रामायण 4.51 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 51→

[rm-4-51] • 19 श्लोकाः

अथ तान् अब्रवीत् सर्वान् विश्रान्तान् हरियूथपान्। इदं वचनम् एकाग्रा तापसी धर्मचारिणी।

atha tān abravīt sarvān viśrāntān hariyūthapān. idaṃ vacanam ekāgrā tāpasī dharmacāriṇī.

वानरा यदि वः खेदः प्रनष्टः फलभक्षणात्। यदि चैतन् मया श्राव्यं श्रोतुम् इच्छामि कथ्यताम्।

vānarā yadi vaḥ khedaḥ pranaṣṭaḥ phalabhakṣaṇāt. yadi caitan mayā śrāvyaṃ śrotum icchāmi kathyatām.

तस्यास् तद् वचनं श्रुत्वा हनुमान् मारुतात्मजः। आर्जवेन यथातत्त्वम् आख्यातुम् उपचक्रमे।

tasyās tad vacanaṃ śrutvā hanumān mārutātmajaḥ. ārjavena yathātattvam ākhyātum upacakrame.

राजा सर्वस्य लोकस्य महेन्द्रवरुणोपमः। रामो दाशरथिः श्रीमान् प्रविष्टो दण्डकावनम्।

rājā sarvasya lokasya mahendravaruṇopamaḥ. rāmo dāśarathiḥ śrīmān praviṣṭo daṇḍakāvanam.

लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा वैदेह्या चापि भार्यया। तस्य भार्या जनस्थानाद् रावणेन हृता बलात्।

lakṣmaṇena saha bhrātrā vaidehyā cāpi bhāryayā. tasya bhāryā janasthānād rāvaṇena hṛtā balāt.

वीरस् तस्य सखा राज्ञः सुग्रीवो नाम वानरः। राजा वानरमुख्यानां येन प्रस्थापिता वयम्।

vīras tasya sakhā rājñaḥ sugrīvo nāma vānaraḥ. rājā vānaramukhyānāṃ yena prasthāpitā vayam.

अगस्त्यचरिताम् आशां दक्षिणां यमरक्षिताम्। सहैभिर् वानरैर् मुख्यैर् अङ्गदप्रमुखैर् वयम्।

agastyacaritām āśāṃ dakṣiṇāṃ yamarakṣitām. sahaibhir vānarair mukhyair aṅgadapramukhair vayam.

रावणं सहिताः सर्वे राक्षसं कामरूपिणम्। सीतया सह वैदेह्या मार्गध्वम् इति चोदिताः।

rāvaṇaṃ sahitāḥ sarve rākṣasaṃ kāmarūpiṇam. sītayā saha vaidehyā mārgadhvam iti coditāḥ.

विचित्य तु वयं सर्वे समग्रां दक्षिणां दिशम्। बुभुक्षिताः परिश्रान्ता वृक्षमूलम् उपाश्रिताः।

vicitya tu vayaṃ sarve samagrāṃ dakṣiṇāṃ diśam. bubhukṣitāḥ pariśrāntā vṛkṣamūlam upāśritāḥ.

विवर्णवदनाः सर्वे सर्वे ध्यानपरायणाः। नाधिगच्छामहे पारं मग्नाश् चिन्तामहार्णवे।

vivarṇavadanāḥ sarve sarve dhyānaparāyaṇāḥ. nādhigacchāmahe pāraṃ magnāś cintāmahārṇave.

चारयन्तस् ततश् चक्षुर् दृष्टवन्तो महद् बिलम्। लतापादपसंछन्नं तिमिरेण समावृतम्।

cārayantas tataś cakṣur dṛṣṭavanto mahad bilam. latāpādapasaṃchannaṃ timireṇa samāvṛtam.

अस्माद् धंसा जलक्लिन्नाः पक्षैः सलिलरेणुभिः। कुरराः सारसाश् चैव निष्पतन्ति पतत्रिणः। साध्व् अत्र प्रविशामेति मया तूक्ताः प्लवंगमाः।

asmād dhaṃsā jalaklinnāḥ pakṣaiḥ salilareṇubhiḥ. kurarāḥ sārasāś caiva niṣpatanti patatriṇaḥ. sādhv atra praviśāmeti mayā tūktāḥ plavaṃgamāḥ.

तेषाम् अपि हि सर्वेषाम् अनुमानम् उपागतम्। गच्छामः प्रविशामेति भर्तृकार्यत्वरान्विताः।

teṣām api hi sarveṣām anumānam upāgatam. gacchāmaḥ praviśāmeti bhartṛkāryatvarānvitāḥ.

ततो गाढं निपतिता गृह्य हस्तौ परस्परम्। इदं प्रविष्टाः सहसा बिलं तिमिरसंवृतम्।

tato gāḍhaṃ nipatitā gṛhya hastau parasparam. idaṃ praviṣṭāḥ sahasā bilaṃ timirasaṃvṛtam.

एतन् नः कायम् एतेन कृत्येन वयम् आगताः। त्वां चैवोपगताः सर्वे परिद्यूना बुभुक्षिताः।

etan naḥ kāyam etena kṛtyena vayam āgatāḥ. tvāṃ caivopagatāḥ sarve paridyūnā bubhukṣitāḥ.

आतिथ्यधर्मदत्तानि मूलानि च फलानि च। अस्माभिर् उपभुक्तानि बुभुक्षापरिपीडितैः।

ātithyadharmadattāni mūlāni ca phalāni ca. asmābhir upabhuktāni bubhukṣāparipīḍitaiḥ.

यत् त्वया रक्षिताः सर्वे म्रियमाणा बुभुक्षया। ब्रूहि प्रत्युपकारार्थं किं ते कुर्वन्तु वानराः।

yat tvayā rakṣitāḥ sarve mriyamāṇā bubhukṣayā. brūhi pratyupakārārthaṃ kiṃ te kurvantu vānarāḥ.

एवम् उक्ता तु सर्वज्ञा वानरैस् तैः स्वयंप्रभा। प्रत्युवाच ततः सर्वान् इदं वानरयूथपम्।

evam uktā tu sarvajñā vānarais taiḥ svayaṃprabhā. pratyuvāca tataḥ sarvān idaṃ vānarayūthapam.

सर्वेषां परितुष्टास्मि वानराणां तरस्विनाम्। चरन्त्या मम धर्मेण न कार्यम् इह केन चित्।

sarveṣāṃ parituṣṭāsmi vānarāṇāṃ tarasvinām. carantyā mama dharmeṇa na kāryam iha kena cit.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...