रामायण 4.38 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 38→

[rm-4-38] • 37 श्लोकाः

इति ब्रुवाणं सुग्रीवं रामो धर्मभृतां वरः। बाहुभ्यां संपरिष्वज्य प्रत्युवाच कृताञ्जलिम्।

iti bruvāṇaṃ sugrīvaṃ rāmo dharmabhṛtāṃ varaḥ. bāhubhyāṃ saṃpariṣvajya pratyuvāca kṛtāñjalim.

यद् इन्द्रो वर्षते वर्षं न तच् चित्रं भवेद् भुवि। आदित्यो वा सहस्रांशुः कुर्याद् वितिमिरं नभः।

yad indro varṣate varṣaṃ na tac citraṃ bhaved bhuvi. ādityo vā sahasrāṃśuḥ kuryād vitimiraṃ nabhaḥ.

चन्द्रमा रश्मिभिः कुर्यात् पृथिवीं सौम्य निर्मलाम्। त्वद्विधो वापि मित्राणां प्रतिकुर्यात् परंतप।

candramā raśmibhiḥ kuryāt pṛthivīṃ saumya nirmalām. tvadvidho vāpi mitrāṇāṃ pratikuryāt paraṃtapa.

एवं त्वयि न तच् चित्रं भवेद् यत् सौम्य शोभनम्। जानाम्य् अहं त्वां सुग्रीव सततं प्रियवादिनम्।

evaṃ tvayi na tac citraṃ bhaved yat saumya śobhanam. jānāmy ahaṃ tvāṃ sugrīva satataṃ priyavādinam.

त्वत्सनाथः सखे संख्ये जेतास्मि सकलान् अरीन्। त्वम् एव मे सुहृन् मित्रं साहाय्यं कर्तुम् अर्हसि।

tvatsanāthaḥ sakhe saṃkhye jetāsmi sakalān arīn. tvam eva me suhṛn mitraṃ sāhāyyaṃ kartum arhasi.

जहारात्मविनाशाय वैदेहीं राक्षसाधमः। वञ्चयित्वा तु पौलोमीम् अनुह्लादो यथा शचीम्।

jahārātmavināśāya vaidehīṃ rākṣasādhamaḥ. vañcayitvā tu paulomīm anuhlādo yathā śacīm.

नचिरात् तं हनिष्यामि रावणं निशितैः शरैः। पौलोम्याः पितरं दृप्तं शतक्रतुर् इवारिहा।

nacirāt taṃ haniṣyāmi rāvaṇaṃ niśitaiḥ śaraiḥ. paulomyāḥ pitaraṃ dṛptaṃ śatakratur ivārihā.

एतस्मिन्न् अन्तरे चैव रजः समभिवर्तत। उष्णां तीव्रां सहस्रांशोश् छादयद् गगने प्रभाम्।

etasminn antare caiva rajaḥ samabhivartata. uṣṇāṃ tīvrāṃ sahasrāṃśoś chādayad gagane prabhām.

दिशः पर्याकुलाश् चासन् रजसा तेन मूर्छिताः। चचाल च मही सर्वा सशैलवनकानना।

diśaḥ paryākulāś cāsan rajasā tena mūrchitāḥ. cacāla ca mahī sarvā saśailavanakānanā.

ततो नगेन्द्रसंकाशैस् तीक्ष्ण दंष्ट्रैर् महाबलैः। कृत्स्ना संछादिता भूमिर् असंख्येयैः प्लवंगमैः।

tato nagendrasaṃkāśais tīkṣṇa daṃṣṭrair mahābalaiḥ. kṛtsnā saṃchāditā bhūmir asaṃkhyeyaiḥ plavaṃgamaiḥ.

निमेषान्तरमात्रेण ततस् तैर् हरियूथपैः। कोटीशतपरीवारैः कामरूपिभिर् आवृता।

nimeṣāntaramātreṇa tatas tair hariyūthapaiḥ. koṭīśataparīvāraiḥ kāmarūpibhir āvṛtā.

नादेयैः पार्वतीयैश् च सामुद्रैश् च महाबलैः। हरिभिर् मेघनिर्ह्रादैर् अन्यैश् च वनचारिभिः।

nādeyaiḥ pārvatīyaiś ca sāmudraiś ca mahābalaiḥ. haribhir meghanirhrādair anyaiś ca vanacāribhiḥ.

तरुणादित्यवर्णैश् च शशिगौरैश् च वानरैः। पद्मकेसरवर्णैश् च श्वेतैर् मेरुकृतालयैः।

taruṇādityavarṇaiś ca śaśigauraiś ca vānaraiḥ. padmakesaravarṇaiś ca śvetair merukṛtālayaiḥ.

कोटीसहस्रैर् दशभिः श्रीमान् परिवृतस् तदा। वीरः शतबलिर् नाम वानरः प्रत्यदृश्यत।

koṭīsahasrair daśabhiḥ śrīmān parivṛtas tadā. vīraḥ śatabalir nāma vānaraḥ pratyadṛśyata.

ततः काञ्चनशैलाभस् ताराया वीर्यवान् पिता। अनेकैर् दशसाहस्रैः कोटिभिः प्रत्यदृश्यत।

tataḥ kāñcanaśailābhas tārāyā vīryavān pitā. anekair daśasāhasraiḥ koṭibhiḥ pratyadṛśyata.

पद्मकेसरसंकाशस् तरुणार्कनिभाननः। बुद्धिमान् वानरश्रेष्ठः सर्ववानरसत्तमः।

padmakesarasaṃkāśas taruṇārkanibhānanaḥ. buddhimān vānaraśreṣṭhaḥ sarvavānarasattamaḥ.

अनीकैर् बहुसाहस्रैर् वानराणां समन्वितः। पिता हनुमतः श्रीमान् केसरी प्रत्यदृश्यत।

anīkair bahusāhasrair vānarāṇāṃ samanvitaḥ. pitā hanumataḥ śrīmān kesarī pratyadṛśyata.

गोलाङ्गूलमहाराजो गवाक्षो भीमविक्रमः। वृतः कोटिसहस्रेण वानराणाम् अदृश्यत।

golāṅgūlamahārājo gavākṣo bhīmavikramaḥ. vṛtaḥ koṭisahasreṇa vānarāṇām adṛśyata.

ऋक्षाणां भीमवेगानां धूम्रः शत्रुनिबर्हणः। वृतः कोटिसहस्राभ्यां द्वाभ्यां समभिवर्तत।

ṛkṣāṇāṃ bhīmavegānāṃ dhūmraḥ śatrunibarhaṇaḥ. vṛtaḥ koṭisahasrābhyāṃ dvābhyāṃ samabhivartata.

महाचलनिभैर् घोरैः पनसो नाम यूथपः। आजगाम महावीर्यस् तिसृभिः कोटिभिर् वृतः।

mahācalanibhair ghoraiḥ panaso nāma yūthapaḥ. ājagāma mahāvīryas tisṛbhiḥ koṭibhir vṛtaḥ.

नीलाञ्जनचयाकारो नीलो नामाथ यूथपः। अदृश्यत महाकायः कोटिभिर् दशभिर् वृतः।

nīlāñjanacayākāro nīlo nāmātha yūthapaḥ. adṛśyata mahākāyaḥ koṭibhir daśabhir vṛtaḥ.

दरीमुखश् च बलवान् यूथपो ऽभ्याययौ तदा। वृतः कोटिसहस्रेण सुग्रीवं समुपस्थितः।

darīmukhaś ca balavān yūthapo 'bhyāyayau tadā. vṛtaḥ koṭisahasreṇa sugrīvaṃ samupasthitaḥ.

मैन्दश् च द्विविदश् चोभाव् अश्विपुत्रौ महावलौ। कोटिकोटिसहस्रेण वानराणाम् अदृश्यताम्।

maindaś ca dvividaś cobhāv aśviputrau mahāvalau. koṭikoṭisahasreṇa vānarāṇām adṛśyatām.

ततः कोटिसहस्राणां सहस्रेण शतेन च। पृष्ठतो ऽनुगतः प्राप्तो हरिभिर् गन्धमादनः।

tataḥ koṭisahasrāṇāṃ sahasreṇa śatena ca. pṛṣṭhato 'nugataḥ prāpto haribhir gandhamādanaḥ.

ततः पद्मसहस्रेण वृतः शङ्कुशतेन च। युवराजो ऽङ्गदः प्राप्तः पितृतुल्यपराक्रमः।

tataḥ padmasahasreṇa vṛtaḥ śaṅkuśatena ca. yuvarājo 'ṅgadaḥ prāptaḥ pitṛtulyaparākramaḥ.

ततस् ताराद्युतिस् तारो हरिर् भीमपराक्रमः। पञ्चभिर् हरिकोटीभिर् दूरतः प्रत्यदृश्यत।

tatas tārādyutis tāro harir bhīmaparākramaḥ. pañcabhir harikoṭībhir dūrataḥ pratyadṛśyata.

इन्द्रजानुः कपिर् वीरो यूथपः प्रत्यदृश्यत। एकादशानां कोटीनाम् ईश्वरस् तैश् च संवृतः।

indrajānuḥ kapir vīro yūthapaḥ pratyadṛśyata. ekādaśānāṃ koṭīnām īśvaras taiś ca saṃvṛtaḥ.

ततो रम्भस् त्व् अनुप्राप्तस् तरुणादित्यसंनिभः। अयुतेन वृतश् चैव सहस्रेण शतेन च।

tato rambhas tv anuprāptas taruṇādityasaṃnibhaḥ. ayutena vṛtaś caiva sahasreṇa śatena ca.

ततो यूथपतिर् वीरो दुर्मुखो नाम वानरः। प्रत्यदृश्यत कोटिभ्यां द्वाभ्यां परिवृतो बली।

tato yūthapatir vīro durmukho nāma vānaraḥ. pratyadṛśyata koṭibhyāṃ dvābhyāṃ parivṛto balī.

कैलासशिखराकारैर् वानरैर् भीमविक्रमैः। वृतः कोटिसहस्रेण हनुमान् प्रत्यदृश्यत।

kailāsaśikharākārair vānarair bhīmavikramaiḥ. vṛtaḥ koṭisahasreṇa hanumān pratyadṛśyata.

नलश् चापि महावीर्यः संवृतो द्रुमवासिभिः। कोटीशतेन संप्राप्तः सहस्रेण शतेन च।

nalaś cāpi mahāvīryaḥ saṃvṛto drumavāsibhiḥ. koṭīśatena saṃprāptaḥ sahasreṇa śatena ca.

शरभः कुमुदो वह्निर् वानरो रम्भ एव च। एते चान्ये च बहवो वानराः कामरूपिणः।

śarabhaḥ kumudo vahnir vānaro rambha eva ca. ete cānye ca bahavo vānarāḥ kāmarūpiṇaḥ.

आवृत्य पृथिवीं सर्वां पर्वतांश् च वनानि च। आप्लवन्तः प्लवन्तश् च गर्जन्तश् च प्लवंगमाः। अभ्यवर्तन्त सुग्रीवं सूर्यम् अभ्रगणा इव।

āvṛtya pṛthivīṃ sarvāṃ parvatāṃś ca vanāni ca. āplavantaḥ plavantaś ca garjantaś ca plavaṃgamāḥ. abhyavartanta sugrīvaṃ sūryam abhragaṇā iva.

कुर्वाणा बहुशब्दांश् च प्रहृष्टा बलशालिनः। शिरोभिर् वानरेन्द्राय सुग्रीवाय न्यवेदयन्।

kurvāṇā bahuśabdāṃś ca prahṛṣṭā balaśālinaḥ. śirobhir vānarendrāya sugrīvāya nyavedayan.

अपरे वानरश्रेष्ठाः संगम्य च यथोचितम्। सुग्रीवेण समागम्य स्थिताः प्राञ्जलयस् तदा।

apare vānaraśreṣṭhāḥ saṃgamya ca yathocitam. sugrīveṇa samāgamya sthitāḥ prāñjalayas tadā.

सुग्रीवस् त्वरितो रामे सर्वांस् तान् वानरर्षभान्। निवेदयित्वा धर्मज्ञः स्थितः प्राञ्जलिर् अब्रवीत्।

sugrīvas tvarito rāme sarvāṃs tān vānararṣabhān. nivedayitvā dharmajñaḥ sthitaḥ prāñjalir abravīt.

यथा सुखं पर्वतनिर्झरेषु वनेषु सर्वेषु च वानरेन्द्राः। निवेशयित्वा विधिवद् बलानि बलं बलज्ञः प्रतिपत्तुम् ईष्टे।

yathā sukhaṃ parvatanirjhareṣu vaneṣu sarveṣu ca vānarendrāḥ. niveśayitvā vidhivad balāni balaṃ balajñaḥ pratipattum īṣṭe.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...