रामायण 4.37 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 37→

[rm-4-37] • 34 श्लोकाः

प्रतिगृह्य च तत् सर्वम् उपानयम् उपाहृतम्। वानरान् सान्त्वयित्वा च सर्वान् एव व्यसर्जयत्।

pratigṛhya ca tat sarvam upānayam upāhṛtam. vānarān sāntvayitvā ca sarvān eva vyasarjayat.

विसर्जयित्वा स हरीञ् शूरांस् तान् कृतकर्मणः। मेने कृतार्थम् आत्मानं राघवं च महाबलम्।

visarjayitvā sa harīñ śūrāṃs tān kṛtakarmaṇaḥ. mene kṛtārtham ātmānaṃ rāghavaṃ ca mahābalam.

स लक्ष्मणो भीमबलं सर्ववानरसत्तमम्। अब्रवीत् प्रश्रितं वाक्यं सुग्रीवं संप्रहर्षयन्। किष्किन्धाया विनिष्क्राम यदि ते सौम्य रोचते।

sa lakṣmaṇo bhīmabalaṃ sarvavānarasattamam. abravīt praśritaṃ vākyaṃ sugrīvaṃ saṃpraharṣayan. kiṣkindhāyā viniṣkrāma yadi te saumya rocate.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा लक्ष्मणस्य सुभाषितम्। सुग्रीवः परमप्रीतो वाक्यम् एतद् उवाच ह।

tasya tad vacanaṃ śrutvā lakṣmaṇasya subhāṣitam. sugrīvaḥ paramaprīto vākyam etad uvāca ha.

एवं भवतु गच्छामः स्थेयं त्वच्छासने मया। तम् एवम् उक्त्वा सुग्रीवो लक्ष्मणं शुभलक्ष्मणम्।

evaṃ bhavatu gacchāmaḥ stheyaṃ tvacchāsane mayā. tam evam uktvā sugrīvo lakṣmaṇaṃ śubhalakṣmaṇam.

विसर्जयाम् आस तदा ताराम् अन्याश् च योषितः। एतेत्य् उच्चैर् हरिवरान् सुग्रीवः समुदाहरत्।

visarjayām āsa tadā tārām anyāś ca yoṣitaḥ. etety uccair harivarān sugrīvaḥ samudāharat.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा हरयः शीघ्रम् आययुः। बद्धाञ्जलिपुटाः सर्वे ये स्युः स्त्रीदर्शनक्षमाः।

tasya tad vacanaṃ śrutvā harayaḥ śīghram āyayuḥ. baddhāñjalipuṭāḥ sarve ye syuḥ strīdarśanakṣamāḥ.

तान् उवाच ततः प्राप्तान् राजार्कसदृशप्रभः। उपस्थापयत क्षिप्रं शिबिकां मम वानराः।

tān uvāca tataḥ prāptān rājārkasadṛśaprabhaḥ. upasthāpayata kṣipraṃ śibikāṃ mama vānarāḥ.

श्रुत्वा तु वचनं तस्य हरयः शीघ्रविक्रमाः। समुपस्थापयाम् आसुः शिबिकां प्रियदर्शनाम्।

śrutvā tu vacanaṃ tasya harayaḥ śīghravikramāḥ. samupasthāpayām āsuḥ śibikāṃ priyadarśanām.

ताम् उपस्थापितां दृष्ट्वा शिबिकां वानराधिपः। लक्ष्मणारुह्यतां शीघ्रम् इति सौमित्रिम् अब्रवीत्।

tām upasthāpitāṃ dṛṣṭvā śibikāṃ vānarādhipaḥ. lakṣmaṇāruhyatāṃ śīghram iti saumitrim abravīt.

इत्य् उक्त्वा काञ्चनं यानं सुग्रीवः सूर्यसंनिभम्। बृहद्भिर् हरिभिर् युक्तम् आरुरोह सलक्ष्मणः।

ity uktvā kāñcanaṃ yānaṃ sugrīvaḥ sūryasaṃnibham. bṛhadbhir haribhir yuktam āruroha salakṣmaṇaḥ.

पाण्डुरेणातपत्रेण ध्रियमाणेन मूर्धनि। शुक्लैश् च बालव्यजनैर् धूयमानैः समन्ततः।

pāṇḍureṇātapatreṇa dhriyamāṇena mūrdhani. śuklaiś ca bālavyajanair dhūyamānaiḥ samantataḥ.

शङ्खभेरीनिनादैश् च बन्दिभिश् चाभिवन्दितः। निर्ययौ प्राप्य सुग्रीवो राज्यश्रियम् अनुत्तमाम्।

śaṅkhabherīninādaiś ca bandibhiś cābhivanditaḥ. niryayau prāpya sugrīvo rājyaśriyam anuttamām.

स वानरशतैस् तीष्क्णैर् बहुभिः शस्त्रपाणिभिः। परिकीर्णो ययौ तत्र यत्र रामो व्यवस्थितः।

sa vānaraśatais tīṣkṇair bahubhiḥ śastrapāṇibhiḥ. parikīrṇo yayau tatra yatra rāmo vyavasthitaḥ.

स तं देशम् अनुप्राप्य श्रेष्ठं रामनिषेवितम्। अवातरन् महातेजाः शिबिकायाः सलक्ष्मणः।

sa taṃ deśam anuprāpya śreṣṭhaṃ rāmaniṣevitam. avātaran mahātejāḥ śibikāyāḥ salakṣmaṇaḥ.

आसाद्य च ततो रामं कृताञ्जलिपुटो ऽभवत्। कृताञ्जलौ स्थिते तस्मिन् वानराश् चभवंस् तथा।

āsādya ca tato rāmaṃ kṛtāñjalipuṭo 'bhavat. kṛtāñjalau sthite tasmin vānarāś cabhavaṃs tathā.

तटाकम् इव तद् दृष्ट्वा रामः कुड्मलपङ्कजम्। वानराणां महत् सैन्यं सुग्रीवे प्रीतिमान् अभूत्।

taṭākam iva tad dṛṣṭvā rāmaḥ kuḍmalapaṅkajam. vānarāṇāṃ mahat sainyaṃ sugrīve prītimān abhūt.

पादयोः पतितं मूर्ध्ना तम् उत्थाप्य हरीश्वरम्। प्रेंणा च बहुमानाच् च राघवः परिषस्वजे।

pādayoḥ patitaṃ mūrdhnā tam utthāpya harīśvaram. preṃṇā ca bahumānāc ca rāghavaḥ pariṣasvaje.

परिष्वज्य च धर्मात्मा निषीदेति ततो ऽब्रवीत्। तं निषण्णं ततो दृष्ट्वा क्षितौ रामो ऽब्रवीद् वचः।

pariṣvajya ca dharmātmā niṣīdeti tato 'bravīt. taṃ niṣaṇṇaṃ tato dṛṣṭvā kṣitau rāmo 'bravīd vacaḥ.

धर्मम् अर्थं च कामं च काले यस् तु निषेवते। विभज्य सततं वीर स राजा हरिसत्तम।

dharmam arthaṃ ca kāmaṃ ca kāle yas tu niṣevate. vibhajya satataṃ vīra sa rājā harisattama.

हित्वा धर्मं तथार्थं च कामं यस् तु निषेवते। स वृक्षाग्रे यथा सुप्तः पतितः प्रतिबुध्यते।

hitvā dharmaṃ tathārthaṃ ca kāmaṃ yas tu niṣevate. sa vṛkṣāgre yathā suptaḥ patitaḥ pratibudhyate.

अमित्राणां वधे युक्तो मित्राणां संग्रहे रतः। त्रिवर्गफलभोक्ता तु राजा धर्मेण युज्यते।

amitrāṇāṃ vadhe yukto mitrāṇāṃ saṃgrahe rataḥ. trivargaphalabhoktā tu rājā dharmeṇa yujyate.

उद्योगसमयस् त्व् एष प्राप्तः शत्रुविनाशन। संचिन्त्यतां हि पिङ्गेश हरिभिः सह मन्त्रिभिः।

udyogasamayas tv eṣa prāptaḥ śatruvināśana. saṃcintyatāṃ hi piṅgeśa haribhiḥ saha mantribhiḥ.

एवम् उक्तस् तु सुग्रीवो रामं वचनम् अब्रवीत्।

evam uktas tu sugrīvo rāmaṃ vacanam abravīt.

प्रनष्टा श्रीश् च कीर्तिश् च कपिराज्यं च शाश्वतम्। त्वत्प्रसादान् महाबाहो पुनः प्राप्तम् इदं मया।

pranaṣṭā śrīś ca kīrtiś ca kapirājyaṃ ca śāśvatam. tvatprasādān mahābāho punaḥ prāptam idaṃ mayā.

तव देवप्रसदाच् च भ्रातुश् च जयतां वर। कृतं न प्रतिकुर्याद् यः पुरुषाणां स दूषकः।

tava devaprasadāc ca bhrātuś ca jayatāṃ vara. kṛtaṃ na pratikuryād yaḥ puruṣāṇāṃ sa dūṣakaḥ.

एते वानरमुख्याश् च शतशः शत्रुसूदन। प्राप्ताश् चादाय बलिनः पृथिव्यां सर्ववानरान्।

ete vānaramukhyāś ca śataśaḥ śatrusūdana. prāptāś cādāya balinaḥ pṛthivyāṃ sarvavānarān.

ऋक्षाश् चावहिताः शूरा गोलाङ्गूलाश् च राघव। कान्तार वनदुर्गाणाम् अभिज्ञा घोरदर्शनाः।

ṛkṣāś cāvahitāḥ śūrā golāṅgūlāś ca rāghava. kāntāra vanadurgāṇām abhijñā ghoradarśanāḥ.

देवगन्धर्वपुत्राश् च वानराः कामरूपिणः। स्वैः स्वैः परिवृताः सैन्यैर् वर्तन्ते पथि राघव।

devagandharvaputrāś ca vānarāḥ kāmarūpiṇaḥ. svaiḥ svaiḥ parivṛtāḥ sainyair vartante pathi rāghava.

शतैः शतसहस्रैश् च कोटिभिश् च प्लवंगमाः। अयुतैश् चावृता वीरा शङ्कुभिश् च परंतप।

śataiḥ śatasahasraiś ca koṭibhiś ca plavaṃgamāḥ. ayutaiś cāvṛtā vīrā śaṅkubhiś ca paraṃtapa.

अर्बुदैर् अर्बुदशतैर् मध्यैश् चान्तैश् च वानराः। समुद्रैश् च परार्धैश् च हरयो हरियूथपाः।

arbudair arbudaśatair madhyaiś cāntaiś ca vānarāḥ. samudraiś ca parārdhaiś ca harayo hariyūthapāḥ.

आगमिष्यन्ति ते राजन् महेन्द्रसमविक्रमाः। मेरुमन्दरसंकाशा विन्ध्यमेरुकृतालयाः।

āgamiṣyanti te rājan mahendrasamavikramāḥ. merumandarasaṃkāśā vindhyamerukṛtālayāḥ.

ते त्वाम् अभिगमिष्यन्ति राक्षसं ये सबान्धवम्। निहत्य रावणं संख्ये ह्य् आनयिष्यन्ति मैथिलीम्।

te tvām abhigamiṣyanti rākṣasaṃ ye sabāndhavam. nihatya rāvaṇaṃ saṃkhye hy ānayiṣyanti maithilīm.

ततस् तम् उद्योगम् अवेक्ष्य बुद्धिमान् हरिप्रवीरस्य निदेशवर्तिनः। बभूव हर्षाद् वसुधाधिपात्मजः प्रबुद्धनीलोत्पलतुल्यदर्शनः।

tatas tam udyogam avekṣya buddhimān haripravīrasya nideśavartinaḥ. babhūva harṣād vasudhādhipātmajaḥ prabuddhanīlotpalatulyadarśanaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...