रामायण 4.33 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 33→

[rm-4-33] • 19 श्लोकाः

तम् अप्रतिहतं क्रुद्धं प्रविष्टं पुरुषर्षभम्। सुग्रीवो लक्ष्मणं दृष्ट्वा बभूव व्यथितेन्द्रियः।

tam apratihataṃ kruddhaṃ praviṣṭaṃ puruṣarṣabham. sugrīvo lakṣmaṇaṃ dṛṣṭvā babhūva vyathitendriyaḥ.

क्रुद्धं निःश्वसमानं तं प्रदीप्तम् इव तेजसा। भ्रातुर् व्यसनसंतप्तं दृष्ट्वा दशरथात्मजम्।

kruddhaṃ niḥśvasamānaṃ taṃ pradīptam iva tejasā. bhrātur vyasanasaṃtaptaṃ dṛṣṭvā daśarathātmajam.

उत्पपात हरिश्रेष्ठो हित्वा सौवर्णम् आसनम्। महान् महेन्द्रस्य यथा स्वलंकृत इव ध्वजः।

utpapāta hariśreṣṭho hitvā sauvarṇam āsanam. mahān mahendrasya yathā svalaṃkṛta iva dhvajaḥ.

उत्पतन्तम् अनूत्पेतू रुमाप्रभृतयः स्त्रियः। सुग्रीवं गगने पूर्णं चन्द्रं तारागणा इव।

utpatantam anūtpetū rumāprabhṛtayaḥ striyaḥ. sugrīvaṃ gagane pūrṇaṃ candraṃ tārāgaṇā iva.

संरक्तनयनः श्रीमान् विचचाल कृताञ्जलिः। बभूवावस्थितस् तत्र कल्पवृक्षो महान् इव।

saṃraktanayanaḥ śrīmān vicacāla kṛtāñjaliḥ. babhūvāvasthitas tatra kalpavṛkṣo mahān iva.

रुमा द्वितीयं सुग्रीवं नारीमध्यगतं स्थितम्। अब्रवील् लक्ष्मणः क्रुद्धः सतारं शशिनं यथा।

rumā dvitīyaṃ sugrīvaṃ nārīmadhyagataṃ sthitam. abravīl lakṣmaṇaḥ kruddhaḥ satāraṃ śaśinaṃ yathā.

सत्त्वाभिजनसंपन्नः सानुक्रोशो जितेन्द्रियः। कृतज्ञः सत्यवादी च राजा लोके महीयते।

sattvābhijanasaṃpannaḥ sānukrośo jitendriyaḥ. kṛtajñaḥ satyavādī ca rājā loke mahīyate.

यस् तु राजा स्थितो ऽधर्मे मित्राणाम् उपकारिणाम्। मिथ्याप्रतिज्ञां कुरुते को नृशंसतरस् ततः।

yas tu rājā sthito 'dharme mitrāṇām upakāriṇām. mithyāpratijñāṃ kurute ko nṛśaṃsataras tataḥ.

शतम् अश्वानृते हन्ति सहस्रं तु गवानृते। आत्मानं स्वजनं हन्ति पुरुषः पुरुषानृते।

śatam aśvānṛte hanti sahasraṃ tu gavānṛte. ātmānaṃ svajanaṃ hanti puruṣaḥ puruṣānṛte.

पूर्वं कृतार्थो मित्राणां न तत् प्रतिकरोति यः। कृतघ्नः सर्वभूतानां स वध्यः प्लवगेश्वर।

pūrvaṃ kṛtārtho mitrāṇāṃ na tat pratikaroti yaḥ. kṛtaghnaḥ sarvabhūtānāṃ sa vadhyaḥ plavageśvara.

गीतो ऽयं ब्रह्मणा श्लोकः सर्वलोकनमस्कृतः। दृष्ट्वा कृतघ्नं क्रुद्धेन तं निबोध प्लवंगम।

gīto 'yaṃ brahmaṇā ślokaḥ sarvalokanamaskṛtaḥ. dṛṣṭvā kṛtaghnaṃ kruddhena taṃ nibodha plavaṃgama.

ब्रह्मघ्ने च सुरापे च चोरे भग्नव्रते तथा। निष्कृतिर् विहिता सद्भिः कृतघ्ने नास्ति निष्कृतिः।

brahmaghne ca surāpe ca core bhagnavrate tathā. niṣkṛtir vihitā sadbhiḥ kṛtaghne nāsti niṣkṛtiḥ.

अनार्यस् त्वं कृतघ्नश् च मिथ्यावादी च वानर। पूर्वं कृतार्थो रामस्य न तत् प्रतिकरोषि यत्।

anāryas tvaṃ kṛtaghnaś ca mithyāvādī ca vānara. pūrvaṃ kṛtārtho rāmasya na tat pratikaroṣi yat.

ननु नाम कृतार्थेन त्वया रामस्य वानर। सीताया मार्गणे यत्नः कर्तव्यः कृतम् इच्छता।

nanu nāma kṛtārthena tvayā rāmasya vānara. sītāyā mārgaṇe yatnaḥ kartavyaḥ kṛtam icchatā.

स त्वं ग्राम्येषु भोगेषु सक्तो मिथ्या प्रतिश्रवः। न त्वां रामो विजानीते सर्पं मण्डूकराविणम्।

sa tvaṃ grāmyeṣu bhogeṣu sakto mithyā pratiśravaḥ. na tvāṃ rāmo vijānīte sarpaṃ maṇḍūkarāviṇam.

महाभागेन रामेण पापः करुणवेदिना। हरीणां प्रापितो राज्यं त्वं दुरात्मा महात्मना।

mahābhāgena rāmeṇa pāpaḥ karuṇavedinā. harīṇāṃ prāpito rājyaṃ tvaṃ durātmā mahātmanā.

कृतं चेन् नाभिजानीषे रामस्याक्लिष्टकर्मणः। सद्यस् त्वं निशितैर् बाणैर् हतो द्रक्ष्यसि वालिनम्।

kṛtaṃ cen nābhijānīṣe rāmasyākliṣṭakarmaṇaḥ. sadyas tvaṃ niśitair bāṇair hato drakṣyasi vālinam.

न च संकुचितः पन्था येन वाली हतो गतः। समये तिष्ठ सुग्रीव मा वालिपथम् अन्वगाः।

na ca saṃkucitaḥ panthā yena vālī hato gataḥ. samaye tiṣṭha sugrīva mā vālipatham anvagāḥ.

न नूनम् इक्ष्वाकुवरस्य कार्मुकाच् च्युताञ् शरान् पश्यसि वज्रसंनिभान्। ततः सुखं नाम निषेवसे सुखी न रामकार्यं मनसाप्य् अवेक्षसे।

na nūnam ikṣvākuvarasya kārmukāc cyutāñ śarān paśyasi vajrasaṃnibhān. tataḥ sukhaṃ nāma niṣevase sukhī na rāmakāryaṃ manasāpy avekṣase.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...