛkṣus tvam utplutyābhyapato divam.

शतानि त्रीणि गत्वाथ योजनानां महाकपे। तेजसा तस्य निर्धूतो न विषादं ततो गतः।

śatāni trīṇi gatvātha yojanānāṃ mahākape. tejasā tasya nirdhūto na viṣādaṃ tato gataḥ.

तावद् आपततस् तूर्णम् अन्तरिक्षं महाकपे। क्षिप्तम् इन्द्रेण ते वज्रं क्रोधाविष्टेन धीमता।

tāvad āpatatas tūrṇam antarikṣaṃ mahākape. kṣiptam indreṇa te vajraṃ krodhāviṣṭena dhīmatā.

ततः शैलाग्रशिखरे वामो हनुर् अभज्यत। ततो हि नामधेयं ते हनुमान् इति कीर्त्यते।

tataḥ śailāgraśikhare vāmo hanur abhajyata. tato hi nāmadheyaṃ te hanumān iti kīrtyate.

ततस् त्वां निहतं दृष्ट्वा वायुर् गन्धवहः स्वयम्। त्रैलोक्ये भृशसंक्रुद्धो न ववौ वै प्रभञ्जनः।

tatas tvāṃ nihataṃ dṛṣṭvā vāyur gandhavahaḥ svayam. trailokye bhṛśasaṃkruddho na vavau vai prabhañjanaḥ.

संभ्रान्ताश् च सुराः सर्वे त्रैलोक्ये क्षुभिते सति। प्रसादयन्ति संक्रुद्धं मारुतं भुवनेश्वराः।

saṃbhrāntāś ca surāḥ sarve trailokye kṣubhite sati. prasādayanti saṃkruddhaṃ mārutaṃ bhuvaneśvarāḥ.

प्रसादिते च पवने ब्रह्मा तुभ्यं वरं ददौ। अशस्त्रवध्यतां तात समरे सत्यविक्रम।

prasādite ca pavane brahmā tubhyaṃ varaṃ dadau. aśastravadhyatāṃ tāta samare satyavikrama.

वज्रस्य च निपातेन विरुजं त्वां समीक्ष्य च। सहस्रनेत्रः प्रीतात्मा ददौ ते वरम् उत्तमम्।

vajrasya ca nipātena virujaṃ tvāṃ samīkṣya ca. sahasranetraḥ prītātmā dadau te varam uttamam.

स्वच्छन्दतश् च मरणं ते भूयाद् इति वै प्रभो। स त्वं केसरिणः पुत्रः क्षेत्रजो भीमविक्रमः।

svacchandataś ca maraṇaṃ te bhūyād iti vai prabho. sa tvaṃ kesariṇaḥ putraḥ kṣetrajo bhīmavikramaḥ.

मारुतस्यौरसः पुत्रस् तेजसा चापि तत्समः। त्वं हि वायुसुतो वत्स प्लवने चापि तत्समः।

mārutasyaurasaḥ putras tejasā cāpi tatsamaḥ. tvaṃ hi vāyusuto vatsa plavane cāpi tatsamaḥ.

वयम् अद्य गतप्राणा भवान् अस्मासु साम्प्रतम्। दाक्ष्यविक्रमसंपन्नः पक्षिराज इवापरः।

vayam adya gataprāṇā bhavān asmāsu sāmpratam. dākṣyavikramasaṃpannaḥ pakṣirāja ivāparaḥ.

त्रिविक्रमे मया तात सशैलवनकानना। त्रिः सप्तकृत्वः पृथिवी परिक्रान्ता प्रदक्षिणम्।

trivikrame mayā tāta saśailavanakānanā. triḥ saptakṛtvaḥ pṛthivī parikrāntā pradakṣiṇam.

तदा चौषधयो ऽस्माभिः संचिता देवशासनात्। निष्पन्नम् अमृतं याभिस् तदासीन् नो महद् बलम्।

tadā cauṣadhayo 'smābhiḥ saṃcitā devaśāsanāt. niṣpannam amṛtaṃ yābhis tadāsīn no mahad balam.

स इदानीम् अहं वृद्धः परिहीनपराक्रमः। साम्प्रतं कालम् अस्माकं भवान् सर्वगुणान्वितः।

sa idānīm ahaṃ vṛddhaḥ parihīnaparākramaḥ. sāmprataṃ kālam asmākaṃ bhavān sarvaguṇānvitaḥ.

तद् विजृम्भस्व विक्रान्तः प्लवताम् उत्तमो ह्य् असि। त्वद्वीर्यं द्रष्टुकामेयं सर्वा वानरवाहिनी।

tad vijṛmbhasva vikrāntaḥ plavatām uttamo hy asi. tvadvīryaṃ draṣṭukāmeyaṃ sarvā vānaravāhinī.

उत्तिष्ठ हरिशार्दूल लङ्घयस्व महार्णवम्। परा हि सर्वभूतानां हनुमन् या गतिस् तव।

uttiṣṭha hariśārdūla laṅghayasva mahārṇavam. parā hi sarvabhūtānāṃ hanuman yā gatis tava.

विषाण्णा हरयः सर्वे हनुमन् किम् उपेक्षसे। विक्रमस्व महावेगो विष्णुस् त्रीन् विक्रमान् इव।

viṣāṇṇā harayaḥ sarve hanuman kim upekṣase. vikramasva mahāvego viṣṇus trīn vikramān iva.

ततस् तु वै जाम्बवताभिचोदितः प्रतीतवेगः पवनात्मजः कपिः। प्रहर्षयंस् तां हरिवीर वाहिनीं चकार रूपं महद् आत्मनस् तदा।

tatas tu vai jāmbavatābhicoditaḥ pratītavegaḥ pavanātmajaḥ kapiḥ. praharṣayaṃs tāṃ harivīra vāhinīṃ cakāra rūpaṃ mahad ātmanas tadā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...