रामायण 4.52 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 52→

[rm-4-52] • 33 श्लोकाः

एवम् उक्तः शुभं वाक्यं तापस्या धर्मसंहितम्। उवाच हनुमान् वाक्यं ताम् अनिन्दितचेष्टिताम्।

evam uktaḥ śubhaṃ vākyaṃ tāpasyā dharmasaṃhitam. uvāca hanumān vākyaṃ tām aninditaceṣṭitām.

शरणं त्वां प्रपन्नाः स्मः सर्वे वै धर्मचारिणि। यः कृतः समयो ऽस्माकं सुग्रीवेण महात्मना। स तु कालो व्यतिक्रान्तो बिले च परिवर्तताम्।

śaraṇaṃ tvāṃ prapannāḥ smaḥ sarve vai dharmacāriṇi. yaḥ kṛtaḥ samayo 'smākaṃ sugrīveṇa mahātmanā. sa tu kālo vyatikrānto bile ca parivartatām.

सा त्वम् अस्माद् बिलाद् घोराद् उत्तारयितुम् अर्हसि।

sā tvam asmād bilād ghorād uttārayitum arhasi.

तस्मात् सुग्रीववचनाद् अतिक्रान्तान् गतायुषः। त्रातुम् अर्हसि नः सर्वान् सुग्रीवभयशङ्कितान्।

tasmāt sugrīvavacanād atikrāntān gatāyuṣaḥ. trātum arhasi naḥ sarvān sugrīvabhayaśaṅkitān.

महच् च कार्यम् अस्माभिः कर्तव्यं धर्मचारिणि। तच् चापि न कृतं कार्यम् अस्माभिर् इह वासिभिः।

mahac ca kāryam asmābhiḥ kartavyaṃ dharmacāriṇi. tac cāpi na kṛtaṃ kāryam asmābhir iha vāsibhiḥ.

एवम् उक्ता हनुमता तापसी वाक्यम् अब्रवीत्। जीवता दुष्करं मन्ये प्रविष्टेन निवर्तितुम्।

evam uktā hanumatā tāpasī vākyam abravīt. jīvatā duṣkaraṃ manye praviṣṭena nivartitum.

तपसस् तु प्रभावेन नियमोपार्जितेन च। सर्वान् एव बिलाद् अस्माद् उद्धरिष्यामि वानरान्।

tapasas tu prabhāvena niyamopārjitena ca. sarvān eva bilād asmād uddhariṣyāmi vānarān.

निमीलयत चक्षूंषि सर्वे वानरपुंगवाः। न हि निष्क्रमितुं शक्यम् अनिमीलितलोचनैः।

nimīlayata cakṣūṃṣi sarve vānarapuṃgavāḥ. na hi niṣkramituṃ śakyam animīlitalocanaiḥ.

ततः संमीलिताः सर्वे सुकुमाराङ्गुलैः करैः। सहसा पिदधुर् दृष्टिं हृष्टा गमनकाङ्क्षिणः।

tataḥ saṃmīlitāḥ sarve sukumārāṅgulaiḥ karaiḥ. sahasā pidadhur dṛṣṭiṃ hṛṣṭā gamanakāṅkṣiṇaḥ.

वानरास् तु महात्मानो हस्तरुद्धमुखास् तदा। निमेषान्तरमात्रेण बिलाद् उत्तारितास् तया।

vānarās tu mahātmāno hastaruddhamukhās tadā. nimeṣāntaramātreṇa bilād uttāritās tayā.

ततस् तान् वानरान् सर्वांस् तापसी धर्मचारिणी। निःसृतान् विषमात् तस्मात् समाश्वास्येदम् अब्रवीत्।

tatas tān vānarān sarvāṃs tāpasī dharmacāriṇī. niḥsṛtān viṣamāt tasmāt samāśvāsyedam abravīt.

एष विन्ध्यो गिरिः श्रीमान् नानाद्रुमलतायुतः। एष प्रसवणः शैलः सागरो ऽयं महोदधिः।

eṣa vindhyo giriḥ śrīmān nānādrumalatāyutaḥ. eṣa prasavaṇaḥ śailaḥ sāgaro 'yaṃ mahodadhiḥ.

स्वस्ति वो ऽस्तु गमिष्यामि भवनं वानरर्षभाः। इत्य् उक्त्वा तद् बिलं श्रीमत् प्रविवेश स्वयंप्रभा।

svasti vo 'stu gamiṣyāmi bhavanaṃ vānararṣabhāḥ. ity uktvā tad bilaṃ śrīmat praviveśa svayaṃprabhā.

ततस् ते ददृशुर् घोरं सागरं वरुणालयम्। अपारम् अभिगर्जन्तं घोरैर् ऊर्मिभिर् आकुलम्।

tatas te dadṛśur ghoraṃ sāgaraṃ varuṇālayam. apāram abhigarjantaṃ ghorair ūrmibhir ākulam.

मयस्य माया विहितं गिरिदुर्गं विचिन्वताम्। तेषां मासो व्यतिक्रान्तो यो राज्ञा समयः कृतः।

mayasya māyā vihitaṃ giridurgaṃ vicinvatām. teṣāṃ māso vyatikrānto yo rājñā samayaḥ kṛtaḥ.

विन्ध्यस्य तु गिरेः पादे संप्रपुष्पितपादपे। उपविश्य महाभागाश् चिन्ताम् आपेदिरे तदा।

vindhyasya tu gireḥ pāde saṃprapuṣpitapādape. upaviśya mahābhāgāś cintām āpedire tadā.

ततः पुष्पातिभाराग्रांल् लताशतसमावृतान्। द्रुमान् वासन्तिकान् दृष्ट्वा बभूवुर् भयशङ्किताः।

tataḥ puṣpātibhārāgrāṃl latāśatasamāvṛtān. drumān vāsantikān dṛṣṭvā babhūvur bhayaśaṅkitāḥ.

ते वसन्तम् अनुप्राप्तं प्रतिवेद्य परस्परम्। नष्टसंदेशकालार्था निपेतुर् धरणीतले।

te vasantam anuprāptaṃ prativedya parasparam. naṣṭasaṃdeśakālārthā nipetur dharaṇītale.

स तु सिंहर्षभ स्कन्धः पीनायतभुजः कपिः। युवराजो महाप्राज्ञ अङ्गदो वाक्यम् अब्रवीत्।

sa tu siṃharṣabha skandhaḥ pīnāyatabhujaḥ kapiḥ. yuvarājo mahāprājña aṅgado vākyam abravīt.

शासनात् कपिराजस्य वयं सर्वे विनिर्गताः। मासः पूर्णो बिलस्थानां हरयः किं न बुध्यते।

śāsanāt kapirājasya vayaṃ sarve vinirgatāḥ. māsaḥ pūrṇo bilasthānāṃ harayaḥ kiṃ na budhyate.

तस्मिन्न् अतीते काले तु सुग्रीवेण कृते स्वयम्। प्रायोपवेशनं युक्तं सर्वेषां च वनौकसाम्।

tasminn atīte kāle tu sugrīveṇa kṛte svayam. prāyopaveśanaṃ yuktaṃ sarveṣāṃ ca vanaukasām.

तीक्ष्णः प्रकृत्या सुग्रीवः स्वामिभावे व्यवस्थितः। न क्षमिष्यति नः सर्वान् अपराधकृतो गतान्।

tīkṣṇaḥ prakṛtyā sugrīvaḥ svāmibhāve vyavasthitaḥ. na kṣamiṣyati naḥ sarvān aparādhakṛto gatān.

अप्रवृत्तौ च सीतायाः पापम् एव करिष्यति। तस्मात् क्षमम् इहाद्यैव प्रायोपविशनं हि नः।

apravṛttau ca sītāyāḥ pāpam eva kariṣyati. tasmāt kṣamam ihādyaiva prāyopaviśanaṃ hi naḥ.

त्यक्त्वा पुत्रांश् च दारांश् च धनानि च गृहाणि च। यावन् न घातयेद् राजा सर्वान् प्रतिगतान् इतः। वधेनाप्रतिरूपेण श्रेयान् मृत्युर् इहैव नः।

tyaktvā putrāṃś ca dārāṃś ca dhanāni ca gṛhāṇi ca. yāvan na ghātayed rājā sarvān pratigatān itaḥ. vadhenāpratirūpeṇa śreyān mṛtyur ihaiva naḥ.

न चाहं यौवराज्येन सुग्रीवेणाभिषेचितः। नरेन्द्रेणाभिषिक्तो ऽस्मि रामेणाक्लिष्टकर्मणा।

na cāhaṃ yauvarājyena sugrīveṇābhiṣecitaḥ. narendreṇābhiṣikto 'smi rāmeṇākliṣṭakarmaṇā.

स पूर्वं बद्धवैरो मां राजा दृष्ट्वा व्यतिक्रमम्। घातयिष्यति दण्डेन तीक्ष्णेन कृतनिश्चयः।

sa pūrvaṃ baddhavairo māṃ rājā dṛṣṭvā vyatikramam. ghātayiṣyati daṇḍena tīkṣṇena kṛtaniścayaḥ.

किं मे सुहृद्भिर् व्यसनं पश्यद्भिर् जीवितान्तरे। इहैव प्रायम् आसिष्ये पुण्ये सागररोधसि।

kiṃ me suhṛdbhir vyasanaṃ paśyadbhir jīvitāntare. ihaiva prāyam āsiṣye puṇye sāgararodhasi.

एतच् छ्रुत्वा कुमारेण युवराजेन भाषितम्। सर्वे ते वानरश्रेष्ठाः करुणं वाक्यम् अब्रुवन्।

etac chrutvā kumāreṇa yuvarājena bhāṣitam. sarve te vānaraśreṣṭhāḥ karuṇaṃ vākyam abruvan.

तीक्ष्णः प्रकृत्या सुग्रीवः प्रियासक्तश् च राघवः। अदृष्टायां च वैदेह्यां दृष्ट्वास्मांश् च समागतान्।

tīkṣṇaḥ prakṛtyā sugrīvaḥ priyāsaktaś ca rāghavaḥ. adṛṣṭāyāṃ ca vaidehyāṃ dṛṣṭvāsmāṃś ca samāgatān.

राघवप्रियकामार्थं घातयिष्यत्य् असंशयम्। न क्षमं चापराद्धानां गमनं स्वामिपार्श्वतः।

rāghavapriyakāmārthaṃ ghātayiṣyaty asaṃśayam. na kṣamaṃ cāparāddhānāṃ gamanaṃ svāmipārśvataḥ.

प्लवंगमानां तु भयार्दितानां श्रुत्वा वचस् तार इदं बभाषे। अलं विषादेन बिलं प्रविश्य वसाम सर्वे यदि रोचते वः।

plavaṃgamānāṃ tu bhayārditānāṃ śrutvā vacas tāra idaṃ babhāṣe. alaṃ viṣādena bilaṃ praviśya vasāma sarve yadi rocate vaḥ.

इदं हि माया विहितं सुदुर्गमं प्रभूतवृक्षोदकभोज्यपेयम्। इहास्ति नो नैव भयं पुरंदरान् न राघवाद् वानरराजतो ऽपि वा।

idaṃ hi māyā vihitaṃ sudurgamaṃ prabhūtavṛkṣodakabhojyapeyam. ihāsti no naiva bhayaṃ puraṃdarān na rāghavād vānararājato 'pi vā.

श्रुत्वाङ्गदस्यापि वचो ऽनुकूलम् ऊचुश् च सर्वे हरयः प्रतीताः। यथा न हन्येम तथाविधानम् असक्तम् अद्यैव विधीयतां नः।

śrutvāṅgadasyāpi vaco 'nukūlam ūcuś ca sarve harayaḥ pratītāḥ. yathā na hanyema tathāvidhānam asaktam adyaiva vidhīyatāṃ naḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents