रामायण 4.34 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 34→

[rm-4-34] • 23 श्लोकाः

तथा ब्रुवाणं सौमित्रिं प्रदीप्तम् इव तेजसा। अब्रवील् लक्ष्मणं तारा ताराधिपनिभानना।

tathā bruvāṇaṃ saumitriṃ pradīptam iva tejasā. abravīl lakṣmaṇaṃ tārā tārādhipanibhānanā.

नैवं लक्ष्मण वक्तव्यो नायं परुषम् अर्हति। हरीणाम् ईश्वरः श्रोतुं तव वक्त्राद् विशेषतः।

naivaṃ lakṣmaṇa vaktavyo nāyaṃ paruṣam arhati. harīṇām īśvaraḥ śrotuṃ tava vaktrād viśeṣataḥ.

नैवाकृतज्ञः सुग्रीवो न शठो नापि दारुणः। नैवानृतकथो वीर न जिह्मश् च कपीश्वरः।

naivākṛtajñaḥ sugrīvo na śaṭho nāpi dāruṇaḥ. naivānṛtakatho vīra na jihmaś ca kapīśvaraḥ.

उपकारं कृतं वीरो नाप्य् अयं विस्मृतः कपिः। रामेण वीर सुग्रीवो यद् अन्यैर् दुष्करं रणे।

upakāraṃ kṛtaṃ vīro nāpy ayaṃ vismṛtaḥ kapiḥ. rāmeṇa vīra sugrīvo yad anyair duṣkaraṃ raṇe.

रामप्रसादात् कीर्तिं च कपिराज्यं च शाश्वतम्। प्राप्तवान् इह सुग्रीवो रुमां मां च परंतप।

rāmaprasādāt kīrtiṃ ca kapirājyaṃ ca śāśvatam. prāptavān iha sugrīvo rumāṃ māṃ ca paraṃtapa.

सुदुःखं शायितः पूर्वं प्राप्येदं सुखम् उत्तमम्। प्राप्तकालं न जानीते विश्वामित्रो यथा मुनिः।

suduḥkhaṃ śāyitaḥ pūrvaṃ prāpyedaṃ sukham uttamam. prāptakālaṃ na jānīte viśvāmitro yathā muniḥ.

घृताच्यां किल संसक्तो दशवर्षाणि लक्ष्मण। अहो ऽमन्यत धर्मात्मा विश्वामित्रो महामुनिः।

ghṛtācyāṃ kila saṃsakto daśavarṣāṇi lakṣmaṇa. aho 'manyata dharmātmā viśvāmitro mahāmuniḥ.

स हि प्राप्तं न जानीते कालं कालविदां वरः। विश्वामित्रो महातेजाः किं पुनर् यः पृथग्जनः।

sa hi prāptaṃ na jānīte kālaṃ kālavidāṃ varaḥ. viśvāmitro mahātejāḥ kiṃ punar yaḥ pṛthagjanaḥ.

देहधर्मं गतस्यास्य परिश्रान्तस्य लक्ष्मण। अवितृप्तस्य कामेषु रामः क्षन्तुम् इहार्हति।

dehadharmaṃ gatasyāsya pariśrāntasya lakṣmaṇa. avitṛptasya kāmeṣu rāmaḥ kṣantum ihārhati.

न च रोषवशं तात गन्तुम् अर्हसि लक्ष्मण। निश्चयार्थम् अविज्ञाय सहसा प्राकृतो यथा।

na ca roṣavaśaṃ tāta gantum arhasi lakṣmaṇa. niścayārtham avijñāya sahasā prākṛto yathā.

सत्त्वयुक्ता हि पुरुषास् त्वद्विधाः पुरुषर्षभ। अविमृश्य न रोषस्य सहसा यान्ति वश्यताम्।

sattvayuktā hi puruṣās tvadvidhāḥ puruṣarṣabha. avimṛśya na roṣasya sahasā yānti vaśyatām.

प्रसादये त्वां धर्मज्ञ सुग्रीवार्थे समाहिता। महान् रोषसमुत्पन्नः संरम्भस् त्यज्यताम् अयम्।

prasādaye tvāṃ dharmajña sugrīvārthe samāhitā. mahān roṣasamutpannaḥ saṃrambhas tyajyatām ayam.

रुमां मां कपिराज्यं च धनधान्यवसूनि च। रामप्रियार्थं सुग्रीवस् त्यजेद् इति मतिर् मम।

rumāṃ māṃ kapirājyaṃ ca dhanadhānyavasūni ca. rāmapriyārthaṃ sugrīvas tyajed iti matir mama.

समानेष्व्यति सुग्रीवः सीतया सह राघवम्। शशाङ्कम् इव रोहिष्या निहत्वा रावणं रणे।

samāneṣvyati sugrīvaḥ sītayā saha rāghavam. śaśāṅkam iva rohiṣyā nihatvā rāvaṇaṃ raṇe.

शतकोटिसहस्राणि लङ्कायां किल रक्षसाम्। अयुतानि च षट्त्रिंशत् सहस्राणि शतानि च।

śatakoṭisahasrāṇi laṅkāyāṃ kila rakṣasām. ayutāni ca ṣaṭtriṃśat sahasrāṇi śatāni ca.

अहत्वा तांश् च दुर्धर्षान् राक्षसान् कामरूपिणः। न शक्यो रावणो हन्तुं येन सा मैथिली हृता।

ahatvā tāṃś ca durdharṣān rākṣasān kāmarūpiṇaḥ. na śakyo rāvaṇo hantuṃ yena sā maithilī hṛtā.

ते न शक्या रणे हन्तुम् असहायेन लक्ष्मण। रावणः क्रूरकर्मा च सुग्रीवेण विशेषतः।

te na śakyā raṇe hantum asahāyena lakṣmaṇa. rāvaṇaḥ krūrakarmā ca sugrīveṇa viśeṣataḥ.

एवम् आख्यातवान् वाली स ह्य् अभिज्ञो हरीश्वरः। आगमस् तु न मे व्यक्तः श्रवात् तस्य ब्रवीम्य् अहम्।

evam ākhyātavān vālī sa hy abhijño harīśvaraḥ. āgamas tu na me vyaktaḥ śravāt tasya bravīmy aham.

त्वत्सहायनिमित्तं वै प्रेषिता हरिपुंगवाः। आनेतुं वानरान् युद्धे सुबहून् हरियूथपान्।

tvatsahāyanimittaṃ vai preṣitā haripuṃgavāḥ. ānetuṃ vānarān yuddhe subahūn hariyūthapān.

तांश् च प्रतीक्षमाणो ऽयं विक्रान्तान् सुमहाबलान्। राघवस्यार्थसिद्ध्यर्थं न निर्याति हरीश्वरः।

tāṃś ca pratīkṣamāṇo 'yaṃ vikrāntān sumahābalān. rāghavasyārthasiddhyarthaṃ na niryāti harīśvaraḥ.

कृता तु संस्था सौमित्रे सुग्रीवेण यथापुरा। अद्य तैर् वानरैर् सर्वैर् आगन्तव्यं महाबलैः।

kṛtā tu saṃsthā saumitre sugrīveṇa yathāpurā. adya tair vānarair sarvair āgantavyaṃ mahābalaiḥ.

ऋक्षकोटिसहस्राणि गोलाङ्गूलशतानि च। अद्य त्वाम् उपयास्यन्ति जहि कोपम् अरिंदम। कोट्यो ऽनेकास् तु काकुत्स्थ कपीनां दीप्ततेजसाम्।

ṛkṣakoṭisahasrāṇi golāṅgūlaśatāni ca. adya tvām upayāsyanti jahi kopam ariṃdama. koṭyo 'nekās tu kākutstha kapīnāṃ dīptatejasām.

तव हि मुखम् इदं निरीक्ष्य कोपात् क्षतजनिभे नयने निरीक्षमाणाः। हरिवरवनिता न यान्ति शान्तिं प्रथमभयस्य हि शङ्किताः स्म सर्वाः।

tava hi mukham idaṃ nirīkṣya kopāt kṣatajanibhe nayane nirīkṣamāṇāḥ. harivaravanitā na yānti śāntiṃ prathamabhayasya hi śaṅkitāḥ sma sarvāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...